Календарь событий

«Урысейм и сабийхэр-2022» зыфIаща профилактикэ Iуэхум и етIуанэ Iыхьэр республикэм щызэхаублащ. КъБР-м щыIэ МВД-м Наркотикхэр зэрызэрагъэкIуэкIым кIэлъыплъынымкIэ и управленэм щызэхэтащ ар Къэбэрдей-Балъкъэрым щэкIуэгъуэм и 14 - 23-хэм къыщызэгъэпэщыным щытепсэлъыхьа зэIущIэ.

Императорым и урыс географие зэгухьэныгъэм и унафэкIэ 1859 - 1862 гъэхэм урыс ботаник, геолог Шмидт Фёдор хэтащ КъуэкIыпIэ Жыжьэм щыIа экспедицэм.

Буший. Кавказ Шытх Нэхъыщхьэм хиубыдэ Щхьэгуащэ щхьэдэхыпIэр зи къежьапIэ Шахэ бгыщхьэхэмкIэ къыщыхэлъадэ и къуэпс цIыкIухэм ящыщ зым апхуэдэу йоджэ. Километри 8 хуэдиз и кIыхьагъщ. И къуэладжэр псыкъелъэ цIыкIухэмрэ жьанэ IузэвхэмкIэ бейщ.

ФIэщыгъэр къызытехъукIар къэтлъыхъуэн мурадыр диIэу, къызэгуэтха тхылъхэмрэ Интернетым дызыщыхэплъа тхыгъэхэмрэ къыщыдгъуэта мащIэм я гугъу тщIынщ.

   Тезырхэр зытралъхьахэм егъэпшынынымкIэ федеральнэ къулыкъущIапIэм и управленэу КъБР-м щыIэм и унафэщI, къэрал кIуэцI къулыкъум и полковник Лыхь Аслъэн лэжьыгъэ IуэхукIэ яхуэзащ Урысей Федерацэм и Жылагъуэ палатэм шынагъуэншагъэмрэ жылагъуэ кIэлъыплъакIуэ гупхэм ядэлэжьэнымкIэ и комиссэм и унафэщI Воронцов Александррэ КъБР-м и жылагъуэ кIэлъыплъакIуэ комиссэм и тхьэмадэ Бэрсэдж Анатолэрэ.

Лэжьыгъэм, щIэныгъэ зэгъэгъуэтыным, унагъуэр зыхуей хуэгъэзэным зыкъыдигъахуэу, цIыхур щIыпIэ хэха гуэрым зыщигъэпсэхун, и узыншагъэр щызэтригъэувэжын папщIэ зэрыкIуэм «рекреацэ туризм»-кIэ йоджэ.

(сабийхэм папщIэ)

Анапэ быдапIэм къыщыщIэдзауэ Къэбэрдейм и къуэкIыпIэ лъэныкъуэм нэсыху дэнэкIи ущрихьэлIэрт выгухэмрэ шыгухэмрэ щызекIуэ гъуэгу куэдыкIейм. Ахэр яухуэрт цIыхухэр зэкIэлъагъэкIуэн, щIыналъэхэм сату зэдащIын папщIэ.

Урысей ФССП-м и Управленэу КъБР-м щыIэм щекIуэкIащ 2022 гъэм и мазибгъум я лэжьыгъэм кърикIуахэм ехьэлIа зэIущIэ.

Мэлбахъуэ Тимборэ илъэси 105-рэ щрикъум ирихьэлIэу, ди щIэджыкIакIуэхэм ягу къыдогъэкIыж «Мэлбахъуэм и блокнотхэр» зыфIаща тхылъым щыщ пычыгъуэхэр. И IэнатIэм пэрытыху, лIыщхьэм гу зылъитахэм, цIыхухэм ядилъэгъуахэм зыхуаша гупсысэхэрщ абы щызэхуэхьэсар. 

Зы махуэ гуэрым си деж къэпсэлъащ Къулъкъужын къуажэм щыщ нэхъыжьыфI, зэрыцIыкIурэ шы гъэхъуным пыщIа Бабыгуей Сосрыкъуэ (Мухьэмэд), «Аслъэн, пщэдей ди гъусэу нежьэ, Адыгейм щызэхэтшэну шу зекIуэм укъыддыхэтын, хуей хъуми, утетхыхьыжыфын хуэдэу» жиIэри.

АтIэми, сыздриджар «Шагъдий вагъуэбэ» зыфIаща шу зекIуэхэм ящыщ зыуэ къалъыта, Адыгэ Республикэм 2018 гъэм накъыгъэм и 3-м къыщыщIэдзауэ и 8-м нэсыху щекIуэкIар арат. Бысымхэм къищынэмыщIа, абы хэтащ адыгэхэр щыпсэу хэгъэгухэу Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Краснодар крайм икIа щIалэхэри.

1917 гъэм щэкIуэгъуэм и 18-м Джылахъстэнейм хыхьэ Дей къуажэм къыщалъхуащ. Пасэу зи адэр зыфIэкIуэда щIалэ цIыкIур сабий унэм иратащ, иужькIэ Мэртэзей (иджы - Тэрч) дэт мэкъумэш еджапIэм ягъэк1уащ. 
1931 гъэм Тимборэ агромелиоративнэ техникумым щIотIысхьэ.
1934 гъэм Новочеркасск дэт инженер-мелиоративнэ институтым ягъакIуэ, ауэ илъэс фIэкIа щемыджэу, Орджоникидзе (иджы - Владикавказ) дэт Мэкъумэш институтым зрегъэдзыж. 

Журналист, тхакIуэ, Адыгэ Республикэм щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Андырхъуей Хъусен и саугъэтым и лауреат Багъ

♦Гъуэгухэм къыщыхъу насыпыншагъэхэм хэкIуэдахэр ягу къыщагъэкIыж дунейпсо махуэщ

♦1699 гъэм Пётр Езанэм къыдигъэкIащ дэтхэнэ цIыху щхьэхуитми дзэм къулыкъу щищIэну Iэмал зэрыратым теухуа унафэ.

♦1842 гъэм Урысейм и император Николай Езанэм Iэ щIидзащ Нева псым япэ лъэмыжыр телъхьэным теухуа унафэм.

♦1866 гъэм Къэбэрдейм мэкъумэшыщIэхэр пщылIыпIэм щрагъэкIащ.