Календарь событий

06 марта 2023

АДЫГЭ МАКЪАМЭМ И КЪАРУР

Тыркум къыщыхъуа щIыхъейм езыр къелри, и пшынэр хэкIуэдат Елхъуэн Абдулэхь. Абы къылъыса фэбжьыр и гум щигъэвыфын папщIэ хуэныкъуэт и пшынэм. Хуейт и гу лъапсэм щIэлъхэр пшынэ Iэпэхэм къаригъэIуэтэну. Арати, егъэзыпIэ хуэхуа хьэщIэщым щIэлъ пшынэр къыщыIэщIалъхьэм Абдулэхь ар игъэбзэрэбзащ, къедаIуэ, къеплъ псоми я гущIэм зигъазэу.
Абдулэхь и пшынэ еуэкIэм дихьэха, Америкэм щыпсэу ди лъэпкъэгъу Алпаслъэн Сумер пшынэ щIэрыпсышхуэ тыгъэу къыхуигъэхьащ абы.

Гуащэхужь

ХьэтIохъущокъуэ Беслъэн, пащтыхьым и дзэпщхэм емызэгъ щыхъум, Къэбэрдейр ибгынэри, Псыжь зэпрыкIащ. Абазэхэхэм яхэтIысхьэри, пащтыхьым и дзэм куэдрэ къезэуащ. Абазэхэхэм илъэсищкIэ ядэзэуауэ, Беслъэн Уарп деж тIысащ, бгым къикIыжри. 

Адыгэ дамыгъэхэмрэ ныпхэмрэ

Нарт эпосым и купщIэр дунейм къызэрытехьэ лъандэрэ (илъэс минищ-минитху ипэкIэ) адыгэхэм къадогъуэгурыкIуэ дамыгъэкIэ зэджэр. Тхыдэр щыхьэт тохъуэ дамыгъэхэм мыхьэнэшхуэ зэраIэм. КъыщежьагъащIэм дамыгъэм и къалэныр IупщIщ: абыкIэ ягъэнахуэрт цIыхум бгъэдэлъ мылъкур – шым, Iэщым, хьэпшыпхэм, Iэмэпсымэхэм, Iэщэ-фащэхэм традзэурэ. Хуэм-хуэмурэ ар хъуащ лъэпкъым и дамыгъэ, и къалэнми зиубгъуащ. Дамыгъэр нэхъ иужьыIуэкIэ традзэ хъуащ ныпхэм. 

ЩIэблэм гъуэгу езыт

Аруан щIыналъэм хыхьэ Аруан (Мысостей) къуажэм дэт ЩэнхабзэмкIэ унэм и унафэщI Зыхьэ Оксанэ хъыбар къызэритамкIэ, цIыхухэм я нэгузегъэужьыпIэу, зыузэщIыпIэу щыт унэм зэзыгъэпэщыж икIи къэзыгъэщIэрэщIэж лэжьыгъэхэр мы махуэхэм щызэфIэкIащ.

Къуршым къех ятIэпсыр къызыхэкIымрэ абы зэрызыщыпхъумэну Iэмалхэмрэ

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм гъатхэ къэс щIыпIэ-щIыпIэкIэрэ щIыуэпс насыпыншагъэхэр къыщохъу ятIэпс къехым епхауэ. Абыхэм, ди жагъуэ зэрыхъунщи, цIыхухэр щыхэкIуадэ щыIэщ, гъуэгухэр зэхекъутэ, гужьеигъуэ урегъэувэ. Абы ипкъ иткIэ, упщIэ къоув: сыт къуршым къех ятIэпсыр зищIысыр, дэнэ ар къыздикIыр, сыт хуэдэ IэмалкIэ зыщыпхъумэфыну?

НОБЭ

Гъатхэпэм и 6, блыщхьэ
Дзэ дохутырым и дунейпсо махуэщ
Глаукомэ узыфэм ебэныным и дунейпсо махуэщ
1929 гъэм
къалъхуащ абхъаз тхакIуэ, СССР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат Искандер Фазиль.
Дунейм и щытыкIэнур
«pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, Налшык уэшх къыщешхынущ. Махуэм хуабэр градуси 4 - 5, жэщым градуси 3 - 4 щыхъунущ.
Лъэпкъ Iущыгъэ:
IуэхукIэ умыгъэунэхуар пцIыхуу жумыIэ.

Дунейм и щIэрэщIэгъуэ, гъащIэм и IэфIыпIэ лъэхъэнэ

Мы гъэм илъэси 110-рэ мэхъу Бзылъхугъэхэм я дунейпсо махуэр гъэлъэпIэныр Урысейм къызэрыщыхалъхьэрэ. Гъатхэпэм и 8-р ди къэралми дунейм и нэгъуэщI щIыпIэхэми щаIэт, цIыхубэм я гум, я псэм къехуэбылIэ махуэшхуэ дахэщ. Дунейм и щIэрэщIэгъуэр, гъащIэм и IэфIыпIэр псоми захригъащIэрэ цIыхубзхэр дапщэщи гулъытэ хэха зэрыхуэныкъуэмрэ ар зэрыхуэщIыпхъэмрэ куэдым ягу къигъэкIыжу апхуэдэщ а махуэр. 

Бзылъхугъэхэм я дунейпсо махуэр

Гъатхэпэм и 8-р Бзылъхугъэхэм я дунейпсо махуэу ягъэуващ. Урысейм щыпсэу лъэпкъхэм а махуэшхуэр ягъэлъапIэ, абы и хабзэхэм емыпцIыжу. Ауэ лъэпкъ псоми ар ягъэлъапIэркъым. 
НэгъуэщI къэралхэм къикIауэ Урысейм и еджапIэ нэхъыщхьэхэм щеджэ куэдым илъэс зы-тIущ дэкIа нэужьщ щаублэр гъатхэпэм и 8-м бзылъхугъэхэм удз гъэгъахэмкIэ яхуэупсэн хабзэр.

Лабэ

 КъухьэпIэ Кавказым и псы нэхъ ин дыдэхэм ящыщщ. Кавказ Шытх Нэхъыщхьэм и лъабжьэхэм Лабэшхуэрэ Лабэ ЦIыкIуу къыщожьэ. 
Телъыджэщ, ауэ Лабэ и къуэпс псоми щIыгуу зыщытраугуэшар Къэбэрдей-Балъкъэрым иIыгъым хуэдизщ, е нэгъуэщIу жытIэмэ, километр зэбгъузэнатIэ мин 12-рэ 500-м ноблагъэ.
И къэунэхукIэр нэхъыбэм зрапхыр къуршыжьхэр щIэзыхъумэ мылъылъэхэм къащIэж ткIуэпсыбэхэр арами, къызэрахутамкIэ и ныджэм псыщIагъыпсхэми уащрихьэлIэнущ. 

Эйнштейн

Дуней псом щыцIэрыIуэщ Эйнштейн Альберт и цIэр. ФизикэмкIэ Нобель и саугъэтыр I92I гъэм къихьауэ щытащ сурэтхэр къызэрыпщыхъум (эффектхэм) теухуа теориемкIэ. ФизикэмкIэ щIэныгъэ лэжьыгъэ 300-м щIигъу, тхыдэмкIэ, философиемкIэ тхылъ куэд итхащ. ЕхьэлIэныгъэм теухуа абы и теорие цIэрыIуэр (теория относительности) цIыкIухэм щадж школым. Ар лIэужьыгъуитI мэхъу. Зыр нэхъ зыубгъуащ. 

Балъкъэр лъэпкъыр щрашам

1944 гъэм, гъатхэпэм и 8-м и пщэдджыжьым балъкъэр лъэпкъым гъуэгуанэм зыхуагъэхьэзырыну унафэ ящIащ. СыхьэтитIым и кIуэцIым, балъкъэр къуажэхэм къыдэнаIатэкъым. Азие Курытымрэ Къэзахъстанымрэ ирагъэшащ балъкъэр 37,713-рэ. Архив дэфтэрхэм къазэрыхэщымкIэ, абыхэм я процент 52-р - сабийхэт, 30-р - бзылъхугъэхэрт. Махуэ 18-кIэ гъуэгум щымэжэщIэлIа, щыпIыщIахэм яхэлIыкIащ цIыху 562-рэ. Гъуэгум темылIыхьу здашэм зи псэ нэзыхьэсахэм къапэплъэри гъащIэ хьэлъэт. Гъавэ зытращIэн, зытепсэукIын щIы тэмэм яIэтэкъым.

Адыгэбзэм – гулъытэ хэха

Адыгэ Републикэр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэси I00 щрикъум ирихьэлIэу адыгэбзэр хъумэным, ар сабий гъэсапIэхэмрэ курыт еджапIэхэмрэ щегъэджыным, егъэджэныгъэ Iуэхур федеральнэ хабзэкIэ щIэгъэбыдэным, анэдэлъхубзэм нэхъыбэ къыдегъэхьэхыным теухуа проект куэд пхагъэкIащ. Абыхэм щытепсэлъыхьащ Адыгейм и Iэтащхьэм деж Адыгэбзэр джынымкIэ щыIэ советым хэтхэм я зэIущIэм.

Кавказыр щэнхабзэм хуэхейкъым

Сокуров Александр Налшык щригъэджа и гъэсэнхэм тепсэлъыхьрэ пэт, зэрымыщIэкIэ Кавказ Ищхъэрэм щыщ псоми я жагъуэ ищIауэ къыщIэкIащ. Иджы осетинхэри, шэшэнхэри, адыгэхэри топсэлъыхь режиссёр цIэрыIуэр нэхъ зэгъэзэхуауэ псэлъэн зэрыхуеям. 

«Спартак-Налшыкым» зигъэхьэзырын иухащ

Ди футбол командэ пашэм Урысейм и чемпионатым и етIуанэ дивизионым зэрыщыджэгунум зыхуигъэхьэзыру кIэух зэIущIэр Кисловодск къалэ щригъэкIуэкIащ. КъыпэщIэтар и зэфIэкIыныгъэкIэ езым хуэдэн Орехово-Зуевэ и «Знамя труда» командэрщ. Ар етIуанэ дивизионым и ЕтIуанэ гупым щоджэгу. 

ЩIыхъей бэлыхьым дигъэгуIащ

Ди жагъуэ зэрыхъунщи, 2023 гъэм мазаем и 6-м Тыркум адыгэхэр щыпсэу и щIыналъэхэри хиубыдэу къалипщIым нэблагъэ щIыхъей бэлыхьым хэхуащ, я псэуп1эхэр зэтрикъутащ, псэущхьэхэр щIиублэрэкIащ я Iыхьлы-благъэ, ныбжьэгъу-жэрэгъу куэди е хэкIуэдащ, е фэбжь хахащ. 

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Правительствэм и Унафэ

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и цIыхухэм я финанс щIэныгъэм хэгъэхъуэным хуэунэтIа Iуэхухэр дэгъэкIынымкIэ ведомствэхэм зэдей комиссэм зэхъуэкIыныгъэхэр хэлъхьэным и IуэхукIэ
2023 гъэм мазаем и 27-м       Налшык къалэ       №28-ПП
Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Правительствэм унафэ ещI: