Календарь событий

13 марта 2023

ПсэкIэ къапыщIакъым

Дэ сыт щыгъуи ди гур узу дигу къыдогъэкIыж Кавказ зауэм иужькIэ ди лъэпкъэгъухэр хамэ щIыналъэхэм къызэрыщыхутар икIи мы зэманым ахэр къэрал куэдым зэрыщыпсэур. АрщхьэкIэ апхуэдэу къызыщыщIар ди закъуэкъым: щхьэусыгъуэ зэмыщхьэхэм къыхэкIыу пащтыхь империем иIэпхъукIащ нэгъуэщIхэм щыщхэри, псом хуэмыдэу дунейм и щIыпIэ псоми щыпсэу урысхэр. Псалъэм и хьэтыркIэ, Америкэ Ипщэм абыхэм я бжыгъэр зы мелуаным щыщIегъу.

Анэдэлъхубзэм и махуэшхуэ

КъБР-м ЩэнхабзэмкIэ и фонд Вэрокъуэ Владимир и цIэр зезыхьэм щагъэлъэпIащ Анэдэлъхубзэм и дунейпсо махуэр.  
Зэхыхьэ гуапэм жыджэру хэтащ республикэм и лъэпкъ щэнхабзэ центрхэр. Махуэшхуэм иращIэкIа концертым лъэпкъ къафэхэр щагъэлъэгъуащ, анэдэлъхубзэкIэ уэрэдхэр щыжаIащ, усэ къыщеджащ.
Фондым и унафэщI Мэкъуауэ Люазэ зэхыхьэр къыщызэIуихым жиIащ Урысейм лъэпкъи 190-рэ зэрыщыпсэур. Абы щыщу I30-м нэблагъэр кIуэдыжынкIэ шынагъуэу къалъытащ. Урысейм и Тхылъ плъыжьым лъэпкъыбзэ 60-м нэблагъэ ихуащ. 

Щыхь хужь

Iуэтэж

 Окко хъыджэбз цIыкIум Рылтын дадэ и унэбжэр хуэсакъыпэурэ Iуихри, джащ.
- Дадэ, ущIэс?
ЗаулкIэ зыщIэдэIукIа иужь, хъыджэбз цIыкIум адэшхуэм и макъ тхъунщIар зэхихащ:
- НтIэ, тIасэ, къыщIыхьэ.
 ЖьыкIэфэкIэхэм зэрахабзэу, унэм хьэпшып лейр щыкуэдт, кхъахэ хъуа унэлъэгур лъэбакъуэ къэс дэкIыргъыурэ хъыджэбз цIыкIур пэш мыиным щIыхьащ. Адэшхуэр, дапщэщи хуэдэу, пэщащэу стIолым бгъэдэст.
- Дадэ, мамэ сыкъигъэкIуащ, зыгуэр тхуэбгъэхьэзырамэ, схьыну.

Пащтыхьым папщIэ «къамэ»

Николай Езанэр Лермонтовым щIыщышынэн щхьэусыгъуэ щыIа? Пащтыхьымрэ прапорщикымрэ: а тIум шурэ лъэсрэ я зэхуакут. Ауэ Лермонтовым хуэдэ прапорщикхэрщ 1825 гъэм и кIэухым пащтыхьыр тезыдз пэтар. Лермонтовыр «зэманым и лIыхъужьхэм» ящыщ зыт. Ар фIыуэ ялъагъурт, абы дэплъейрт жылагъуэм щыщ либералхэр. Ахэр хьэзырт пащтыхьыгъуэм пэщIэувэну, ахэрщ къызыхэкIар Герцен, Чернышевскэ хуэдэхэр, «народовольцы» жыхуаIэхэр. 

КъыпхуащI дзыхьыр бгъэпэжын хуейщ

Адэ-анэм яхэлъ хабзэм дэплъей быныр гъэса мэхъу. Тэрч къалэм дэт «ПМК 6» акционер зэгухьэныгъэм и унафэщIым и къуэдзэу илъэс куэдкIэ лэжьа ГуэщIокъуэ Михаилрэ Тэрч налмэс Iэмэпсымэ заводым и лэжьакIуэу щыта Самарэрэ япхъу АфIэунэ Неллэ гъуэгугъэлъагъуэ хуэхъуар и адэ-анэрщ, абыхэм я лэжьэкIэмрэ дуней тетыкIэмрэт. Зи Iуэхум хэзыщIыкI, сабийм и гъэсэныгъэм егугъу егъэджакIуэфI дыдэхэр зэриIами Неллэ ирогушхуэ. 

Мыл хьэрычэт

Яхчал – мылылъэ кумб

Нерон фIэфIу щытащ шагъырым мыл хэдзауэ ефэну. А Iуэхум и блыгущIэтхэр гугъу иригъэхьырт. Гуп защIырти, мылылъэ бгыщхьэхэм кIуэрт. Мылыр къакъутэрт, ар Iэщыфэм кIуэцIашыхьырти, мыткIуу кърахьэхырт. Мыл къыгуэудахэм хъумапIэ хэха яIэт, щIэх мыткIун хуэдэу. 

Европэм щыпсэу ди лъэпкъэгъухэр

Адыгэу мин 40 исщ Германием. Адыгэ Хасэу 13 щолажьэ, къалэ зырызым дэту. Нэхъ инхэм ящыщщ Мюнхен, Кёльн, Мангейм, Вупперталь, Берлин къалэхэм дэтхэр. Адыгэ нэхъыбэ зыдэсыр Кёльнщ. 
Германием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм я нэхъыбэр Тыркум икIауэ аращ. Илъэс 50-60 ипэ Тыркум ис цIыхухэр Европэм лэжьэну кIуэуэ щытащ. Абыхэм ящыщу аращ Европэм и сыт хуэдэ къэрали Iэпхъуа адыгэхэр.

Адыгэлъ щIэтт адмиралым

Америкэр къызэIузыхауэ щыта Колумб Христофор дунейм зэрехыжрэ илъэс 500 щрикъуам щыгъуэ Дунейпсо щIэныгъэ конференц зэхэтауэ щытащ.

НОБЭ

Гъатхэпэм и 13, блыщхьэ

Вагъуэхэм щакIэлъыплъ щIэныгъэ IуэхущIапIэхэм я дунейпсо махуэщ
Урысейм щагъэлъапIэ Геодезиемрэ картографиемрэ я лэжьакIуэхэм я махуэр
1939 гъэм
къалъхуащ УФ-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Шурдым Юрэ.

Псым и къарум хэтщIыкIыу щытамэ…

Зэманым и нэщэнэр къэзыгъэлъагъуэр цIыхухэм нэхъыбэу къагъэсэбэп Iэмэпсымэхэрщ. Машинэ псынщIэхэр зезыгъакIуэ гъуэзымрэ бензинымрэщ ди лъэхъэнэр къызэрацIыхужынур. Ауэ щыхъукIэ, щIыдагъэр зымыгъэнэхъапэ Iуэху бгъэдыхьэкIи щыIэщ. 
Илъэс зыбжанэкIэ узэплъэкIыжмэ, Стейер Менли машинэр зэрызебгъакIуэ хъуну Iэмал гъэщIэгъуэным и щхьэр хуэкIуауэ щытащ. Псым пкърыт къарур нэсу зыгуригъаIуэри, ар бензиным и пIэ ибгъэувэ зэрыхъунум шэч къытримыхьэжу хъуат. 

Куэдым щытепсэлъыхьащ

Хабзэ зэрыхъуауэ, федеральнэ законодательствэр ягурыгъэIуэным, цIыхухэм яIущIэным теухуауэ ирагъэкIуэкI Iуэхухэм хиубыдэу, Тэрч районым и прокурор НэгъэцIу Заур Дей къуажэдэсхэмрэ хьэрычэтыщIэ зэгухьэныгъэм и лIыкIуэхэмрэ яхуэзащ.