Календарь событий

Къэбэрдей-Балъкъэрым шахматымкIэ щIыхь зиIэ тренер Къармэ Мажмудин и фэеплъу Налшык къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ шахмат псынщIэхэмкIэ республикэ зэхьэзэхуэ. Абы щызэдэджэгуащ щIыналъэм и шахматист ныбжьыщIэу 170-м нэблагъэ.

«Къэрал щIыб зекIуэр си щIасэми, къэрал кIуэцI гъуэгур зыкIи нэхъ Iейкъым.  Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм щызгъэкIуа махуитхур зы напIэдэхьеигъуэу блэлъэтащ. Псом япэу къыхэзгъэщыну сыхуейщ ди къуэш республикэм и къалащхьэм и дахагъыр. Удз зэмылIэужьыгъуэхэмкIэ бейщ Налшык. Зэм къыболъагъу нобэ сыт хуэдэ махуэми мазэми удз гъэгъахэмкIэ тхауэ, зэми сыхьэтыр удз зэмылIэужьыгъуэхэм къахэщIыкIауэ урохьэлIэ. ХьэтIохъущокъуэм и хадэ гектар 250-рэ хъур къалэкум итщ, гъэщIэрэщIарэ зэлъыIухауэ, къыщыпкIухьыну гурыхьу.  

Дунейм къыдэгъуэгурыкIуэ нэхъ мыхьэнэшхуэ зиIэ лъапIэныгъэхэм ящыщщ гугъуехь е гъэунэхуныгъэ хэхуахэм ядэIэпыкъуныр. Дэ, адыгэхэр, абы и лъэныкъуэмкIэ адрей лъэпкъхэм япэ димытмэ, дакъыкIэрыхуркъым. Дигу къэдгъэкIыжыну ирикъунщ дэхуэха е щтапIэ къызэрехьэжьа цIыхухэр Къэбэрдейм сыт щыгъуи хэщIапIэ щагъуэту къызэрекIуэкIар. Мыбы апхуэдэхэр щызэхашэрт, унагъуэу щагъэтIысыжырт, зэман дэкIырти, адрейхэм къахэмыщыж щыхъурт. Ар хъыбархэми литературэ щIэинхэми къахощ.

«Синий кит» интернет джэгукIэ шынагъуэм СМИ-р тепсэлъыхь хъуащ 2016 гъэм. «Новая газета»-м и зы къыдэкIыгъуэм тетащ Мурсалиевэ Галинэ и тхыгъэ, интернет напэкIуэцIхэм ныбжьыщIэхэр заукIыжыну къызыщыхураджэ гуп шынагъуэхэр зэрыщызэщIэлъэIэсым теухуауэ. Ар интернетым щагъэлажьэ сектэ шынагъуэхэм тепсэлъыхьырт, Урысейм и ныбжьыщIи 130-м нэблагъэ абыхэм ятекIуэдауэ хуигъэфащэрт. Iуэхугъуэм тепсэлъыхьырт, зэпкърахынуи и ужь итт жылагъуэ лэжьакIуэхэри щIэныгъэлIхэри. Нэхъыбэ дыдэу хэIущIыIу хъуа джэгукIэ шынагъуэхэм ящыщт «Синий кит» зыфIащар.

2024 гъэм и япэ мазищым къэралым и щIыналъэхэм промышленнэ продукцэу псори зэхэту къыщIагъэкIам и куэдагъымкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрыр нэхъыфIищым яхыхьащ. Нэгъабэ и апхуэдэ лъэхъэнэм щыIа бжыгъэхэм я Iыхьэ плIанэм щIигъукIэ мы гъэм хигъэхъуащ республикэм, процентым хуэбгъакIуэмэ, 125,4-кIэ нэхъыбэ.

Апхуэдэ бжыгъэхэр иджыблагъэ къитащ Урысей Федерацэм Къэрал статистикэмкIэ и федеральнэ къулыкъум, дызэрыт илъэсым и япэ мазищым УФ-м щыщыIа экономикэ щытыкIэр къипщыта нэужь.

     «Танкоградым и Кубокыр» фIэщыгъэр зэрихьэу Челябинск къалэм и «ЩIалэгъуэ» спорт комплексым иджыблагъэ щекIуэкIащ боксымкIэ «А» класс зиIэ урысейпсо зэхьэзэхуэ. Абы хэтащ къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 33-м я боксери 100-м щIигъу, гуп 12-у гуэшауэ икIи ахэр щIэбэнащ УФ-м спортымкIэ и мастер цIэмрэ саугъэт щхьэхуэхэмрэ.

         Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыхьыр ихъумэу зэхьэзэхуэм хэтащ Борсэ Алан. Килограмм 63,5-м я деж щызауэ ди щIалэм иригъэкIуэкIа зэIущIиплIыр и хьэрхуэрэгъухэм къафIихьащ икIи зэпеуэм и чемпион хъуащ.

Сербием и Нови-Сад къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ Европэм самбэмкIэ и чемпионатрэ щIалэгъуалэм пашэныгъэр къэхьыным хуэунэтIа я зэхьэзэхуэрэ. Урысейм и командэ къыхэхам хэту абы щыбэнащ Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщхэу Беслъэней Темырланрэ ЗэкIурей Къаплъэнрэ икIи  тIуми дыщэ медалхэр къахьащ.

         Беслъэней Темырлан щытекIуар илъэс 16 - 18 зи ныбжьхэр, килограмм 64-рэ зи хьэлъагъхэр зыхэт гупырщ. КIэух зэIущIэм абы щыхигъэщIащ куржы бэнакIуэ Горгадзе Гогэ.

Куэд мыщIэу ягъэлъэпIэнущ КъэкIыгъэхэм я щытыкIэм кIэлъыплъ къэрал IуэхущIапIэм и махуэр. СССР-м щIыр къэгъэсэбэпынымкIэ и ЦIыхубэ Комиссариатым и нэIэм щIэту а IуэхущIапIэр къызэрагъэпэщауэ щытащ 1931 гъэм. 2005 гъэм ар «Россельхознадзор»-м и IэнатIэхэм ящыщ зы хъуащ.

Къэралым гулъытэ хэха щыхуащIу къокIуэкI Урысейм и щIыналъэхэр зэрыкъулей къэкIыгъэ лIэужьыгъуэ псоми. Абы жылагъуэ мыхьэнэ иIэщ. Абы къыхэкIыу, нобэ дэтхэнэ зы щхъуантIагъэри узыфэхэмрэ щIыуэпсым и къэхъукъащIэхэмрэ зэрыщахъумэным хуэунэтIа пэхуэщIэхэр ягъэзащIэ.

         Нартхэ зэщIэшасэри, Гъуд къалэ къащтэн мурад ящIащ. Гъуд къалэ дэмылъ фIыгъуэ щыIэтэкъым, мывэ сэреиблкIэ къэщIыхьати, пэлъэщакъым нартхэр. МазиблкIэ ебгъэрыкIуащ нартхэр, Гъуд къалэ къахуэщтакъым. Тхьэгурымагъуэм деж кIуащ нартхэр:

- Сыт ди Iэмал, дауэ къэтщта хъуну Гъуд къалэ? – жаIэри.

- Гъуд къалэ къыфхуэщтэнукъым, Батэрэз гъусэ фымыщIауэ, - къажриIащ тхьэгурымагъуэм.  – Топым ивгъэтIысхьи, Батэрэз Гъуд къалэ дэвдзэ. Къалэм дэвдзэмэ, Батэрэз къалэ куэбжэр къыIуихынщи, фыдэзэрыгуэнщ.

         Пасэм адыгэхэм я псэукIам, абы къадекIуэкIа тхыдэм, щэнхабзэм теухуа тхыгъэ куэд ятхыжащ ди тхыдэджхэм. Апхуэдэ лэжьыгъэ гъэщIэгъуэн куэд къызэринэкIащ тхыдэ щIэныгъэхэмкIэ доктор Къэжэр Валерэ. Пасэм адыгэм хасэ къызэрызэрагъэпэщым теухуауэ абы итхыжа тхыгъэм щыщ пычыгъуэ фыщыдогъэгъуазэ.

Накъыгъэм и 17, махуэку

         Электросвязымрэ хъыбарегъащIэ зэгухьэныгъэмрэ я дунейпсо махуэщ

         Лъы дэуей узыфэм ебэныным и дунейпсо махуэщ

         Пульмонологым и махуэщ

         1848 гъэм къалъхуащ Адыгейм щыщ тхыдэдж, узэщIакIуэ Хьэджымыкъуэ Темтэч.

         1917 гъэм къалъхуащ Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и утыкур илъэс куэдкIэ зыгъэбжьыфIа, Урысей Федерацэм и цIыхубэ артисткэ ДыщэкI КIунэ.