Календарь событий

28 июня 2024

ЩIыр зыхуэныкъуэхэр

Сабийхэм папщIэ

  ИпэкIи дыфхутепсэлъыхьат аргъуейхэм я дуней тетыкIэм хэлъ щэхухэм. Ахэр щыятэ бадзэуэгъуэ хуабэр къыщихьэм ирихьэлIэу абыхэм яхъумэ нэрымылъагъухэм  иджыри Iуэхугъуэ зыбжанэ щIыдгъужынщ.

Тхьэмахуэ нэхъ дэмыкIыу…

ГъэщIэгъуэнщ

КIуэ пэтми хагъахъуэ

Кавказ Ищхъэрэм СтатистикэмкIэ и управленэм иджыблагъэ къызэритамкIэ, дызэрыт илъэсым и япэ мазитхум къриубыдэу Къэбэрдей-Балъкъэрым и мэкъумэш IуэхущIапIэхэм псори зэхэту продукцэу, иджыпсту къекIуэкI уасэхэм ятещIыхьауэ, сом меларди 122-рэ я уасэ къыщIагъэкIащ. 
2024 гъэм и щIышылэ – накъыгъэ мазэхэм республикэм и мэкъумэшыщIэхэм лыуэ, шэуэ, джэдыкIэу къалэжьам и куэдагъым хагъэхъуащ икIи ар проценти 102,5-кIэ нэхъыбэщ, нэгъабэ и иджы хуэдэ зэманым елъытауэ. Апхуэдэуи Iэщ щхьэ бжыгъэр: жэмыр, кхъуэр, мэл-бжэнхэр, джэдкъазыр нэхъыбэ хъуащ. 
 

Бжьыпэр еубыд

Ди къэралым санкцэхэр къезыщIылIахэр зэрыщымыгугъауэ Iуэхум зихъуэжащ. Иджыри къэс ахэр зыпэплъа Iэужь Iейхэм я пIэкIэ, Урысейм и щIыналъэ псоми зэхуэдэу заужь: щIым къытрахым хэхъуащ, ухуэныгъэшхуэхэр зы махуи зэпыуркъым. Апхуэдэ щытыкIэм ди къэралым къыхудэкIуа гугъуехь щхьэхуэхэри зэман кIэщIым къриубыдэу къызэринэкIащ.

Зауэ гъуэгуанэр щызу къэзыгъэлъэгъуэжа тхакIуэ

Къардэн Бубэ Мацыкъ и къуэр къэбэрдей тхакIуэщ. Курыт еджапIэр къиуха нэужь, ар Къэбэрдей – Балъкъэр Педагогическэ институтым урысыбзэмрэ литературэмкIэ и отделенэм щIэтIысхьащ икIи 1941 гъэм къиухащ. Хэку зауэшхуэр къызэрежьэу ар дзэм ираджэ икIи Орджоникидзэ дэт училищэм щIагъэтIысхьэ. 1941 гъэм и дыгъэгъазэм, еджапIэр къыщиухым ирихьэлIэу, ар зауэм ягъакIуэ. Зэрихьа лIыгъэхэм папщIэ, абы къыхуагъэфэщащ «Бэракъ Плъыжьым» и орденитI, «Вагъуэ Плъыжь» орденыр, медалу плIы, зауэ нэужьым абы къратащ «Лъэпкъ зэныбжьэгъугъэм папщIэ», «Хэку зауэшхуэ» орденхэр.

Ерыскъы хьэлэлым къыщIоупщIэ

Урысей Федерацэм и щIыналъэхэм щащI ерыскъыхэкIхэм яIэ фIагъымрэ я къабзагъымрэ къипщытэну иджыблагъэ къызэрагъэпэща «Роскачество-Хьэлэл» IуэхущIапIэмрэ Урысеймэкъумэшбанкымрэ ятын щIадзащ мэкъумэшхэкIхэм елэжь, ерыскъы къыщIэзыгъэкI IэнатIэхэм я продукцэхэм ехьэлIа сертификатхэр. 

Iуащхьэмахуэ и хъуэпсапIэу

1829 гъэм бадзэуэгъуэм и 21-м япэ дыдэу Iуащхьэмахуэ дэкIа адыгэлI Хьэшыр Чылар къызэралъхурэ илъэс 225-рэ мэхъу.

Iуэхум хуэбэлэрыгъыркъым

Ди республикэм и гидротехникэ ухуэныгъэхэр псы къиугъуэмрэ псыдзэм и къехыгъуэмрэ хуагъэхьэзырыным теухуа лэжьыгъэхэм пащэ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и «РусГидро» IуэхущIапIэм и IэщIагъэлIхэм иджыпстуи къызэхакIухь ди псы инхэм я Iэгъуэблагъэхэм щыIэ ухуэныгъэхэр. Абыхэм узыщрихьэлIэ зэхуэмыхъуныгъэхэр гъэзэкIуэжыным теухуа япэ лэжьыгъэхэр мы гъэм и накъыгъэм яублауэ щытащ икIи Iуэху куэдым я Iэр хунэсащ.

ДзюдомкIэ медалих

Урысей Федерацэм дзюдомкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным хуэунэтIауэ мы гъэм екIуэкIыну зэхьэзэхуэм ирагъэблэгъэнухэр къызэрыхах зэпеуэ иджыблагъэ Армавир къалэм щекIуэкIащ. Зи ныбжьыр илъэс 2I-м щIимыгъуа бэнакIуэу 400-м нэблагъэ, хъыджэбзхэри щIалэхэри  зэхэту, щызэхьэзэхуащ абы. Ахэр къикIат къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 30-м икIи гуп I6-у гуэшауэ щытащ.

Сабиипсэм зезыгъэужь тхыгъэхэр

Перро Шарль франджы тхакIуэщ, 1627 гъэм Париж къалэм къыщалъхуащ. Юристу еджэри, пащтыхьым и къулыкъущIэхэм яхыхьащ. ИужькIэ щIэныгъэмрэ литературэмрэ дахьэхыжри, и гъащIэ псор абыхэм ятриухуащ. Ар усакIуэт, критикт. Франджы Академием («Уахътыншэу плIыщI» жыхуаIэм) хагъэхьат. Дуней псом щыцIэрыIуэщ 1697 гъэм абы къыдигъэкIа «Къаз анэм и псысэхэр» жыхуиIэр. Ар езым зэритхар ибзыщIыпхъэу къилъытэри, и къуэ Дарманкур и цIэр тритхэгъат а тхылъым. Иджы бзэ IэджэкIэ зэрадзэкIащи, псоми дихьэхыу ядж абы и псысэ нэхъыфIхэр.

ПэхуэщIэхэр ягъэзащIэ

ЩIыналъэ гъуэгу фондым и мылъкукIэ Бахъсэн къалэм зыхуей щыхугъазэ школыщIэ яухуам екIуалIэ гъуэгур, Школьнэ уэрамым къыщыщIэдзауэ Олимпийскэ лъэс зекIуапIэм нэсыху.

         Мы зэманым   а щIыпIэм бетон къэухьхэр щагъэув, лъэс зекIуапIэм и лъабжьэр зэтес ящIауэ, плиткэхэр иралъхьэ. Iуэхум елэжьынущ гъэмахуэкIэм нэсыху.

НОБЭ

Мэкъуауэгъуэм и 28, мэрем

         Адыгэ Республикэм и къэрал суверенитетым теухуа Декларацэр къыщащта махуэщ

         1798 гъэм къалъхуащ 1829 гъэм Iуащхьэмахуэ япэ дыдэу дэкIа адыгэлI Хьэшыр Чылар.

        1944 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, щIэныгъэлI, генеалогиемкIэ дунейпсо академиеми (Париж) ЩIДАА-ми я член-корреспондент Махъсидэ Анатолэ.

Дунейм и щытыкIэнур

АдыгэлI гъуэзэджэт

Тыркум щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм щIэныгъэкIэ, лэжьыгъэкIэ, творчествэкIэ къахэщхьэхукIахэм ящыщщ Чурей Алий.

Лъэпкъ дамыгъэхэм зэрыгъуэтыжынымкIэ

Адыгэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къадэгъуэгурыкIуэ лъэпкъ дамыгъэхэр, шы дамыгъэ къудейуэ щымыту, цIыхум и цIэм нэхърэ нэхъапэ ирагъэщу щытащ. Адыгэ лъэпкъ дамыгъэхэр зэхуихьэсыжащ, иджыжащ тхыдэ щIэныгъэлI Ехъутэныдж Хьэсэн. 

Тотрэш и лIыгъэр

Гуманитар къэхутэныгъэхэмкIэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал институтым и лэжьакIуэ Быхъурэ Мухьэмэд къызэрилъытэмкIэ, Тотрэш ехьэлIа сюжетхэм я бжыгъэр пашэу нарт эпосым къыхэщыж лIыхъужь нэхъыщхьэхэм яйм хуэдиз мыхъуми е абыхэм хуэдэу циклышхуэ щхьэхуэ къамыгъэщIми, мы лIыхъужьым и шыфэлIыфэр ящыщщ нэхъыбэу IуэрыIуатэм къыхэнахэм. 

И лIыгъэр щапхъэщ

ХьэтIохъущыкъуей къуажэм дэт курыт еджапIэ езанэм и блыным фIэлъщ лIыхъужьу дзэ Iуэху хэхам хэкIуэда Къыз Заур и фэеплъ пхъэбгъур.