Календарь событий

1980 гъэхэм я пэщIэдзэр Совет Союзым и къэралым и унафэщI зыбжанэм я ухыгъэу къыщIэкIащ. ПIалъэ кIэщIым къриубыдэу Кремлым и блынхэм я деж куэд ямызэхуакуу щыщIалъхьащ КПСС-м и ЦК-м и Секретарь нэхъыщхьэ икIи СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и унафщIхэу Брежнев Леонид, Андропов Юрий, Черненкэ Константин сымэ. Хамэ къэралхэм къикI хьэщIэшхуэхэр нэщхъеягъуэ Iуэхухэм хэтын папщIэ Москва къакIуэурэ ешат, ар икIи зы лъэныкъуэкIи емыкIут.

Дзэ хужьым и телъхьэу, большевикхэм япэу япэщIэувахэм ящыщщ кIахэ адыгэхэм къахэкIа адыгэ шуудзэ полкыр. Абы щхьэусыгъуэ хуэхъуар революцэм и жьы гуауэр япэу абыхэм къазэрыщIихуаращ. 1917 гъэм и кIэхэм хужьыдзэ къызэрагъэпэщам куэду яхэтащ адыгэхэр: полковник Кърым-Джэрий СулътIанрэ (Дзэ Iэлым хэта Адыгэ полкым и дзэзешэу щытащ) ротмистыр Уэлэгъей Кушыку сымэ я нэIэ щIэт дзэ пакIэхэмрэ. Ахэращ лъабжьэ хуэхъуар Псыжь лъэныкъуэм япэу къыщызэрагъэпэща Адыгэ шуудзэ полкым. Ар и нэIэ щIэтащ полковник Къылыш-Джэрий СулътIан. А лъэхъэнэм къэхъуахэм къэхутэныгъэхэр езыщIылIа Волков С.

Къэбэрдей-Балъкъэрым Футболым дихьэххэм я лигэр (ЛФЛ) къыщызэзыгъэпэщар Нарткъалэ къыщалъхуа Мидаев зэкъуэшхэу Уэсмэнрэ Умаррэщ.

ЩIалэхэр ныбжьыщIэу Мэзкуу Iэпхъуэри, абы школри университетри къыщаухащ, а псом къадэкIуэу, футболымкIэ «Торпедо-ЗИЛ»-м и еджапIэри къаухащ, ауэ ар лэжьыгъэ нэхъыщхьэ яхуэхъуакъым.

2024 гъэм фокIадэм и 17-м, япэм зэи щымыIауэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым щекIуэкIынущ триатлон спорт лIэужьыгъуэмкIэ «Iуащхьэмахуэ и цIыху» зэхьэзэхуэр.

         Зэпеуэм хэтыну спортсменхэр лIэужьыгъуищкIэ зэхьэзэхуэнущ: псым есынымкIэ, лъакъуэрыгъажэмкIэ, бгым дэжеинымкIэ. ЗэIущIэхэм гъэщIэгъуэну хэлъыр зы спорт лIэужьыгъуэм адрейм къыпищэурэ, зэрахъуэкIыурэ зэпеуэр щекIуэкIкIэ, щIыпIэхэр нэхъ лъагэ хъууэрэ зэрыкIуэнурщ, и кIэм  нэсын папщIэ, псори зэхэту километри 6,5-рэ лъагагъкIэ дэкIуеин хуей хъунущ.

(сабийхэм папщIэ)

         Епэрымрэ уцпанымрэ (кактус) зы щхьэгъубжащхьэм къыщыхутащ. ЗыкIи зэщхькъым а тIур. Шэкъафэ хъужу епэр цIыкIур гъэ псом мэгъагъэ. Псом хуэмыдэу гухэхъуэщ  абы пщэдджыжьыпэхэм деж укIэлъыплъыну: дыгъэ бзийр къызэрылъэIэсу, зэрылъэлъу дыхьэшхын щIедзэ. Уцпаныр аракъым; банэм зэщIибгъарэ, напщIэуфэ хъужу, щытщ махуэ псом. Сытым хуэдэуи жейнэд ар. Къуалэр губгъуэм ихьэжауэ къоуш, зы шэджагъуэ жеи блигъэкIыркъым. Епэр цIыкIум сыт и гукъеуэ жыпIэмэ, уцпаныр псэлъэгъуи ныбжьэгъуи къыхуэхъуркъым.

Къэбэрдей-Балъкъэрым СпортымкIэ и министерствэм и пресс-IуэхущIапIэм къызэритамкIэ, Барнаул къалэм щекIуэкIащ Урысей Федерацэм и еджакIуэхэм кикбоксингымкIэ я 12-нэ Гъэмахуэ спартакиадэм и кIэух зэхьэзэхуэр. Абы хэтащ къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 34-м икIа спортсмени 100-м нэблагъэ.

         Зэхьэзэхуэм щыIащ ди республикэм и щIалэгъуалэм я командэ къыхэхар, цIыхуищ хъууэ, икIи абыхэм яхузэфIэкIащ гуп зэпеуэм етIуанэ увыпIэр къыщахьын.

х1х лIэщIыгъуэм псэуа нэмыцэ философ цIэрыIуэ Гегель и тхылъ «Псэм и философие» жыхуиIэм зэрыщитхымкIэ адыгэхэр европоидхэм я ипщэ къудамэм хыхьэу илъытэт. Абы европоидхэм къахигъэщхьэхукIт Кавказ расэр, икIи Кавказ расэм хигъэхьэт адыгэхэр, грузинхэр. Кавказ расэрауэ Гегель илъытэт дуней хъурей тхыдэжьыр къэзыгъэхъур, зыгъэкIуатэр.

УщIэгузавэ Iуэхугъуэм елъытауэ, КъурIэн лъапIэм и сурэ щхьэхуэхэм къадэкIуэ фIыгъуэм, ар дэIэпыкъуэгъу зэрызыхуэпщIыфыну щIыкIэм теухуауэ щIэныгъэлI тхылъхэм гукъинэж куэдым уащрохьэлIэ.

Псалъэм папщIэ, куэдым гукIэ ящIэ «Iэлъхьэмыр» («Фатихьэ» сурэр) зэчыр папщIэу къэзыгъэсэбэп цIыхум дунеягъэкIи ахърэткIи зыщIэлъэIу псори Алыхьталэм къыхуищIэнущ. Ар зытетха тхылъымпIэр псым хэпщIэрэ сымаджэр ебгъафэмэ, и узыфэр мыхъужыну жаIа пэтми, щхьэщыкIынущ. Дауи, ар къыщохъулIэнур Iуэхум гу къабзэкIэ, Алыхьталэм ифI къызэрокIынум шэч къытумыхьэу убгъэдыхьэмэщ.

ШыщхьэуIум и 12, блыщхьэ

         ЩIалэгъуалэм я дунейпсо махуэщ

         Каспий тенджызым и дунейпсо махуэщ

         1930 гъэм къалъхуащ химие щIэныгъэхэмкIэ доктор, КъБКъУ-м и профессор Бырхьэм Михаил.

         1944 гъэм къалъхуащ къэрал лэжьакIуэу, КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэу щыта, УФ-м щIыхь зиIэ и ухуакIуэ Тыркуин Анатолэ.

Дунейм и щытыкIэнур