Календарь событий

31 октября 2024

Масирэт и саугъэт нэхъыщхьэр

Малкэ къуажэм и курыт еджапIэ №3-м пэщIэдзэ классхэм илъэс куэд щIауэ щезыгъаджэ Журт Масирэт и цIэр къыщраIуэкIэ, цIыхухэм къыхагъэщ а цIыхубз щыпкъэр егъэджакIуэ IэщIагъэм  къызэрыхуигъэщIар. Езы Масирэти нэгъуэщI IэнатIэ пэрыту и нэгу къыщIигъэхьэххэркъым, и псэм фIэфIу мэлажьэри.

Еджэныгъэр зыузэщIыныгъэм и лъабжьэщ

        Ди къэралым и зэблэкIыгъуэ лъэхъэнэ хьэлъэм щыгъуэ ди нэгу гъунэгъуу къыщIэдмыгъэхьэ, щхъуэфэцыр зыгъэтэдж  куэд дгъэвын хуей хъуат, дыхуей-дыхуэмейми хуэм-хуэмурэ зыри гъэщIэгъуэн тщымыхъужыным дыхуэкIуэу. Дауи, абы уимыгъэпIейтейуэ къанэртэкъым. Абыхэм ящыщ зыуэ кIэщI-кIэщIурэ цIыхухэм жаIэу зэхэпхырт щIэныгъэм мыхьэнэшхуэ имыIэжу. Ар, шэч хэмылъу, псом ящхьэу къызыхэкIар сату зэхущытыкIэм, хьэрычэт щIыным, сомым и мыхьэнэм пащтыхьыгъуэр ди къэралым 90 гъэхэм убгъуауэ зэрыщиубыдарт.

УсакIуэм и фэеплъыр ягъэлъапIэу

Адыгэ усакIуэ цIэрыIуэ, тхакIуэ, адыгэ литературэм и лъабжьэр зыгъэтIылъахэм ящыщ, КъБАССР-м гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ ЩоджэнцIыкIу Алий и фэеплъу абы и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей къэрал театрым и гупэм деж щытым иджыблагъэ удз гъэгъахэр тралъхьащ. Лъэпкъ усыгъэм и классикыр къызэралъхурэ мы гъэм илъэси I24-рэ зэрырикъум теухуащ ар.

Щхьэгъэпсэу Iилэ

- Iилэ имылъэгъуа игъэIуу, къэмыхъуа иIуатэу жызыIэ щыIахэщ, иджыри щыIэу къыщIэкIынщ. Iилэ пцIыупсу, цIыху къигъапцIэу щытакъым, пцIыIуэпцIышэр абы и IуэрыIуатэр къызыгурымыIуэ акъыл пхэнжхэращ. Iилэ теухуа пэж фыхуеймэ, сэ ар нывжесIэну сыхьэзырщ: Щхьэгъэпсэу Машэ и къуэ Илэ и IуэрыIуатэр уэршэрэгъухэр тригъэун мурадкIэ езым акъылкIэ зэхилъхьа псысэщ, таурыхъщ - къыщIедзэ КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ, IэурыIуатэдж Нало Заур IуэрыIуэдз Iэзэу щыта Iилэ ехьэлIа и гукъэкIыжхэр зи лъабжьэ и тхыгъэр.

Куэтэн лышхым зыщыфхъумэ

Тэн Iус Ростов къалэм Лышх узыфэхэмкIэ и щIэныгъэ-медицинэ IуэхущIапIэм къраIуэ куэтэн лышхыр къызэрыпцIыхуну щытыкIэхэр.

КIэтIий гъум, куэтэн лышх узыр нэхъыбэрэ цIыхум къефыкI лIэужьыгъуитхум хеубыдэ. Ар цIыхухъухэми бзылъхугъэхэми зэхуэдэу къеуэлIэнкIэ хъунущ, нэхъыбэу къыщыхъейри цIыхум и ныбжьыр илъэс 45-60-м щитым дежщ.

Фэшх-лышхымрэ дэрэ

ЩIыуэпсыр апхуэдэу къигъэщIащи, дунейм псэущхьэу тетыр зым адрейм и шхыныгъуэу къогъуэгурыкIуэ. Апхуэдэу, токсоплазмэ жыхуэтIэу нэрымылъагъу фэшх-лышхыр (паразитыр) налъэм (клеткэм) щопсэу, нэхъыбэу зыпкърытыр джэдухэрщ, ауэ цIыхум къыщылъэIэси щыIэщ. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, ар лъэужьыншэу кIуэдыжкъым.

Шу пашэ

КъБР-м и цIыхубэ усакIуэ, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь, РСФСР-м и Къэрал саугъэтым и лауреат, Горький Максим и цIэкIэ щыIэ Къэрал саугъэтыр зыхуагъэфэща КIыщокъуэ Алим къызэралъхурэ мы гъэм илъэси I00 ирикъуащ. Къыпхуэмылъытэным хуэдэщ абы лъэпкъ литературэм хуищIа хэлъхьэныгъэр, цIыху щыпкъэм хуэфэщэн гъащIэ гъуэгуанэ дахи къызэринэкIащ.

Кавказым и сурэтыщIхэм я гъэлъэгъуэныгъэ

Къэбэрдей-Балкъэрым и Лъэпкъ музейм щокIуэкI ХудожествэхэмкIэ Урысей академием Кавказым щыщу хэтхэм я IэдакъэщIэкIхэм я гъэлъэгъуэныгъэ. Ар «Кавказ Ищхъэрэм и иджырей сурэтыщIхэм я лэжьыгъэхэм щIэщыгъуэу хэлъыр» Iуэхум и зы Iыхьэу къызэрагъэпэщащ РАХ-м, Урысейм и СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэм, КъБР-м ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм. «Кавказ. Притяжение будущего» гъэлъэгъуэныгъэр музейм щыIэнущ щэкIуэгъуэм и 15 пщIондэ. 
КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин, гъэлъэгъуэныгъэр къыщызэIуихым жиIащ ар и гум зэрыдыхьар, абы гупсысэ щIэщыгъуэ куэд къыхэпх зэрыхъунур. 

ГъэшхэкIым елэжь IэнатIэхэм заужь

2024 гъэм и мази 8-м къриубыдэу Къэбэрдей-Балъкъэрым гъэшхэкIым елэжь и IуэхущIапIэхэм шэ зэфэу къыщIагъэкIам проценти 3,5-кIэ, шатащхьэм - проценти 3-кIэ, кхъуеймрэ кхъуейлъалъэмрэ - проценти 3,8-кIэ хагъэхъуащ, зэпалъытэж пIалъэм къриубыдэу нэгъабэ яхузэфIэкIам нэхърэ.
Апхуэдэуи гъэшым елэжь IуэхущIапIэхэм хэхъуэ къагъэлъэгъуащ тхъуцIынэрэ тхъу гъэвэжауэ къыщIагъэкIам я куэдагъымкIэ. Нэгъабэ и апхуэдэ пIалъэм щыIэ бжыгъэхэм нэхърэ процент 13-кIэ нэхъыбэ къалэжьащ е псори зэхэту тонн мин 1,2-м нэблагъэ, абы щыщу тхъуцIынэу - тонн 290-рэ. 

Бензин дыхуэныкъуэжынукъым

 «Тесла Моторс» американ IуэхущIапIэм и унафэщI Маск Илон зэрыжиIэмкIэ, куэд дэмыкIыу машинэхэм я нэхъыбэм аккумуляторкIэ лэжьэн щIадзэнурэ, гъэсыныпхъэ хуэныкъуэ Iэмэпсымэхэм зэрагъакIуэхэр, шым хуэдэу, мащIэ хъунущ. ЦIыхур зэрызекIуэ транспортым и нэхъыбэр токым техьэнущ.

Анзор и «дыщэ бгырыпхыр»

Япониер зи къежьапIэ дзюдор, адрей бэнэкIэ лIэужьыгъуэхэм елъытауэ, ди гъащIэм къыщыхыхьар нэхъ иужьыIуэкIэщ - ХХ лIэщIыгъуэм и кIэухращ. Апхуэдэу щыт пэтми, адыгэхэр абыи щехъулIащ.

«ПщыкIузым я егъэзыпIэм» гулъытэ егъуэт

КъБР-м ЩIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэмрэ Кавказ Ищхъэрэм зегъэужьынымкIэ «Кавказ.РФ» институтымрэ Iуащхьэмахуэ лъапэ нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэм къыщыIэщIахыжамрэ Совет къэралыгъуэм и ныпыр бгы щыгум щытрагъэувамрэ илъэс 80 щрикъум ирихьэлIэу къыхилъхьауэ щыта «Кавказым папщIэ ди псэр ттащ» зи фIэщыгъэ пэхуэщIэ щIагъуэр жэрдэмщIакIуэхэм куэд щIатэкъым екIуу зэрызэфIахрэ.

Жыг пэтми-фэеплъщ

Хы фIыцIэ Iуфэм Iус Головинкэ (Шахэпэ) къуажэм псыIумкIэ гъэза и гъунэм уардэу Iут, ныбжь ин дыдэ зиIэ «Жыгдахэ» здэщыт щIыпIэр абдежым зэгъунэгъуу щыпсэуа шапсыгъ адыгэхэмрэ убыххэмрэ ижь-ижьыж лъандэрэ я тхьэ елъэIупIэжьт.

НОБЭ

Жэпуэгъуэм и 31, махуэку

Тенджыз ФIыцIэм и дунейпсо махуэщ

Къалэхэм я дунейпсо махуэщ

Экономием и дунейпсо махуэщ

Урысейм щыIэ СИЗО-хэмрэ тутнакъэщхэмрэ я лэжьакIуэхэм я махуэщ

Урысейм щылажьэ Iэпэтэрмэш зэдзэкIакIуэм и махуэщ

1952 гъэм къалъхуащ УФ-м и къэрал лэжьакIуэ, етIуанэ рангым и къэрал чэнджэщэгъуу щыта Хъупсырокъуэ Назир (Кърым-Джэрий).

 

Дунейм и щытыкIэнур