Календарь событий

05 мая 2025

Iуэхутхьэбзэ псори зэхуэдэкъым

Кавказ Ищхъэрэм СтатистикэмкIэ и управленэм къызэритамкIэ, дызэрыт илъэсым и щIышылэм - мазаем къриубыдэу Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIыхухэм сом мелард 13,2-рэ и уасэ Iуэхутхьэбзэ хуащIащ. Нэгъабэ и апхуэдэ пIалъэм щыIа бжыгъэхэм нэхърэ ар проценти 117,1-кIэ нэхъыбэщ.
А пIалъэм къриубыдэу унагъуэ Iуэхухэм пыщIа, цIыхум хуащIэ Iуэхутхьэбзэхэм псори зэхэту сом меларди 2,2-рэ къыпэкIуащ икIи 2024 гъэм и апхуэдэ пIалъэм щыIа бжыгъэхэм нэхърэ ар процент 34,7-кIэ нэхъыбэщ. 

Зы цIыхуми елъытащ

Ди блэкIар нэхъ жыжьэ хъухукIэ абы теухуауэ нэхъыбэ къыдощIэ. Хэбгъэзыхьмэ, ар нэгъуэщIу къаIуатэу. Псалъэм и хьэтыркIэ, 1917 гъэм и мазаемрэ жэпуэгъуэмрэ Урысейм щекIуэкIа революцэхэм ятеухуауэ иджы ятххэр хуабжьу къащхьэщокI нэхъапэм жаIэу щытам. Генерал Корнилов Лавр зэрызыкъиIэтами, зыкъыщIиIэтам и щхьэусыгъуэми тхыдэджхэр зэхэхауэ тепсэлъыхьыртэкъым. Ауэ ар ди къэралым и дежкIэ псэзэпылъхьэпIэу щытащ, абы зэрихъуэкI пэтащ и къэкIуэнури. Ауэ хэт хъуну ар езыр?

Тхэ цIыхур игъащIэ псокIэ еджэн хуейщ

Ди литературэм и фIыпIэм щыщ хъуа усыгъэ телъыджэхэр зи Iэдакъэ къыщIэкIа, тхылъеджэхэм фIыуэ ялъэгъуа усакIуэщ Бицу Анатолэ. Тхэным гу зэрыхуищIам, литературэм, бзэм теухуауэ иIэ гурыгъу-гурыщIэхэр къыщыгъэлъэгъуащ абы «Тхэ цIыхур игъащIэ псокIэ еджэн хуейщ» и тхыгъэм.
 

НОБЭ

Накъыгъэм и 5, блыщхьэ
Ныкъуэдыкъуэхэм я хуитыныгъэхэм щIэбэныным и дунейпсо махуэщ
1920 гъэм къалъхуащ Совет Союзым и ЛIыхъужь Мэсей Аслъэнджэрий.
1922 гъэм къалъхуащ 1960 – 1975 гъэхэм КъБАССР-м и прокурору лэжьа, юстицэмкIэ къэрал чэнджэщакIуэу щыта, юридическэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат, генерал-майор Ансокъуэ Мухьэрбий.

Япэу Белоруссием хурагъашэ

Россельхознадзорым и управленэу Кавказ Ищхъэрэм щыIэм къызэритамкIэ, 2025 гъэм и мэлыжьыхьым абы и IэщIагъэлIхэм къапщытащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и хуабэщхэм къыщагъэхъуауэ Белоруссием хурагъэшэну ягъэхьэзыра бэдрэжанхэм я фIагъыр.
А хадэхэкIым щыщу тонн 24-рэ Минск, Брест къалэхэм иджыблагъэ яшащ. Бэдрэжанхэм ехьэлIауэ фитосанитар и лъэныкъуэкIэ Белоруссием къигъэув мардэхэм ахэр хуокIуэ икIи щыIэ хабзэхэр къызэпаудыркъым. Къыхэдгъэщынщи, ди республикэм и хуабэщхэм къыщагъэкIа бэдрэжанхэр ди къэралым япэу ирашауэ аращ. 

Москва щагъэлъагъуэ

Къэбэрдей-Балъкъэрым и художникхэм я IэдакъэщIэкIхэр Москва ГъуазджэхэмкIэ и галереем, Церетели Зураб и цIэкIэ къыщызэIуахам, щагъэлъагъуэ. Ар теухуащ ХудожествэхэмкIэ Урысей Академием (РАХ-м) и Ипщэ щIыналъэ къудамэр илъэс 15 зэрырикъум. 
Выставкэм хагъэхьащ а къудамэм и академикхэм, абы хэтхэм я сурэт, скульптурэ, графикэ, декоративно-прикладной гъуазджэм и хьэпшып жыпIэми, лэжьыгъи I00-м нэблагъэ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и сурэтыщIхэм ящыщу я лэжьыгъэ абы хагъэхьащ ГъущIапщэ Арсен, КIыщ Мухьэдин, Црым Руслан, Мазло Руслан, Пащты Алим.

Си анэм сеупщIыжынущ

Муса бегъымбар-лъапIэм и зэманым журтхэм ящыщ лIы гуэр яукIати, ар зыщIар къащIэн папщIэ, Алыхьталэм жэм гуэр къурмэн ящIу, абы щыщ зы IыхьэкIэ хьэдэм теIэбэну унафэ къахуищIат. Апхуэдэу ящIа нэужь, лIыр къэхъужри, зыукIам и цIэр къриIуащ. 
  Къурмэн ящIа жэмым и хъыбарыр къызэрыгуэкIыу зэрыщымытам и хъыбарым ущрохьэлIэ «Рухьул Бэян»-кIэ зэджэ КъурIэн лъапIэм и тэфсирым.

Япэ игъэщыпхъэ унэтIыныгъэхэр

Урысей Федерацэми хамэ къэралхэми я инвесторхэр Къэбэрдей-Балъкъэрым къешэлIэным ехьэлIауэ ди щIыналъэм IэмалыфIхэр къыщызэрагъэпэщ зэпытщ. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэм ипкъ иткIэ инвестицэм щхьэкIэ щыIэ хабзэхэри ирагъэфIакIуэ.

Лъэпкъым къыдэгъуэгурыкIуэ IэщIагъэ

Дыщэидэмрэ тхыпхъэхэмрэ гулъытэшхуэ хуащIу щытащ адыгэ бзылъхугъэхэм фащэ щадкIэ. Апхуэдэуи уагъэ-щагъэ, дэнлэч хуэдэ хьэпшып зэмылIэужьыгъуэхэр щIыным хъыджэбз цIыкIухэр пасэ дыдэу хуагъасэрт. Къалъытэрт а IэщIагъэхэм цIыхубзым и хьэлыр ипсыхьу: щэныфIэ, Iущабэ-гущабэ, зэпIэзэрыт, лэжьыгъэм хуэIэижь ищIу. Дыщэидэр дахагъэ къудейтэкъым, абыкIэ къагъэщI дамыгъэхэм щIагъыбзэ ящIэлът. 
Ди гуапэ зэрыхъущи, а хабзэ дахэр зыхъумэ, а IэщIагъэхэм хуэIэкIуэлъакIуэ хъыджэбзхэр иджыри щыIэщ. Апхуэдэ IэпщIэлъапщIэщ Мамбэт-КIыщ Анетэрэ Тхьэгъэлэдж Агнессэрэ.

Гъэмахуэм зыхуагъэхьэзыр

Гъэмахуэм Къэбэрдей-Балъкъэрым зыгъэпсэхуакIуэ къакIуэ туристхэм я бжыгъэм, нэгъабэ щыIахэм елъытауэ, процент 15 - 17-кIэ мы гъэм хагъэхъуэну я мурадщ, щыжаIащ КъБР-м Курортхэмрэ туризмэмкIэ и министерствэм. 
Абы къызэритамкIэ, республикэм и хьэщIэщхэм я пэшхэм я процент 40-р зэпэубыдакIащ икIи абыхэм я нэхъыбэм мазищ ипэкIэ зыщрагъэтх хабзэщ. 

ТекIуауэ къагъэзэж

«ЛокоДзюдо» фIэщыгъэр зэрихьэу Новосибирск къалэм и «Локомотив-Арена» спорт комплексым щекIуэкIащ дзюдомкIэ сабийхэм я лигэм хэт командэхэм я зэхьэзэхуэ. Абы щызэпеуащ къэралым и щIыналъэхэм ящыщу 24-м я бэнакIуэ ныбжьыщIэу, щIалэхэри хъыджэбзхэри зэхэту, 600-м нэблагъэ, 2012 - 2013 гъэхэм къалъхуахэу. 

Зауэм и бынхэр

Фашистхэм НэщIэпыджэхэ я унэ-лъапсэр зэрапхъуауэ щыпсэурт, зыхуейр ящIэу, зыхуейр яшхыу. Зэгуэрым Муса и къуэ нэхъыжь Ибрэхьим и адэм и шыр фашистхэм къафIидыгъужыну иужь ихьащ. Жэщыбгым шэщым щIыхьэри, шыр къыщIихуащ, абы шэсри пщIантIэм щыдихум, зы нэмыцэр кIэлъыуэри и тхьэкIумэм техуауэ щытащ. Абы щхьэкIэ къэмыувыIэу Ибрэхьим шыр Шэрэдж псыжьым зэприхури, Псыгуэнсу дэс я благъэм, Мызхэ щигъэпщкIуауэ щытыгъащ.