Литературэ

рассказ

ЕплIанэ Iыхьэ

КъардэнгъущI Зырамыку зэритхыжымкIэ, бийм яIэщIэкIуэда Хьэсанш и хьэдэр гум къралъхьэри Къэзанш Дасусэрэ и жэмхэгъасэ хъыджэбзымрэ къежьэжащ. КъыздэкIуэжым, Дасусэм уэрэд иусащ.

Iуэтэж

(ЕтIуанэ Iыхьэ)

Ар жиIэри, унэгуащэм и жыпым хъыдан зэкIуэцIыпха тIэкIу кърихащ. ХьэщIитIми ялъагъуу ар зэкIуэцIихри, хугу IэмыщIэ мыхъуну кIуэцIылъым щыщ зы хьэдзэ къыхихащ, ар плIыуэ зэгуигъэпкIри, Iыхьищыр хугум хилъхьэжри, хъыданыр зэкIуэцIипхэжащ. Ар и жыпым ирилъхьэжа нэужь, къэна Iыхьэ плIанэр унэгуащэм илъэсри, псы къавэм хидзащ. Куэд дэмыкIыу Хъуэжэ и фызым хьэкум къытрихыжащ бахъейр къыхихыу пIастэ шыуан. ЗэкъуэшитIым я нэр зэблэжащ.

- Дэ дыкъыщIэкIуар.... - къригъэжьащ зым.

Адыгэ тхакIуэ цIэрыIуэ Теунэ Хьэчим мыпхуэдэу яфIищат и тхыгъэ гупым (езым «гупсысэ кIэщIхэр» жеIэ). Дунейм къыщыхъухэм, и лъэпкъым и щхьэм кърикIуам, и унагъуэм, нэгъуэщI-къинэмыщIхэм щегупсыскIэ, цIыхум и щхьэм куэд щызэрегъэзахуэ. Абы щыгъуэми ар тхакIуэмэ, гупсысакIуэмэ - нэхъыбэж. Щызэригъэзахуэрэ ар тхылъымпIэм нихьэсмэ, нэгъуэщIхэри щыгъуазэ мэхъу, гъащIэ дерс къыхах. Апхуэдэ щIэныгъэ къигъэхъуапIэу къызолъытэ Теунэм и псалъэ гъэпсахэр, аращ абыхэм ящыщ зыбжанэ «Адыгэ псалъэ» газетым и электроннэ къыдэкIыгъуэм щхьэкIэ къыщIыхэсхар.

Шэджэмокъуэ Хьэсаншыр щIалэ закъуэт, жаIэ. Закъуэми, зэшибл я лIыгъэ и лIыгъэт. Ежьэрти, куэдрэ къэтт, къыщигъэзэжкIэ, фIыуэ ялъагъурти, жылэм я гуфIэгъуэт. Езыми жылэм я щIыхуэ зытринэртэкъым: сыт къыздихьми, къанэ щымыIэу, тхьэмыщкIэхэм яхуигуэшырт. Шэджэмокъуэ Хьэсанш зыдэс къуажэм бийм кърикуртэкъым, хъунщIакIуэхэм жыжьэу къыпакIухьырт. Мызэ-мытIэу щихъумащ абы хэкур жыжьэ къикI зэрыпхъуакIуэхэм. ЩIалэм и цIэр жьыми щIэми ящIэрт, и лIыгъэм хэти иригушхуэрт.

рассказ

Ещанэ Iыхьэ

- Зыри къызгурыIуэркъым. КхъыIэ, делэ сумыщIу, къызжеIэ Iуэхур зыIутыр.

Iуэтэж

(Япэ Iыхьэ)

Хъуэжэ и дунейр къулейсызу ихьащ, ауэ къулейсыз щхьэкIэ зэи нэщхъейуэ щытакъым. ГушыIэрейуэ, цIыхухэм фIыуэ ялъагъуу апхуэдэт.

Iуэтэж

Олеся ицIыхухэм лагъумыхъуныгъэ яхуиIэт, псом хуэмыдэу и анэм. Абы и гум быдэу ирилъхьат балигъ хъурэ сабий унэм щIэкIмэ, псом япэ и анэр къигъуэтыну. Хьэуэ: «Си анэ дыщэ, сыту сыпхуэныкъуат», - жриIэну аратэкъым. Ар абы зыкъомрэ кIэлъыплъу, итIанэ зыгуэркIэ хурикъуну и мурадт. Апхуэдиз илъэскIэ сабий унэм зэрыщIигъэсам, жэщ кIыхькIэ нэпс шуугъэ куэд зэрыщIигъэкIам, апщIондэху езы бзылъхугъэм дунейр здэгъэзар имыщIэу зэрыдэтам папщIэ.

Нобэрей махуэ IэфIыр цIыхубзым къытоункIыфIэ, апхуэдэ гупсысэ мыфэмыцхэр и щхьэм къызэриджэразэу. ЛъэныкъуэкIэ къоплъ и Iуэхум. Пэжу, сыт зыщыгугъыр?