Литературэ

Илъэси 175-рэ ипэкIэ дунейм къытехьа инджылыз тхакIуэ Бёрнетт Фрэнсис «цIыхубз тхакIуэ» фIэпщыфынущ. Абы и тхыгъэхэм я нэхъыбэм лIыхъужь нэхъыщхьэу хэувэхэм я щэнри, абыхэм ядэтлъагъу гупсысэкIэри бзылъхугъэхэм я гъащIэ зэгъэзэхуэкIэр къыхощ.

(Гъэсэпэтхыдэ)
Зыпщ зекIуэ ежьащ, шу гъусэ зыщIигъури. ЗекIуэ ежьэри кIуэдащ – и хъыбар къэIужакъым. Жылэр гузэвэнтэкъэ: лърагъэжьащ – дунейм яхутехакъым. Зыбжанэ дэкIауэ, зы шу къахуепсыхащ, жыжьэ къикIри.
– Фи пщыр ди гъэрщ, – къажриIащ шум. – ЩхьэщэхужыпщIэ къыдэвмытауэ фэттыжынукъым. Къыдэфтынур дыщэщ.
Ар къажриIэри, шур яхэкIыжащ. Пщыр ирагъэукIынт: щхьэщэхужыпщIэ зэхадзэри, зы гуп ирагъэжьащ. Гъуэгур кIыхьти, жэщ къащытехъуэм, гупыр епсыхащ. Дыщэр зыIыгъ щIалэм шыр хигъэпщ зищIри, дыщэр Iуащхьэ лъабжьэм щыщIитIащ.

Лъэ макъ щабэ бзыщIакIэ бжьыхьэм утыку зыкъещI. Жыгхэр зэм зоIущащэ, зэм къызэдофэ, зэми жьыбгъэр къудамэ шэщIахэмкIэ ялъахъэри, хадэм ирагъэблагъэ, жаIэхэм щIагъэдэIу. Жыгхэм зэдагъэщIагъуэхэр жьыбгъэм иIуэтэжынущ. Зэман кIыхькIэ ишэщIми, жыжьэ нихьэсми, псалъэ лей темыкIуадэу, гухэм зыхащIэу.

         Жьы хъури, ШукIасэ и унэ итIысхьэжащ, шыи шэсыжыркъым, зекIуэми хыхьэжыркъым. ХьэщIэ къыхуепсыхмэ, хьэщIэм ябгъэдэсщ, дуней зылъэгъуа лIыщи, хъыбар и мащIэкъым.

Махуэ гуэрым, ШукIасэ хьэщIэ гуп къыхуепсыхащ.

ХьэщIэхэр ШукIасэ и хьэщIэщым тхьэмахуитIкIэ исащ.

- ШукIасэ, Къанж и къуэм узэрырихьэлIэгъам и хъыбар дебгъэдаIуэркъэ, - жиIащ хьэщIэхэм ящыщ зым.

- Къанж и къуэм сызэрырихьэлIэгъар зэи сIуэтэжакъым. Сигу къихьэжмэ, си напэр ноби мэс, - жиIащ ШукIасэ.

- АтIэми дегъэдаIуэ, - хагъэзыхьащ ШукIасэ.

Къуажэм дэкIри, Нэгей и къуэ Лъэпщагъуэ мэз лъапэм пщыIэ щыхисащ. Гъунэгъу пщыIэм зы мыщэ, зы дыгъужь, зы бажэ тест.

ЕщIэнокъуэ Атэбий а щIалитIыр иIэ хъуауэ, ахэри щIалэ танэфI хъуахэу, зыгъэлIэн узыр ефыкIыу Атэбий сымаджэу гъуэлъащ. Ар зэрысымаджэ уэндэгъур джэгуакIуэхэм зэхахащ. КIуащ абы деж джэгуакIуитI: «Мы лIы хъарзынэу дунейм тетам тIэкIу дыбгъэдэсыжынщ, абы адэкIэ уэсят къедгъэщIыжынщ, и гуныкъуэгъуэ жедгъэIэнщ», – жари.

Шортэн Аскэрбий адыгэ литературэм куэд хэзылъхьа тхакIуэ пажэхэм ящыщщ. И тхыгъэхэм къызэщIаубыдащ Iуэхугъуэ куэди, зэман кIыхьи, тхыдэ напэкIуэцIым щыщхэри. Шортэныр и къалэм жанымкIэ ялъэIэсащ тхыдэм зи цIэр къыхэна цIыху щэджащэ куэдми. Абы и щапхъэу фи пащхьэ идолъхьэ Нэгумэ Шорэ теухуауэ итхахэм ящыщ. 

НэгузыужьакIуэ къакIуэу пщы бейм и пхъур ялъэгъуащ. ЗдэкIуэ хадэмкIэ къикIыу зыкъыхуагъазэри, унафэ зэрыхуищIам ипкъ иткIэ, Атэбийр яхэлъадэри, пщым и пхъур къиубыдри, Дэгужьым и шыплIэм къыдидзащ. 

Абы фIэкIри, зы теуэгъуэфI икIуауэ, мэлыхъуэ пщыIэ хуэзащ. Абыи, жэщ хъуати, щыхьэщIащ икIи къыжраIащ кIуэн хуэмейуэ. АрщхьэкIэ къимыгъэзэжу тешэсыкIыжащ. Ари Дэгужьым и мэлт.

КъуийцIыкIуокъуэ Дэгужьыр лIакъуэлIэш бей гуэрт. Мэл, былым, шыбз и куэдIейт. Езы Дэгужьыр икъукIэ залымт, лIыукIт, пелуант, нэхъ шу зэкIэлъыкIуэ, нэхъ шу цIэрыIуэ щымыIэу апхуэдэт.