Литературэ

КъБР-м и цIыхубэ усакIуэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, «Кавказ тхакIуэхэм я клуб» жылагъуэ зэгухьэныгъэм и унафэщIу щыта, балъкъэр тхакIуэ Гуртуев Сэлихь псэужамэ, и ныбжьыр илъэс 85-рэ ирикъунут.

Зыгъэпсэхугъэ махуэт. Аслъэн цIыкIурэ сэрэ ди къалэ жыг хадэм къыщыткIухьырт. Уэлбанэ нэужьти, дыгъэм хуэзэша бзу цIыкIухэм макъамэ зэхуэмыдэхэр зэпеуэу кърашырт. Куэдым щIэупщIэу еса Аслъэни дэтхэнэ бзум и макъри зэригъэцIыхурт…

ДыздэкIуэм, гъуэгум ибгъумкIэ щыт псей лъагэм зы дэшхуэ къехуэхащ. Ар щIы гъурым техуэри тIууэ зэгуэудащ.

- Папэ, псейм дэ къыпыкIэрэт-тIэ? - къысхудэплъеящ Аслъэн. И упщIэр зэрыгъэщIэгъуэным иджыщ гу щылъыстар.

Гъатхэпэт. Пшапэ зэхэуэгъуэм ирихьэлIэу уэздыгъэ тхущIэзышэну лIыр къэкIуэнущ жаIати, абы псоми зыхуэдгъэхьэзырт. ЦIыхухъухэм пщIантIэм дэлъ пщыхьэщхьэ къалэнхэр нагъэсыжырт, ди анэр къипщэфIыкIт, сэри абы сыриIэпыдзлъэпыдзт. Ауэрэ кIыфI мэхъу.

УэрэджыIакIуэ, «Синдей» ансамблым и къызэгъэпэщакIуэ, тхакIуэ ПащIэ Ленэ куэд зэфIигъэкIащ Нартан къуажэм и курыт еджапIэм щIэсхэр ПащIэ Бэчмырзэ и цIэр зезыхьэ музейм къришэлIэным, и гъащIэмрэ тхыгъэмрэ щигъэгъуэзэным теухуауэ.
Ленэ цIыхубэм фIыуэ ялъагъуу, и макъри и уэрэдхэри я гум дыхьэу утыкум итащ. Ар щыIащ ди лъэпкъэгъухэр щыпсэу хамэ къэралхэми, ди гъунэгъу республикэхэм я гугъу умыщIыххэ. Псом хуэмыдэу Адыгеймрэ Къэрэшей-Шэрджэсымрэ.

Нартыжь Уэзырмэсыр и гъащIэм и кIуэцIкIэ куэдрэ кIуащ зекIуэ. Нартхэр куэдрэ игъэгуфIащ къихь-къихухэмкIэ. Нарт куэдым лIыгъэ зехьэкIэ яригъэщIащ здишэурэ. Гъуэгур яригъэцIыхуащ. Нартхэм я хъуреягъкIэ лъэпкъыгъуэ щыIакъым Уэзырмэсыр къэзымыцIыхурэ Уэзырмэсыр зимыбийрэ.

Апхуэдэурэ нартыжь Уэзырмэсыр лIыжь дыдэ хъуащ, и ныбжьыр илъэсищэрэ тIощIрэ, илъэсищэрэ щэ ныкъуэрэ нэсауэ тIысыжын щыхъум, мурад ищIащ игъащIэм яхуищIа псом хуэмыдэу нэгъуэщI зы лIыгъэ гуэрэ яригъэлъагъуну нартхэм.

Зы махуэ гуэрым Уэзырмэс нартхэр къызэхуишэсри яжриIащ:

ГЪУКIЭ Маринэ

Новеллэ

Илъэсыр йокI… ЙокIри – гу зыщимыхуа цIыхухэр и блэгущIэм щIэлъу здехь. Насып къытхуихьахэм я уасэр абыхэмкIэ тIехыж… Ар еплъкъым къищтэхэм я къулыкъуми, ныбжьми, мылъкуми. Абы и дежкIэ псори зэхуэдэщ. «Сэ IэнэщIу сыкъыфхуэкIуакъым, IэнэщIуи сыкIуэжынукъым», жиIэ хуэдэщ. Дигу пымыкIми, абы къыхудогъанэ ди гъащIэм мыхьэнэшхуэ щызиIэ Iуэхугъуэ Iэджэ. Аращ и хабзэр абджым къыхэщIыкIа ди дунейм.

Мыщэм и унафэкIэ хьэкIэкхъуэкIэхэр чэтыжь бгынэжам деж щызэхуэсауэ зэхэтт.

Къанжэри кIакIэу блэлъэтрэ пэт, абыхэм гу къалъитащ. «Сыт зэхэсхыу сIуэтэжын?» жызыIэтэкъэ кIакIэр!.. Чэтыщхьэм хэпIиикI пхъэ къуаншэм къытетIысхьащи, хьэкIэкхъуэкIэ «зэрыгъэплъам» кIэщIодэIухь.

«Сужэгъупащ сэ Гъудэжь еIуящIэр!» - шкIащIэ увыкIэ зыщIу сабэр дэзыпхъей бажэр псоми къахэкIиикIырт. …МэзщIэс губжьахэм я Iуэху зыIутыр щызэригъащIэм, КъанжэкIакIэм зиIэжьэжакъым. ПIащIэу Гъудэ цIыкIур къигъуэтщ, хьэкIэкхъуэкIэхэр абы зэрыхуэхъущIэр Iуридзэри, и кIэр иудэу зигъэпщкIужащ.

(Рассказ)

Дадэрэ сэрэ дызэныбжьэгъушхуэщ. Сэ ар егъэлеяуэ фIыуэ солъагъу. Дауэ сымылъагъунрэ, жэщ къэскIэ и гупэ сыщыхэлъкIэ, зым нэхърэ адрейр нэхъ дахэжу таурыхъ, хъыбар къыщызжиIэкIэ. Ди дадэ нэхърэ нэхъ таурыхъныбэ ди хьэблэм дэмысу аращ ди гъунэгъухэм жаIэр.

Декабрым и кIэхэм уэс куу къесат. Сытым хуэдэу абы дэ, щIалэ цIыкIухэр, дызэрыщыгуфIыкIар! Ауэ сэ лъэрыжэ сиIэтэкъым. Сыт хуэдизрэ папэ семылъэIуами, имыгъуэту жиIэрт.

         Зы пщыхьэщхьэ гуэрым сэ сыжеижа я гугъа, дадэ си адэм ешхыдэрт:

Iуэтэж

Хъалид куэд щIауэ иIа мурадищым и Iэр щытехуэм, и гум жьы дихужащ. Фыз къыщишам: «Ялыхь, къуэ къызэт, лъэпкъ хъуну», - жиIэри лъэIуати, Тхьэшхуэм къуэ къритащ. СэманкIэ щIауэ зы унэжь цIыкIу щIэсти, лIымрэ фызымрэ я къару илъыгъуэу мурад ящIат, Тхьэм къаригъэхъулIэмэ, зы унэ дэгъуэшхуэ  пщIантIэм къыдагъэувэнуи, гугъу дехьами, ари илъэс зытхухым зэфIагъэуват. Си щIалэм къишауэ слъэгъуатэмэ, жиIэу щIэхъуэпсырти, ари къехъулIат. Ауэ а гуфIэгъуищри Хъалид къыIуригъэупщIыIуэжат пIэхэнэ хъууэ и щхьэгъусэр дунейм зэрехыжам.

Ди адэм си къуэш нэхъыщIэ Вовэрэ сэрэ Мэртэзей (иджы Тэрч къалэщ) дишат ди адэшхуэр къыткIэлъигъэплъыну. Езыр дзэм хэтхэм я узыншагъэм щыкIэлъыплъ сымаджэщым гъуэлъын хуейт, зауэм хиха фэбжьым зыкъригъащIэрти.