Щэнхабзэ

КъБР-м и Лъэпкъ музейм щагъэ­лъагъуэ УФ-м и СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэм хэт, республикэм и цIыхубэ сурэтыщI, КъБР-м ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм къегъэ­щIы­лIауэ лажьэ ЦIыхубэ творчествэмкIэ щэнхабзэ центрым и унафэщI Жылэ Анатолэ и лэжьыгъэхэр.

УФ-м и ТхакIуэхэми и Журналистхэми я зэгухьэныгъэхэм хэта, адыгэ литературэр зыгъэбея тхакIуэ КIуантIэ Iэзид къызэралъхурэ илъэс 95-рэ щрикъум ирихьэлIэу дигу къыдогъэкIыж абы и гъащIэмрэ гуащIэмрэ. 

Адыгэхэм щэнхабзэшхуэ зэраIар тхыдэр мызэ-мытIэу щыхьэт зытехъуа Iуэхущ. Къуажэ къэс пшынауи 10 - 20-м нэс дэсу зэрыщытам нэхъ щапхъэ сыт ухуей?! Ахэр хэмытуи зы хьэгъуэлIыгъуэ зэфIэкIынутэкъым. ГуфIэгъуэрэ лъагъуныгъэрэ зи пшынэ макъым къизыгъэкIыу илъэс 40-м щIигъукIэ гъуазджэм, цIыхубэм хуэлэжьахэм ящыщщ Уэрэзей Лидэ - «Кабардинка»-р гъащIэ зыхуэхъуа бзылъхугъэр.

«УIэгъэ хъуауэ и лъыр щIокI,

УзыхищIэжкъым, узэхихкъым…», - Лермонтов Михаил.

Зэхэуэ гуащIэм и Iэужьу зауэлIыр уIэгъэ хъуамэ, и къупщхьэ къутамэ, «щIопщакIуэкIэ» зэджэ Iуэхугъуэм нэхъ сэбэп щымыIэу къалъытэрт адыгэхэм. Абы жьыи щIэи хэтт, ауэ куэд дыдэ зэлъыта, Iуэху хьэлъэ зи пщэ къыдэхуэр щIалэгъуалэрат. Дэтхэнэми и акъыл жанымрэ гушыIэкIэ дахэмрэ игъэлъэгъуэну хущIэкъурт, сымаджэм и узыр щхьэщихын, и гупсысэхэр фIым хуиунэтIын папщIэ. ЩIалэгъуалэр гушыIэу, уэрэд жаIэу, къафэу зэхэтыху, Iэзэм шэр къыхихыжырт.

Балэ Мухьэдин и цIэр мыкIуэдыжын зыщIар абы къигъэщIа макъамэхэрщ. Къапщтэмэ, макъамэу, уэрэду, оперэу, симфониеу 300-м щIигъу итхащ. Абыхэм ящыщ дэтхэнэри ди лъэпкъ щэнхабзэм пыщIащи, цIыхухэм сыт щыгъуи ягу илъынущ. Абы и зэфIэкIым тетхыхьащ ХьэхъупащIэ Хьэжбэчыр.

Жэпуэгъуэм и 3-5-хэм Абхъазым и утым щекIуэкIащ шхыныгъуэхэр щащэ «Яблочный джем» фестивалыр. Налшык къалэ администрацэмрэ Налшык къалэм зегъэужьынымкIэ «Платформа» институтымрэ, «Туризм и индустрия гостеприимства» лъэпкъ Iуэхум хыхьэу къызэрагъэпэщар.
20I9 гъэм ирагъэжьа фестивалыр гъэ къэс ирагъэфIакIуэр, щIэ куэд халъхьэу. Иджырейм хыхьэу ягъэлъэгъуащ шхыныгъуэ, ерыскъыпхъэ зэмылIэужьыгъуэхэмрэ IэпщIэлъапщIэхэм я IэрыкIхэмрэ. 

  Ибрэхьим Бегъымбарым къыдэкIуа, Тхьэр зыгъэзакъуэ динищым зэтехуэу хэтщ Яхья лъапIэм и цIэр. Ар нэхъ гъунэгъуу зэдгъэцIыхунымкIэ сэбэп къытхуохъу Ибн Кэсир и тафсир цIэрыIуэр. ЗэрытщIэщи, Яхья къызыхуэхъуар бын къыщIэмыхъуэу жьы хъужа Зэчрей бегъымбарырщ. Ар зэрыхъуар КъурIэн лъапIэм и Iэят зыбжанэм къыщокIуэ. 

Литературэдж, публицист, зэдзэкIакIуэ Iэзэ КIурашын БетIал лъэпкъ щэнхабзэм и зыужьыныгъэм зи гуащIэ хэзылъхьа лъэпкъылI гъуэзэджэхэм ящыщщ. БетIал куууэ иджащ ди лъэпкъ литературэм, драматургием зэрызиужь щIыкIэр, абы хэлъ ныкъусаныгъэхэр къихутащ, гъуазджэм и лэжьакIуэ пашэхэм я IуэхущIафэхэм щыгъуазэ зыхуищIащ. Абы куууэ зэпкърихащ ЩоджэнцIыкIу Алий, КIыщокъуэ Алим, КIэрашэ Тембот, Мэзыхьэ Борис сымэ, нэгъуэщIхэми я творчествэр. Абыхэм къадэкIуэу IуэрыIуатэр, къуажэхьхэр, псалъэжьхэр зэхуихьэсыжащ, хъыбарыжьхэр, жыIэгъуэхэр, хъуэрыбзэхэр, къебжэкIхэр итхыжащ.

СурэтыщI гъуазджэхэмкIэ музей Ткаченкэ Андрей и цIэр зезыхьэм щагъэлъагъуэ УФ-м и Жылагъуэ палатэм хэт, Ингуш Республикэм и цIыхубэ сурэтыщI, Карабулак къалэм ГъуазджэхэмкIэ и Сабий школым и унафэщI, щIыналъэм и СурэтыщIхэм я зэгухьэныгъэм и унафэщI, УФ-м и ТхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм хэт, усакIуэ Мартазанов Муса и лэжьыгъэхэр. Ар къызэрагъэпэщащ художникыр илъэс 50 щрикъум ирихьэлIэу.

Гуманитар къэхутэныгъэхэмкIэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал институтым щекIуэкIащ «Проблемы системного изучения языка, фольклора и литературы народов Северного Кавказа в современных культурно-исторических реалиях» урысейпсо щIэныгъэ-практикэ конференцыр. Ар къызэрагъэпэщащ филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор, Урысейм ЩIэныгъэхэмкIэ и Академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щIэныгъэ центрым Гуманитар къэхутэныгъэхэмкIэ и институтым и щIэныгъэ лэжьакIуэ нэхъыщхьэ БакIуу Хъанджэрий къызэралъхурэ илъэс 85-рэ зэрырикъум и щIыхькIэ.