Щэнхабзэ

XIX лIэщIыгъуэм и кIэхэм – XX лIэщIыгъуэм и пэхэм псэуа жылагъуэ-политикэ лэжьакIуэшхуэхэм ящыщщ Тамбий Пагуэ. Адыгэ лъэпкъыр щIэныгъэм япэ дыдэ къыхуезыджа Тамбийм и гуащIэшхуэ хилъхьащ Октябрь революцэ иным иужь лъэхъэнэм ди щIыпIэм щэнхабзэм зыщегъэужьыным. 

Налшык и Театр щхъуантIэм шыщ­хьэуIум и ­25-м япэу къыщызэIуахащ KAVKAZ MUSIC FEST щэнхабзэ зэхы­хьэшхуэр. Ар къызэрагъэпэщащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и къэралыгъуэр илъэси 100 зэрырикъум и щIыхькIэ. 

Къэбэрдей уэрамым тет «Малахитовая шкатулка» арт-хьэщIэщым иджыблагъэ къыщызэIуахащ сурэтыщI Аккизовэ Имарэ и IэдакъэщIэкIхэм я гъэлъэгъуэныгъэ.

«Ещхьщ Iунэ, ауэ дэндейра ещхьыр? И нитIыра? Хьэмэрэ и Iупэра? Е и пэрауэ пIэрэ? - Ефэндым къыхуэубыдыркъым пхъэ гуащэр Iунэ зэрещхь щIыкIэр. - Дауэ мыр? И пэр ещхькъым, и нэр ещхькъым, и Iупэ-жьэпкъыпэри ещхьыщэу жыпIэнкъым. ИтIани, ещхьщ.
- Ей, тхьэмыщкIэ, - къопсалъэ ар, зылъыхъуэр къыщыхуэмыгъуэткIэ, - ей, тхьэмыщкIэ, мыр Iунэ ещхьи-тIэ!
- Уэи, къэпщIам! - жи Хьэбалэ, ныкъуэгуфIэ-ныкъуэдыхьэшхыу.

ЩыIэу къыщIэкIынкъым мэзыр фIыуэ зымылъагъу, абы кIуэуэ и хьэуа къабзэмкIэ бэуэну зыфIэмыфI, и хъугъуэфIыгъуэм щыщ кIэдахъуэкIэ къищыпыну, щыщэкIуэну, и нэгу зыщригъэужьыну хущIэмыкъу. ЩIэмыхъуэпс щыIэми – зырызщ. А зырызым сэри сахэтщ. «Сахэтщ» жыпIэнри тэмэм дыдэкъым. Сахэтащ. Сахэтащ жысIэ щхьэкIэ, мэзыр фIыуэ слъэгъуауэ, абы сыкIуэну си нэ къикI фIэкIа, сыкIуакъым.

Илъэс 40000-м нэблэгъауэ Танзание Ищхъэрэм хыхьэ, тхыдэкIэ къалъыс я щIы Iыхьэм щопсэу «хадза» лъэпкъыр. Иужьрей илъэс 50-м къриубыдэу, абы щыщу процент 90-м нэс яфIэкIуэдащ. Iуэхум щхьэусыгъуэ хуэхъуар щIым телэжьыхь хьэрычэтыщIэхэм щысхь ямыIэу мэзхэр зэрыраупщIыкIымрэ псы къыщIэжыпIэхэр зэрызэпрашымрэщ. Дызэрыт зэманым я бжыгъэр 1 миным нэсыж-нэмысыжщ лъэпкъым. 

Каленин Олег Пензэ областым хыхьэ, Русский Камешкир къуажэм къыщыдэкI «Новь» газетым и сурэттехщ. ЦIыхуибл хъууэ Пензэ областым къикIа лIыкIуэхэм язт фотокорреспондентыр. Абы и репортажыр епхащ я гупыр Гуэл ЩхъуантIэхэм зэрыщыIам.

Налшык и комсомол зэгухьэныгъэм хэтхэм Къэбэрдей уэрамым тет унэм сурэтхэр тращIыхьащ, «Минеральные воды» IуэхущIапIэм пэмыжыжьэу. Iуэхур къызэрагъэпэщащ ЩIалэгъуалэм я урысейпсо махуэмрэ Къэбэрдей-Балъкъэрым и къэралыгъуэр илъэси 100 зэрырикъумрэ я щIыхькIэ.

КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Къашыргъэ Мадинэ лъэпкъ щэнхабзэр хъумэным, абы щIалэгъуалэр дегъэхьэхыным илъэс 30-м щIигъуауэ йолэжь. Бзылъхугъэр 1989 гъэ лъандэрэ щрегъаджэ Налшык къалэм Щэнхабзэмрэ гъуазджэмкIэ и колледжым, апхуэдэуи Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал филармонием и солисткэщ икIи концертмейстерщ.

Май районым хыхьэ Александровскэ станицэм ЩэнхабзэмкIэ и унэр къызыхуэтыншэу зэрагъэпэщыж, «Щэнхабзэ» лъэпкъ проектым хыхьэу. КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек 20I9 гъэм лэжьыгъэ IуэхукIэ а станицэм щыкIуам яубзыхуащ ар.