Щэнхабзэ

Сэральп Мадинэ и арт-центрым щекIуэкIащ «Кавказ в XXI веке. Народный костюм в контексте культурного кода: традиции и современность» зэIущIэ щхьэпэр.

Урыс уэрэджыIакIуэу япэ дыдэу дунейпсо утыку ихьар Шаляпин Фёдорщ. Ар 1873 гъэм мазаем и 13-м Къэзан къыщалъхуащ.

Ленин еджапIэ къалэ цIыкIум 1933 гъэм лъэпкъ гъуазджэм и областной студие къыщызэIуахауэ щытащ. Студием и къалэнт Къэбэрдей-Балъкъэрым къыщызэрагъэпэщыну къэрал драмэ театрым и лэжьакIуэхэр игъэхьэзырыну.

1933 гъэм фокIадэм и 23-м къыдэкIа «Ленин гъуэгу» газетым тетащ: «Адыгэхэм театрыр зи щIысыр ящIэртэкъым. Я бзэм хэтыххэкъым «артист», «театр» псалъэхэр». Адэ-анэхэм куэдрэ елъэIун хуей хъуащ я бынхэр студием щрагъэджэну яутIыпщын щхьэкIэ. Республикэм и унафэщIхэм, псом хуэмыдэу Къалмыкъ БетIал и фIыгъэкIэ, еджакIуэхэм я бжыгъэр ирагъэкъури, яутIыпщауэ щытащ.

Сокъур Каринэ сурэт ищI къудейкъым. Абы и лэжьыгъэхэмкIэ къегъэлъагъуэ нобэрей зэманым, дунейм къыщыхъу Iуэхухэм зэрыхущыт, зэреплъ щIыкIэри: «Си япэ гъэлъэгъуэныгъэр щызэхуэсщIыжым, абы къекIуалIэхэм ялъагъуу зы сурэт сщIыну мурад сщIати, абы тетыну псалъэр къыхэсхын хуейт. Сыгупсысэри, нобэрей зэманым нэхъ къезэгъыу къысщыхъуар «Гугъэ» псалъэращ. Дунейр нэхъ гущIэгъуншэ, гуауэмрэ гузэвэгъуэмрэ куэд щыхъуа зэманым цIыхум къыхуэнэжыр гугъэщи, а псалъэм и мыхьэнэр ину къызолъытэ».

Адыгэ макъамэ IэмэпсымэхэмкIэ «Вагъуэбэ» ансамблыр Тыркум щекIуэкIа Дунейпсо адыгэ щэнхабзэ фестивалым зэрыхэтам теухуауэ ГъукIэкъул Иринэ и Iэдакъэ къыщIэкIа тхыгъэм къыпызыщэ: «Пэжыр жытIэнщи, «Вагъуэбэ» ансамблым хэт сабийуэ хъуам зырызыххэу я гугъу пщIыфынущ: дэтхэнэри зэчиифIэщ, псэ къабзэщ, адыгэм къигъэщIа, зи лъэпкъыпсэр зыхэлъ макъамэхэр зыпащIын щыIэкъым.

Сирием, Тыркум, нэгъуэщI щIыпIэхэм къиIэпхъукIыжа ди лъэпкъэгъухэр къызэрытхэзэгъэжар, Къэбэрдей-Балъкъэрым, къэралым щекIуэкI Iуэхухэм жыджэру зэрыхэтыр гуапэщ. Апхуэдэщ шыкIэпшынауэ, уэрэджыIакIуэ щIалэ Уэтей Хьэземи. 

Бахъсэн районым хыхьэ Къулъкъужын къуажэм щыщщ нобэ утыкур зыгъэдахэ уэрджыIакIуэхэм яхэт Мэремкъул Ибрэхьим. ЩIалэм пасэу щIидзащ уэрэд итхынри. Иджы студие егъэлажьэ, Налшык къалэм дэт Щэнхабзэмрэ гъуазджэмкIэ колледжым щеджащ. Ар хэтащ Ерокъуэ Бишер къызэригъэпэщ «Первый свет» Iуэхуми. 

Къэрэшей-Шэрэджэс Республикэм махуэ къэс узримыхьэлIэ зы адыгэ ансамбль гъэщIэгъуэн щолажьэ. Ар мы гъэм Тыркум ирагъэблагъэри, Дунейпсо адыгэ щэнхабзэ фестивалым хэтащ. НыбжьыщIэхэмрэ абыхэм я гъэсэнхэмрэ къэкIуэжа нэужь, «Черкес хэку» газетым и лэжьакIуэ ГъукIэкъул Иринэ зыхуигъазэри ялъэгъуахэр къаригъэIуэтэжащ. «Тырку къэралым щыIэ Яловэ къалэм мы гъэмахуэм щэнхабзэ дауэдапщэ гъэщIэгъуэн щызэхашащ. Кавказ къафэхэмрэ макъамэмрэ я фестиваль дахэр етIощIанэрейуэ къызэрагъэпэщ.