Тхыдэ

Пщы Щэуэтыкъуэ зэраукIам и хъыбар

Адыгэ уэрэдыжьхэр, цIыхур тIысрэ къигупсыса мыхъуу, хъыбар пэж зыщIэлъ защIэщ. Ар е лIыхъужь гуэрхэм траусыхьыжащ, е езы лIыхъужьхэм зэхалъхьэжа гъыбзэщ. Абыхэм ящыщщ къызэрыгуэкI  къуажэдэс, Нартыгу жыхуаIэ лIыжьым Щэуэтыкъуэ пщыр зэрыIэщIэукIам триусыхьыжауэ щыта  уэрэдри. Ар итхыжащ КъардэнгъущI Зырамыку.

Пщы Щэуэтыкъуэ и тетыгъуэт. ВакIуэ дэкIыгъуэт, арщхьэкIэ пщыр гъуэгу тетти, абы и Iизыныншэу вакIуэ дэкIын иракуртэкъым. Пщыр къогувэ, гъатхэри къэсащ.

– Пщым дежьэурэ ди щIыр къинэжынущ, сыт тщIэнур?

Атэлыкъымрэ къанымрэ

Адыгэхэм куэд щIауэ къадогъуэгурыкIуэ къан хабзэр. Ар пасэрейхэм – нартхэм, я деж къыщежьауэ къалъытэ. Хабзэр епщыкIубгъуанэ лIэщIыгъуэм къэсащ, нэхъ зезыхьари лIакъуэлIэшхэрщ. Пщым и къуэр атэлыкъым иримыгъэпIмэ, апхуэдэпщым пщIэ имыIэу къалъытэрт. Щыгъуазэхэм зэратхыжамкIэ, пщым и бын и унэ къринэртэкъым: ар дунейм къызэрытехьэххэу, и уэркъхэм ящыщ зым иритырти, балигъ хъуху иригъэпIырт. Балигъ хъуа нэужьт ар унэм къыщашэжыр. Абы щыхьэт тохъуэ Нэгумэ Шори, Хъан-Джэрии, нэгъуэщI щIэныгъэлIхэри.

Инджылыз сурэтыщIхэм ягъэщIагъуэрт

Совет лъэхъэнэм ипэкIэ адыгэхэр, Кавказым щыпсэу нэгъуэщI лъэпкъхэм яхуэдэу, тхыбзэншэу щытащ. ИужьыIуэкIэ ди лъэпкъым и блэкIа жыжьэм ехьэлIа Iуэхугъуэ куэд къатIэщIыжами, дызыщымыгъуазэр нэхъыбэщ. Ауэ «дыдыр къэпым ибдзэкIэ гъэпщкIуа хъукъым, а дыдым и пэр къэп зрадзам гува-щIэхами къиплъынущ» зэрыжаIэм ещхьу, ди лъэпкъым и тхыдэр, дауэ ямыгъэпщкIуми, щIамыуфэми, къыщIощыж…

IэщIагъэр ягу ирихьмэ…

Дэтхэнэ зы IэщIагъэми мыхьэнэшхуэ иIэщ. Ауэ жэуаплыныгъэшхуэ нэхъ зыпылъыр, цIыху гъащIэмрэ узыншагъэмрэ хъумэнымкIэ къалэн пыухыкIа уи пщэ къыдэзылъхьэр дохутыр IэщIагъэрщ. Уи щIэныгъэкIэ, IэзагъкIэ, зэфIэкIкIэ уигурэ уи щхьэрэ зэтелъу а IэнатIэм упэрытын папщIэ, сытым дежи нэхъыбэ зэрызэбгъэщIэным ухущIэкъуу, еджэныгъэм ухуэмыщхьэхыу ущытын хуейщ. Медицинэ IэщIагъэр къыхэзыха нобэрей студентхэр зыхуэдэм, абыхэм зэрадэлажьэм дыщигъэгъуэзащ КъБКъУ-м и медицинэ къудамэм факультет терапиемкIэ и кафедрэм и доцент, медицинэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат Тау Мадинэ

Аргуэру я нэм къыфIэнащ

Урысей академик цIэрыIуэ Гюльденштедт Иоганн Антон Псыхуабэ и Iэхэлъахэм 1773 гъэм къыщигъуэта статуе мывэ гъэжам и хъыбарыр куэд щIауэ къокIуэкI; илъэс 250-м нэсауэ ар къыздикIамрэ зыхуагъэувамрэ къалъыхъуэ урысей, дунейпсо щIэныгъэлIхэм. Иджыблагъэ ар аргуэру урысей журналистхэм я къалэмыпэм къиубыдащ. Статуер 1849 гъэм Псыхуабэ яшэри, зыгъэпсэхупIэ щIыпIэхэм щагъэувауэ щытащ. 1881 гъэм Москва нагъэсащ. Иджыпсту ар щахъумэ Урысейм и къэрал тхыдэ музейм и зал №12-м. 

Наполеон Бонапарт пщIэ зыхуищIу щыта лъэпкъ

Тхыдэтххэм къызэраIуэтэжамкIэ, Франджым и пащтыхь, дзэзешэ цIэрыIуэ Бонапарт Наполеон цIыху зэчиифIэт, алъандэрэ тхыдэм имылъэгъуауэ дзэпщ телъыджэт, ауэ ищIэмрэ къизэумрэ фIэмащIэу, и къэралым нэхъри зэрызригъэубгъуным, сыт и лъэныкъуэкIи зэрызригъэужьыным пылъу псэуащ. Мис а лIы гуащIэмрэ Мысырым щыIэ адыгэ мамлюкхэмрэ зэжьэхэуауэ щытащ зэгуэр…

Париж щIыщIагъ зекIуапIэхэр

         Париж и щIыщIагъ зекIуапIэхэр къагъэунэхуауэ зыщаплъыхь Монмартррэ Елисей губгъуэхэмкIэ зызыгъэнщIахэм.

         Километри 187-м щыщIэдзауэ 300 зи кIыхьагъ, метр 20 зи куууагъ щIыщIагъ бгынэжахэм мывэ къутахуэхэр щыкуэдщ. X лIэщIыгъуэм и кIэхэм члисэхэмрэ пащтыхь уардэунэхэмрэ зэрызэрахьэ сэхухэр къыздрашу щытар аращ. ЯпэщIыкIэ шахтэхэр къалэм пэIэщIэу щытащ, XVIII лIэщIыгъуэм икухэм Париж зиубгъуурэ абыхэм пэгъунэгъу хъуащ, икIи Сен Жак уэрамыр, щихъ Виктор,  Сен-Жермен-де-Пре цIэхэр  зезыхьэ  къалэщIыб щIыпIэхэр шынагъуэ ихуащ, ахэр бгыщхьэм тести.

Уэсмэн къэралыгъуэм и шапсыгъ гуащэ Тиримюжган

Дэтхэнэ уэсмэн сулътIанми и гаремыр къащти, лъэпкъ зэхуэмыдэхэм ящыщу пщащэ тхьэIухудхэр щэ бжыгъэкIэ щIэсу щытащ. Ахэр теплъэкIи, хьэлкIи, щэнкIи зэщхьтэкъым. Ауэ 1839-1861 гъэхэм Уэсмэн къэралыгъуэр зезыхьа Абдул-Мэжид Езанэм и гаремым адыгэ фIэкIа нэгъуэщI лъэпкъым щыщу зы бзылъхугъи хэтакъым.

ЯмыцIыху адыгэ бзылъхугъэхэм я бын цIэрыIуэхэр

Пасэрей зэманым адыгэр лъэпкъышхуэу, КъуэкIыпIэ Гъунэгъуми Европэми нэсу, хамэ къэралхэм сату дащIэу щытащ. КъищынэмыщIауэ, адыгэ щIалэгъуалэр гъэру яубыду нэгъуэщI къэралхэм  щхьэхуимытхэр щащэ я бэзэрхэм яшэу щытауэ тхыдэм къыхощыж. Дауи, абыхэм щIэблэ къащIэхъуат икIи хамэ щIыпIэхэм щыщ пасэрей цIыху цIэрыIуэ зыбжанэм адыгэлъ яхэтауэ генетикхэм къызэрахутэжыр умыгъэщIэгъуэн плъэкIыркъым.

Адыгэпщхэм я хъыбархэр тхыгъэхэм къызэрыхэщыжыр

Адыгэпщхэм ящыщ зыбжанэм фIыуэ къагурыIуэрт пщыхэр гуп - гупурэ зэрызэзауэм лъэпкъым и кIуэдыжыгъуэр къызэришэнур. Абыхэм мурад ящI Урысейм зыпащIэну, ар дэIэпыкъуэгъу, жэрдэмщIэгъу хъумэ, адыгэхэр кърым тэтэрхэм щыхъума хъуну ябжри. Адыгэхэм я пщы щхьэхуэхэр зэрызэзэуэжым кIэ етын зэрыхуейри къагуроIуэж.

Страницы

Подписка на RSS - Тхыдэ