Тхыдэ

Бонапарт 1769 гъэм къыщалъхуащ Италием и Корсикэ хытIыгум. Илъэс 16 фIэкIа мыхъуу ар пэрыуващ и дзэ къулыкъум - фочгъауэ  гупым и лейтенант нэхъыщIэу къыщIидзащ. 

 Япэ дунейпсо зауэр щытащ цIыхур къызэрыунэхурэ и нэгу щIэкIахэм ящыщу нэхъ шынагъуэ дыдэу. Апхуэдэу абы бжьыпэр иIыгът хьэкIэкхъуэкIагъэ и лъэныкъуэкIи. ЗэпэщIэтхэм къагъэсэбэпырт сыт хуэдэ Iэмал бзаджэри. Химие Iэщэр япэ дыдэу щагъэунэхуари аращ. ЗауэлIхэм я закъуэтэкъым мафIэ лыгъэм хэтыр.  Абыхэм ящIыгъут псэущхьэхэри. Уегупсысмэ, абыхэм а зауэм къалэнышхуэ щагъэзэщIащ къыпхуэмылъытэным хуэдизу - цIыху минхэр кърагъэлащ, техникэр зыпэмылъэщынум  еувэлIащ, я гъащIи еблэжакъым пщэрылъ щащIахэр зэфIагъэкIын папщIэ.

 Димаев Алий шэшэн уэрэджыIакIуэщ. Илъэс зыбжанэ ипэкIэ абы утыку кърихьащ «Лули ДжэбрэIил» пшыналъэр. Ауэ цIыхухэр абы зэреджэр «адыгэхэм ятеухуа шэшэн уэрэдщ».

 Уэрэдым щекIуэкI Iуэхугъуэр къыщыхъуар Урыс-Кавказ зауэм и лъэхъэнэрщ. Пащтыхьыдзэм ирихужьа адыгэ щIалэ гуэр Шэшэным щтапIэ щихьэжын и мураду щIэпхъуэри, къыпэщIэхуа къуажэм дыхьащ. Абы япэу къыхуэзахэм язт уэрэдым зи цIэр къыхэщ Лули и къуэ ДжэбрэIил.

Мы зэманым куэд тражыIыхь КъухьэпIэр пэрыуэншэу Америкэм и Штат Зэгуэтхэм я бжьым зэрыщIэтым. И унафэм зы мэскъалкIэ ебэкъуэну хуимыту. Ауэ ар апхуэдэу сыт щыгъуи щытакъым. Псоми щыщIидзар 1919 гъэм мэкъуауэгъуэм и 28-м Версаль щызэращIылIа мамыр зэгурыIуэныгъэм иужькIэщ. Япэ дунейпсо зауэм кърикIуахэр щагъэбелджыла а зэ1ущ1эм  щхьэкIэ франджы маршал Фош Фердинанд, Европэм щыIэ къару зэкъуэтхэм я Iэтащхьэм, ауан хэлъу жиIэгъащ: «Ар мамырыгъэ сытми! Зауэр илъэс тIощIкIэ игъэувыIа къудейщ». Сыту пэжыщэу къыщIэкIат а псалъэхэр!

    Спортым политик хэлъкъым  щыжаIэу щыта зэманыр блэкIащ. Зэгуэр къигъэзэжынуи къыщIэкIынщ, ауэ,  сыт хуэдэу щымытами, ар къыщыхъунур тщIэркъым. ЗэкIэ олимп зэщIэхъееныгъэм къыхагъэкIащ ди Урысейри абы къыкъуэт Белоруссиери. Иджы ди спортсменхэр олимп зэпеуэхэм хэт хъунукъым ди къэралым и цIэкIэ. Абыи къыщынэркъым: ятхын хуейщ УФ-м Украинэм щригъэкIуэкI зауэ Iуэху хахар дамыIыгъыу, ямыдэу. НэгъуэщIу жыпIэмэ, езыхэм я Хэкур бзаджащIэу къыщIрагъэдзын хуейщ. Арыншамэ, пыкIащ.

Адыгэхэр къызытехъукIыжауэ ялъытэ хьэтхэм къызэранэкIащ хьэлэрытх тхыгъэ гуэрхэр, ауэ абыхэм зыри къеджэфакъым иджыри къэс: илъэс минищрэ щитIрэ и пэкIэ лъэлъэжащ хьэтхэм я къэралыгъуэр, я бзэри Iужакъым абы лъандэрэ. Тхыбзэ яIауэ хуагъэфащэ пасэрей адыгэ лъэпкъхэм ящыщ зым – синдхэм, ауэ абыхэм къызэранэкIауэ зы тхыгъэ кIапи къелакъым зэманым, псалъэ закъуэтIакъуэ фIэкIа (мывэ сынхэм, кхъуэщынхэм, къинэмыщI пасэрей хьэпшып гуэрхэм къытенауэ).

Инжыдж и нэпкъ лъагэм илъэс щэ бжыгъэхэр и ныбжьу къытетщ Iэдииху чэщанэр. Хъыбарыжьу абы къыкIэлъекIуэкIыр пхуэбжынкъым. Зэхэпхынущ Iэдииху тхьэIухудым, губжьым къыхихыу, и щхьэгъусэр кIуэдыпIэм зэрыхуишар, уагъэлъагъунущ зэман жыжьэм лъэмыж хъыринэ здиIа нэпкъыр, уеблэмэ а лъэмыжыр зэпхауэ щыта гъущI пкъоми убгъэдашэнущ.

Куэбжэм зы къэзакъ офицеррэ зы адыгэ уэркърэ къыдэкIащ. Офицерым и псалъэр адыгэ уэркъым (къэзакъыдзэм хыхьауэ яхэтт ар) тэрмэш къахуищIащ: «Фи Iэщэр къэвгъэтIылърэ зыкъэфтмэ, зыри къыващIэнукъым, хъунщIакIуэ фыкъежьами, фи щхьэ псэууэ фаутIыпщыжынущ. Фи щхьэр афIэкIа зэрывмыхъумэжыфынур фолъагъу, зыкъэвмытын мурад фщIымэ, гуэщым мафIэ щIэддзэнщи, дыфхэуэурэ фызэтедукIэнщ». 

Мы гъэм илъэс 90 ирокъу ди къэралым щекIуэкIа политикэ зэхэзехуэныр. Абы цIыху мелуан бжыгъэ, лъэпкъ пщIы бжыгъэ текIуэдащ. А политикэ щхьэлым зэхихьэжахэм яхэхуащ Черкес автоном областым ирашу, Сыбыр щIыналъэм къыщыхута унагъуэхэр, лъэпкъхэр…
 Мы Iуэхум и фэеплъу адыгэхэмрэ абазэхэмрэ я лIыкIуэ гуп ди лъэпкъэгъухэм якIуа гъуэгум техьащ.