Тхыдэ

Тхыдэм и лъагъуэкIэ

Къэбэрдей-Балъкъэрым и археологие щIэныгъэр зауэм ипэ илъэсхэм зэрызэфIэувар Миллер А.А., Ермоленкэ М.И., Иессен А.А., Деген Б.Е. сымэ я цIэхэм епхащ. 

Къэмыгупсыса хъыбар

Налшык къалэм дэта Ленин еджапIэ къалэ цIыкIум Хэку зауэшхуэм и иужьрей илъэсым, гъатхэ пасэу, щызэрыцIыхуат урыс хъыджэбз гуакIуэ Дигурко Екатеринэрэ зауэм хэта адыгэ щауэ КIэрашэ Хьэзритрэ. 

Iэдииху чэщанэм иущэхухэр

Адыгэм ди тхыдэр зыфIэгъэщIэгъуэнхэм куэд яхэту къыщIэкIынкъым Къэрэшей-Шэрджэсым щежэх Инжыдж ЦIыкIу Къырылъэ шытхыр щызэпиупщIхэм деж ижьырабгъу лъэныкъуэмкIэ къыщыт нэпкъ лъагэм тет Iэдииху чэщанэм и цIэр зэхэзымыха. 
Илъэс щэ бжыгъэхэр зи ныбжь а ухуэныгъэм хъыбарыжьу къыкIэлъекIуэкIыр пхуэбжынкъым. Абыхэм ящыщ зыбжанэм щытопсэлъыхь Ставрополь къалэм дэт педагогикэ институтым илъэс куэдкIэ щезыгъэджа, тхыдэ щIэныгъэхэмкIэ кандидат Минаевэ Татьянэ «Археологические памятники верховьев Кубани» зыфIища и диссертацэ лэжьыгъэм. 

Ноби а цIэр зэрехьэ

Хы ФIыцIэм хуэкIуэ Шахэ псышхуэм ижьырабгъу лъэныкъуэмкIэ Беикъуэпсрэ Бышийрэ къыщыхэлъадэкIэ, а щым я зэхуаку дэубыда хуэдэу къыщIидз хуей зэхуэщимэ-зэпэплIимэм итщ ар. 
Урыс-Кавказ зауэм икIэхэм Шахэ и псыхъуащхьэхэр и хэщIапIэт къущхьэрыс (бгырыс) убыххэм я дзэпщ нэхъ пажэхэм хабжэу къекIуэкIа, Бэрзэдж лIакъуэм щыщ хьэжы Бабыкъу Алым-Джэрий. ЗэпэщIэувэныгъэ кIыхьым икIи хьэлъэм и иужьрей илъэсхэм пащтыхьыдзэхэм мы щIыпIэм щыпхраша «Убых кордон линэ» зыфIащами мыбдежыр и кIэухт. 

УнафэщI гумащIэ

Журналистхэр зылъэмыIэсрэ яIэщIэкIрэ щымыIэу къыпфIэщI щхьэкIэ, мис, нобэ хуэдэу газетыр илъэси 100 щрикъу махуэр къосри, лэжьакIуэ къакIуэу зэрыкIуэжам нэхърэ нэхъыбэ хужумыIэфыну къыщIокI къалэмым и языныкъуэ лIыхъужьхэм. Ар езым и гъэсэныгъэмрэ шыIэныгъэмрэ я Iэужьуи щIы, «сыфIмэ, езыр-езыру сыкъацIыхунщ» хабзэм зэрытетым къыдэкIуэуи жыIэ.

КъазэрыдэIэпыкъу щыIэтэкъым

ИлъэсищэкIэ екIуэкIа Кавказ зауэм иужькIэ Тыркум Iэпхъуауэ щытащ бгырыс куэд дыдэ. Абыхэм я нэхъыбапIэр адыгэт – зэралъытэмкIэ, мелуаным нэблагъэ. Абыхэм я щхьэм кърикIуам тхыдэдж куэд тетхыхьыжащ. Тхыдэ щIэныгъэхэм я кандидат Бадерхан Фасихь и тхыгъэр теухуащ Сириер хэщIапIэ зыхуэхъуа адыгэхэм я щхьэм кърикIуам.

Къэбэрдей тхыбзэр къегъэщтэн IуэхукIэ

Адыгэбзэм и къарууншагъэм кIуэ пэтми зэрыхэхъуэм гу щылъыптэкIэ, а къытхуэна мащIэм гъуэгу езытахэр гум къэбгъэкIыжыну щхьэпэщ. I870 гъэм «Тэрч хъыбархэр» («Терские ведомости») газетым ХьэтIохъущокъуэ Къазий урысыбзэкIэ къытрыригъэдзауэ щыта тхыгъэшхуэр адыгэбзэм къыщIидгъэзэгъар ди Iэр еддзыхыу дикIуэт зэрымыхъунур къыдгурыIуэжын папщIэщ. 

Лъэпкъ дамыгъэхэм зэрыгъуэтыжынымкIэ

Адыгэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къадэгъуэгурыкIуэ лъэпкъ дамыгъэхэр, шы дамыгъэ къудейуэ щымыту, цIыхум и цIэм нэхърэ нэхъапэ ирагъэщу щытащ. Адыгэ лъэпкъ дамыгъэхэр зэхуихьэсыжащ, иджыжащ тхыдэ щIэныгъэлI Ехъутэныдж Хьэсэн. 

И лIыхъужьым иукIыжат

 Абы и цIэр СССР-м пIалъэ кIыхькIэ щыжаIэну хуитакъым. Хэбгъэзыхьмэ, «троцкист» зыфIащар мыбы щаукIырт е Ищхъэрэ Гъунэм яхурти, щагъалIэрт. Апхуэдэ дамыгъэ жагъуэ трагъауэрт «цIыхубэм и бийуэ» чекистхэм «сэтей» къащIа псоми. Абы щыгъуэми, ягъэтIыса куэдыр а цIыхум пэжыжьэт я IуэхущIафэхэмкIи, гупсысыкIэкIи, зыхущIэкъу мурадхэмкIи. Нэхъыжьхэм яIуэтэжу зэхэсхащ зы къуажэ гуэрым ар тIууэ зэпызыупщI псым тралъхьа лъэмыжыр щытрахауэ щытауэ. И щхьэусыгъуэри ар езыгъэщIа бригадирыр а жыхуэтIэмкIэ ягъэкъуаншэу зэрагъэтIысарт.

Лъэпкъхэм я зэныбжьэгъугъэр зи дамыгъэ

Зыужьыныгъэм и гъуэгур зэи щытакъым тыншу.  Сыт хуэдэ лэжьыгъэфIми текIуэныгъэ инми я щIыбагъ къыдэлъщ цIыху гъащIэхэр, щыщIэныгъэхэр, гугъуехьхэр. Зи ныбжьыр илъэси II0-м щхьэдэха   Нарткъалэ къикIуа    гъуэгуанэри  гъэнщIащ апхуэдэ IуэхухэмкIэ.  Апхуэдэуи абы хыболъагъукI   къалэм игъуэта зыузэщIыныгъэм щыхьэт техъуэ IуэхугъуэфIхэр,  ехъулIэныгъэ лъагэхэр,  псом ящхьэращи,  щапхъэу бгъэлъагъуэ хъуну цIыху гъащIэ купщIафIэхэр. 

Страницы

Подписка на RSS - Тхыдэ