Сыт къыпэплъэр?

Украинэм щекIуэкI дзэ Iуэху хэхар Урысейм и текIуэныгъэмкIэ зэриухынум шэч зэрыхэмылъыжыр хьэкъ щыхъуащ КъухьэпIэми. Абы Киев къызэрыдэIэпыкъур зыхуэгъэзари ар Iэмал зэриIэкIэ нэхъ кIыхь ящIынырщ. Иужьрейм ди дзэхэм къыпэщIэтыфу «фэ къазэрытеуэу» «мамыр зэпсэлъэныгъэхэр къыхалъхьэнущ. Дауи, езыхэм къагъэувхэм тету. Ауэ апхуэдэ дыдэу белджылыщ УФ-м ар зэримыдэнури: абы фIэкIыпIэ имыIэу зригъэхъулIэнущ дзэ Iуэху хэхам щыщIидзэм зыхуигъэувыжа мурадхэр. Абы къыхэкIыу мы упщIэр къыкъуокI: сыт хуэдэ теплъэ иIэу къэнэну Украинэр? Ар куэдрэ зэхэгъэкIыгъуэхэм хэхуащ, Iэджэрэ ячэтхъауэ щытащ. АрщхьэкIэ, зэрытлъагъущи, псэуфакъым езым и щхьэ и унафэ ищIыжу. Сыт хуэдэу щымытами, иджы гурыIуэгъуэщ дызэса Украинэр зэрыщымыIэжынур. Аращ адэкIэ-мыдэкIэ зыдзыным теухуа гъуэгум а къэралыр зэгуэр тетауэ зэрыщытари нобэ ягу къыщIэкIыжыр. Абы и тхыдэр хьэгъэщагъэхэмкIэ. акъылыншагъэкIэ псыхьауэ къекIуэкIащ

…1917 гъэм и бжьыхьэм къэунэхуащ «Украинэ цIыхубэ республикэр». Ауэ иджыпсту абы нэхъыбэу щыгъуазэр тхыдэджхэращ. КъэралыщIэм герби, ныпи, гимни иIэжт-зигъэIейтэкъым.

 Автономием и хуитыныгъэхэр иIэу Урысейм хэтын я гугъащ, арщхьэкIэ щIымахуэм большевикхэм Киев къащтащ. Апхуэдэу щыхъум, 1918 гъэм и щIышылэм правительствэр Германием гурыIуащ плъыжьхэр ирахужьэжу Украинэр къэралу къилъытэну. Абы пэкIуэу иритынут ерыскъыхэкIхэр. ГъэщIэгъуэнщ: гъавэкIэ хамэ унафэ укъыщIэкIыфыну?

Нэмыцэхэр къэкIуащ, республикэр занщIэу «джэлащ». Абы и пIэкIэ къыкъуэкIащ гетманыр зи Iэтащхьэу  " хамэ унафэ щIэмыт» Украинэ къэралыр. Сыт къэрал, сыт гетман?

Гетман къулыкъур зыIэригъэхьащ урыс офицер Скоропадский Павел. ЗэрыжиIэжамкIэ, зэрымыщIэкIэ къэхъуауэ аращ: циркымкIэ блэкIыу демократие мэкъумэшыщIэ партым къыдыхэт и ныбжьэгъухэм съезд ирагъэкIуэкIыу ирихьэлIащ. ЩIашэри, гетману увыну къыхуагъэлъэгъуащ. Имыдэныр емыкIут.

Абы пэжу хэтыр а циркыр Киев зэрыщыIэрщ. Гетман къулыкъури къыхуагъэлъэгъуат, арщхьэкIэ Скоропадскэр ипэIуэкIэ нэмыцэ офицерхэм пIалъэ кIыхькIэ ечэнджэщауэ къыщIэкIащ!  Абы къыгурагъэIуащ: уэ властыр къыбощтэ, адэкIэ дэ ди Iуэхужщ. Украинэр къэралу къэтлъытэнущ. Уэ уи къалэныр дыкъызэрагъэгугъар Германием къратыным укIэлъыплъынырщ.

Нэмыцэхэр куэдкIэ къагъэгугъат. Брест-Литовск щызэращIылIа зэгурыIуэныгъэм ипкъ иткIэ гуэдз тонн мелуан, лы тонн мин 50, джэдыкIэ мелуан 400, фошыгъу, гъэш, нэгъуэщIхэмкIи.

Скоропадскэм а зэманым илъэс 45-рэ и ныбжьт. Ар Полтавэ щIыналъэм щыпсэуа лъэпкъ зыкъызихым къыхэкIат: гетману щытат Мазепэ епцIыжакIуэр зэзыхъуэкIа Скоропадский Иван, Петр Езанэм хуэпэжу къулыкъу хуэзыщIар..

 Езы Павел лъэпкъ Iуэхур къримыдзэурэ къекIуэкIат: Пруссием къыщалъхуат, Урысейм къигъэзэжри, шуудзэ гвардием и полк зыкъизыхым (полковник Николай ЕтIуанэрт и унафэщIыр) къулыкъу щищIат. Абы щыщхэм езыхэм я щхьэгъусэхэм нэхърэ пащтыхьыр нэхъыбэрэ ялъагъурт. ИтIани, 1917 гъэм дзэ корпусым и Iэтащхьэу щагъэувам, езым и унафэм къыщIэхута офицерхэр украин зэфэзэщ ищIащ, урыс къулыкъущIэхэр зэрихъуэкIри.

Гетман хъуа иужь, Скоропадскэм урысыбзэр япиубыду щIидзащ, украиныбзэкIэ фIэкIа зэмыпсэлъэну яхуигъэувурэ. Телъыджэращи, езым ищIэртэкъым и анэдэлъхубзэр! Пэжу, щыгъын хэдыкIа щитIагъэртэкъым: хьэзырхэр зытеда адыгэ фащэ щыгът, къамэ щIэпхат. Абы щыгъуэми, 1918 гъэм итхат: «Ди деж урыс, украин щэнхабзэхэм хуиту зыщаужьмэ, дэ дызэщIэгъэгъэнущ. Япэрей щэнхабзэм дыкъыпыкIмэ, дыхаутэнущ».

Германием езым зыкъригъэлащ, Урысейм революцэхэр къыщыхъеиным щIэгъэкъуэн хуэхъури. АрщхьэкIэ тхыдэм и екIуэкIыкIэр зэрихъуэкIыфынутэкъым. 1918 гъэм и кIэухым Япэ дунейпсо зауэр иухащ Германиемрэ абы къыкъуэта къэралхэмрэ хагъэщIауэ. Нэмыцэ зауэлIхэр къыздикIам кIуэжащ, абдеж кIэ щигъуэтащ хамэ унафэ щIэмыт Украинэми.

Ауэ мази 5-м ахэр абы щытхъащ. Гъавэ тонн мелуаныр, лы, джэдыкIэ куэд-тхъэгъуэтэкъэ ахэр?! Езы Германиер мэжалIэрт, Кайзер Вильгельм ЕтIуанэм мэкъумэшыщIэхэм къатрихырт ерыскъыпхъэхэр. АрщхьэкIэ ууейхэр пхъунщIэну шынагъуэт. Сыту игъуэу къыкъуэкIат славянхэр! А псом ищIыIужкIэ дэтхэнэ нэмыцэ зауэлIри хуитт и унэм хьэпшып килограмми 5 иригъэшэну. Германиемрэ Австро-Венгриемрэ я дзэр цIыху мин 450-рэ зэрыхъур къэплъытэмэ, ар мащIэтэкъым. Абы къыдэкIуэу езыхэри гъэшхэн хуейтэкъэ?!

Украин мэкъумэшыщIэхэм зыкъаIэтырт арщхьэкIэ, ахэр псынщIэу ираудыхыжырт. КъагъэIулэнуи хэтт: нэмыцэхэм гъавэ пут 25-рэ езыщэм зекIуэ уасэмкIэ аркъэ къызэрищэхун талон къратырт: зы пэгуныр соми 140-кIэ.

Ауэ ар яфIэмащIэт. МэкъумэшыщIэхэр залымыгъэкIэ ягъэлажьэу щIадзащ. Зымыдэхэр яубэрэжьырт, хэбгъэзыхьмэ, яукIырт. Апхуэдэ бзаджэнэджагъэ щызэхащIыхьри, езы Германием хамэ унафэ щIэмыту къилъыта къэралырт.

Украинэм щIышхуэ иIыгъ хуэдэт, ауэ ипэжыпIэкIэ гетманым и унафэм щIэтыр Киев и закъуэт. Львови, Кърымри, къуэкIыпIэ область зыбжанэри нэгъуэщI къэралхэм щыщт. Къуажэм щытепщэрт сыт хуэдэ власти къизымыдзэ атаманхэр. Махно и дзэр нэмыцэ гарнизонхэм ятеуэ зэпытт. Германием гъавэр Iэрыхьэрт, Украинэр лъым щIигъэнат. НэгъуэщI Украини щыIащ: КъухьэпIэ-Украинэ цIыхубэ республикэр. Ар Австро-Венгрием и щIыналъэм къыщыунэхуа иужькIэ Польшэм зыIэригъэхьащ.

Киев дэжыжа Скоропадский Павел Германием щыпсэуащ. Вильгельм ЕтIуанэри Гитлерри абы къыхуэIеякъым: унэ къратащ, пенсэфI хуагъэуващ. Илъэс 72-рэ къигъэщIауэ 1945 гъэм и мэлыжьыхьым американ кхъухьлъатэм и бомбэм иукIащ. Апхуэдэу и гъащIэр иухащ «хамэ унафэ щIэмыт» Украинэр зэтезыухуам.

Мыри щIыдгъужынщ. Скоропадскэм зи гугъу тщIы полкым къыдыхэта Маннергейм Карл Финляндием и лъэпкъ лIыхъужь хъуащ. Ахэр зэщхьт:: тIури Николай ЕтIуанэм и блыгущIэтхэм яхэтат, зэуат, генералым нэсат, апхуэдэуи хущIэкъуат лъэпкъ къэрал зэтраухуэну. Ауэ, хьэлэмэтращи, тIуми я анэдэлъхубзэр ящIэртэкъым !

 Скоропадскэм иужькIэ Петлюрэ къэунэхуащ, ауэ пIалъэ кIэщIкIэ: мыгувэу большевикхэр къэсащ.

Украинэр и закъуэу зэрымыпсэуфынур белджылы къэхъуащ СССР-р лъэлъэжу щхьэхуэу псэун щIидза иужь. Зэхуэдэнымрэ демократиемрэ я хабзэхэм тету, пщIэ къыхуащIу зрагъэужьыным и пIэкIэ, 2014 гъэм властыр тезыдзу тетыгъуэр зыIэрызыгъэхьа неонацистхэм украинхэм лъыкIэ я къуэш урысхэр, нэгъуэщI лъэпкъхэм щыщ урысыбзэрыпсалъэ псори зэхэзехуэн ящIу, хуитыныгъэхэр паубыду щIадзащ. Ахэри щIыналъэм куэду щыпсэу мэжэрхэри (венгхэри) я бзэкIэ псэлъэну, еджэну, щIэныгъэ зрагъэгъуэтыну хуиттэкъым - псори техьэн хуейт украиныбзэм. Бзэр имыIэжмэ, лъэпкъыр щыIэжкъым. Аращ геноцид жыхуаIэжри.

Дауи, апхуэдэ къэкIуэнур ядакъым зи адэжь щIыналъэхэм щыпсэуж икIи зи щэнхабзэ лъагэм пщIэ хуэзыщIыж цIыхухэм . КъагурыIуащ зэгуэр гъусэ зыхуащIа Украинэм зэремызэгъыжынур икIи Донецк, Луганск цIыхубэ республикэхэр къызэрагъэпэщри, ахэр яхъумэну Iэщэ къащтащ. ЯщIэрт утыкум къызэрамынэнур. Ар дэ ди нэгу щIокI.

 … Украинэр куэдым я жьауэ щIэуващ е щIэувэну хэтащ: шведхэм, полякхэм, нэмыцэхэм, нэгъуэщIхэм. Иджы аргуэру зеин къигъуэтащ: мы зэманым Киев и щхьэр хуигъэщхъащ КъухьэпIэ зэкъуэтым.

Ауэ апхуэдэ гъуэгум узыхуишэр езы къэралым и тхыдэм къеIуатэ.

 Шал Мухьэмэд.