Налшык къалэм щIыпIэ унафэр щызехьэнымкIэ и IуэхущIапIэм къыхилъхьауэ щыта жэрдэмхэм ящыщщ Къалэм зегъэужьынымкIэ институтыр. ЩIалэгъуалэ защIэу зэхэт мы гупым пIалъэ кIэщIым къриубыдэу яхузэфIэкIащ къалэдэсхэри, щIыналъэм щыпсэухэри, хьэщIэу къакIуэхэри Налшык зыгъэдахэмрэ щIэдахэмрэ ехьэлIа IуэхугъуэхэмкIэ къыдихьэхын. А гупым хэтщ къалэ псэукIэр егъэфIэкIуэнымкIэ IэщIагъэлIхэр, щэнхабзэ икIи гъуазджэ лэжьакIуэхэр, дизайнымрэ хъыбарегъащIэ IэнатIэмрэ япыщIа IуэхущIэхэр. Дэтхэнэри зытелажьэр къалэм и теплъэр нэхъыфI зэрыщIынырщ, абы къыщыхъу щэнхабзэ-жылагъуэ Iуэхугъуэхэм нэхъыбэ къызэрешэлIэнырщ.
ЩыIэкIэ-псэукIэ хэха зимыIэ къалэ щыIэу къыщIэкIынкъым. Налшыки абыхэм ящыщщ. Къалэм и тхыдэр, щыпсэу лъэпкъхэм я хабзэхэр, иджырей дунейм пэджэж пэхуэщIэхэр нэхъри къыхэгъэщыным, жылагъуэр абы иригушхуэ щIыным хуэгъэпсащ Институтым и лэжьыгъэр. Абы, дауи, къалэм зыгъэпсэхуакIуэ икIи зыплъыхьакIуэ куэд кърешалIэ, ар зыужьыныгъэм и гъуэгум Iэмалыншэу теша мэхъу. Абы гукъыдэж хузиIэхэм я бжыгъэр хохъуэри, ущымыгуфIыкIыу къанэркъым. Аращ Ивановэ щIыналъэм иджыблагъэ щекIуэкIа зэIущIэр зытеухуари.
«Къалэ цIыкIухэр: гупсысэ хьэлэмэтхэм я щIыналъэщIэхэр» – аращ зэреджэр Ивановэ щIыналъэм хыхьэ Юрьевец къалэ цIыкIум етIуанэу щызэхыхьэ архитектурэ щIэнIуатэм. Къэбэрдей-Балъкъэрым и цIэкIэ абы хэтащ Къалэм зегъэужьынымкIэ институтым и лэжьакIуэ нэхъ жанхэм ящыщ, зи пэхуэщIэ куэд къалэ дунейм хэзылъхьа ГъукIэлI Мурат. ЩIэнIуатэр щIызэхыхьэм и щхьэусыгъуэ нэхъыщхьэр жылагъуэм и зыужьыныгъэр лъэныкъуэ куэдкIэ зэпха къалэ цIыкIухэм я теплъэр зэрегъэфIэкIуэнырт, къалэ дунейм зиузэщIыным пыщIа пэхуэщIэхэр ар зи псэупIэ лъэпкъхэм я щэнхабзэ гъащIэм епхынырт.
ЩIэнIуатэм хэтахэм зэрыжаIэмкIэ, къызэхуэсахэр япэщIыкIэ тепсэлъыхьащ лъэныкъуэ куэд къызэщIэзыубыдэ Iуэхугъуэхэм, ахэр зэхуэсыр зытеухуа гупсысэм къызэрылъэIэс щIыкIэхэм. «ЩIэнIуатэм кърихьэлIахэм я дуней лъагъукIэм зезыгъэубгъу псалъэмакъ купщIафIэ зыбжанэ къаIэтащ къызэгъэпэщакIуэхэм. Апхуэдэу къызэхуэсахэр тепсэлъыхьащ къэрал экономикэр къалэ цIыкIухэм я зыужьыныгъэм зэрытелажьэм, Iэпхъуэшэпхъуэным ижь абыхэм къазэрыщIихум, экономикэшхуэм хэлъ фIагъхэмрэ иIэ щыщIагъэхэмрэ зэрылажьэм я гугъу ящIащ. КъызэгъэпэщакIуэхэм гу лъатащ экономикэшхуэм хэлъэт имыIэмэ, зыужьыныгъэр зы лъэныкъуэкIэ фIэкIа мыунэтIамэ, къалэ цIыкIухэм я мызакъуэу, къуажэхэри, къалэхэри, щыхьэрхэри я пIэм имыкIыу къызэрынэнур, я дунейр фагъуэ зэрыхъунур, нэгъуэщI щIыпIэхэм къикIауэ зэ къыдыхьахэм етIуанэу къытрагъэзэну гукъыдэж зэрамыIэнур. Экономикэшхуэр псыежэхыу къэлъытэныр, щIыналъэхэм я псэукIэр абы псыпэ цIыкIуу зэрыхэлъэдэжыр къалэ зыужьыныгъэмкIэ жэрдэмхэр къыхэзылъхьэхэм щIыпIэхэм унафэ щызезыхьэ IуэхущIапIэхэм я унафэщIхэм деж нэхьэсыныр къалэнышхуэу зэрыщытым тепсэлъыхьащ. ЗэблэкIыпIэхэмрэ Iэмалхэмрэ куэдщ, къэгъэсэбэпын хуейуэ аращ», – жиIащ ГъукIэлI Мурат.
Абы иужькIэ щIэнIуатэм курых хуэхъуа Iуэхугъуэхэм нэхъ шэщIауэ тепсэлъыхьащ, щIыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэм къикIа IэщIагъэлIхэр яхузэфIэкIамрэ къайхъулIамрэ, зи ужь ихьауэ къыдэмыхъуамрэ яхузэфIэмыгъэхьамрэ. Iуэхур зымыгъэкIуатэ щхьэусыгъуэхэр щызэпкърахым, щIыпIэ къулыкъущIапIэхэм зэрадэлажьэ щIыкIэм нэхъыбэр екIуэлIащ. «Лъахъэ хъур илъэс бжыгъэ пыухыкIам тету план гъэзэщIэныр къулыкъущIапIэхэм къалэну зыхуагъэувыжри, абы хэIэбапIи хэувапIи имыIэжу жэрдэмхэр зэрыужьыхыжырщ», – жаIащ куэдым.
Абы къыщхьэщыкIыу ди щIыналъэм щекIуэкI экономикэ политикэр лантIэщ. Абы щIыпIэ къахуегъанэ къалэм и пщIэр къэзыIэт пэхуэщIэхэмрэ жэрдэмхэмрэ. Къапщтэмэ, абдеж къыщыунэху гукъэкIхэр цIыхухэм куэдкIэ нэхъ гукъинэж ящыхъуу пIэрэ жыуегъэIэ. ГъукIэлI Мурат псалъэр къыщылъысым и гугъу ищIащ иужьрей лъэхъэнэм Налшык къалэр IуплъэгъуафIэ зыщI, и цIэр лъагэу зыIэт Iуэхугъуэу гъащIэм хапщахэм. Апхуэдэу абы къыхигъэщащ Налшык къалэм къыщыхалъхьэ жэрдэмхэр Гъэмахуэ икIи ЩIымахуэ утыкухэм зэрырагъэзагъэр, языхэзри къалэдэсхэм я щэнхабзэм зегъэузэщIыным зэрыхуэунэтIар: апхуэдэ зэIущIэхэм цIыху цIэрыIуэхэр кърагъэблагъэри, я IэщIагъэмрэ щIэныгъэмрэ хэлъ гъэщIэгъуэнхэмрэ теухуауэ цIыхубэм йоуэршэрылIэ, псалъэмакъ щIэщыгъуэхэр драгъэкIуэкI. Къалэм къыщызэрагъэпэщ нэгъуэщI пэхуэщIэхэми я гугъу ищIащ ГъукIэлIым. Абыхэм ящыщщ, псалъэм и хьэтыркIэ, ХьэтIохъущокъуэм и жыг хадэм гъэкIэ щызэхашэ Макъамэ утыкур, Лъэпкъ IэщIагъэхэм я арт-бэзэрыр, Лъэпкъ шхыныгъуэхэм я щэнхабзэ утыкур, Удз гъэгъахэм я утыкур, нэгъуэщIхэри.
«Мы щIэнIуатэр дэркIэ Iэмал гъуэзэджэщ нэгъуэщI щIыпIэхэм щекIуэкI лэжьыгъэм зыщыдгъэгъуэзэну, есэныгъэ пыухыкIахэр щызэдгъэгъуэтыну. Абыхэм ущедаIуэкIэ, Iэмалыншэу уи нэгу къыщIоувэ здэбгъэзэжыну къалэм къыщыхэплъхьэфыну жэрдэмыщIэхэр, ахэр къызыбгъэдэкIхэм я цIэри дымыгъэкIуэду, дэри ди лъэпкъ фащэри ящыттIэгъэфIу. ЩIэнIуатэм мыхьэнэшхуэ ирату щытепсэлъыхьащ цIыхухэм я зыгъэпсэхугъуэр екIуу икIи гупсэхуу щрагъэкIуэкI хъуну щIыпIэхэр къалэхэм нэхъыбэ щыщIын зэрыхуейм, ахэр, Iэмал зэриIэкIэ, езыхэр зыщыщ лъэпкъхэм, къэралым, дунейм я нэщэнэхэр къызытещ плъыфэкIэ зэрыгъэпсыпхъэм. Мыпхуэдэ жэрдэмхэри нэхъ псынщIэу зэщIа хъунущ езы цIыхубэр абы зэрыхущыт щIыкIэр къэпхутэу щытмэ. КъыбдаIыгъыр гъащIэм нэхъ щIэх къыхохьэ, къыпхуамыгъэдахэр лIыгъэкIэ дунейм къытепшами, псынщIэ дыдэу мэужьыхыж. Мыбы теухуауэ ди институтым иригъэкIуэкI лэжьыгъэм и гугъу сщIымэ, сыт хуэдизрэ утыку дыкъимыхьами, ар ди жылэм къызэрыддиIыгъар, къызэрытхуигъэдэхар, дапщэщи къызэрыткъуэувар къыхэзгъэщыну сыхуейт. Мыпхуэдэ щIэнIуатэхэр нэхъыбэху, ди цIыхухэр нэхъыбэрэ хэтыху, ди щIыналъэм ифI зыхэлъ гупсысэ Iэджи къызэретхьэлIэнуми къызэрыдгъэщIыфынуми пцIы хэлъкъым», – жиIащ ГъукIэлI Мурат.
