Кремлыр я унапIэт

Москва и Кремлыр лIэщIыгъуэ куэд хъуауэ къэралым и дамыгъэ лъапIэщ. Апхуэдэуи щытащ Петр Езанэм щыхьэрыр Санкт-Петербург игъэIэпхъуэн ипэкIэ мыбы щыпсэуащ пащтыхьымрэ абы и блыгущIэт гъунэгъухэмрэ я унагъуэхэр. Ауэ иужькIи нэщI хъуакъым. Псалъэм и хьэтыркIэ, ХХ лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэм мыр я хэщIапIэу щытащ цIыху куэд дыдэм - мини 4-м нэблагъэм - къулыкъущIэшхуэхэмрэ абыхэм я унэIут бжыгъэншэхэмрэ. Чудов, Вознесенск кулъшырыфхэм щыпсэурт аргуэру зы мин.
1917 гъэм екIуэкIа Октябрь революцэм иужькIэ зэхъуэкIыныгъэхэр къэхъуащ: Кремлым и мылъкур къэралым ей хъуащ, щIэсахэр щIахури, ар псэупIэ ящIащ Петроград икIыу аргуэру къалащхьэ ящIыжам Iэпхъуа Совет правительствэм щыщхэм. Ленин Владимиррэ абы и гъусэхэмрэ «Националь», «Метрополь» хьэщIэщхэм щыIащ Кремлыр зэфIагъэувэжыхукIэ. Сенатым и унэм и ещанэ къатым щыхухаха фэтэрым ар щыкIуар 1918 гъэм и гъатхэпэрщ. Вождым щIыгъуу мыбы къэкIуащ Совнаркомри ВЦИК-ри. Абы щыгъуэми, къэIэпхъуэну хуейхэр апхуэдизу куэд хъурти, щIэтIысхьахэщ, чэщанэхэм, соборхэми, уеблэмэ, быдапIэ нэхъыщхьэм и гаунтвахтэхэми. Къащыгъупщакъым Грознэм и тхьэгъушыкъеуапIэ пэшри. Лениным и гъунэгъут Сталиныр, Троцкэр, Зиновьевыр, Каменевыр, Дзержинскэр, Калининыр, Свердловыр, Бухариныр, Молотовыр, Микоян, Арманд Инессэ, нэгъуэщI парт, къэрал лэжьакIуэшхуэхэр.
Мазэ бжыгъэ фIэкIа дэмыкIыу Кремлым щыпсэухэм я бжыгъэр мини 2-м щIигъуащ. ЖыIэн хуейщ, езы Москва и комиссар Каменов Лев нэмыщI, адрей псоми фэтэрыпщIэр зытрамыгъыхьэу и чэзум яту зэрыщытар.
Псом нэхърэ нэхъ зэIузэпэщу щытар Лениным и фэтэрырщ. Вождымрэ абы и щхьэгъусэ Крупская Надеждэрэ ящIыгъут япэрейм и шыпхъуитIыр - Аннэрэ Мариерэ. Тыншыгъуэ псори яIэт. Хэбгъэзыхьмэ, правительствэм и унафэщIым и лъэIукIэ Сенатым и унэм лифтитI хагъэуват - уIэгъэ нэужьым абы къехьэлъэкIырт къатхэм дэкIуеин-къехыныр. Фэтэр дэгъуэ иратат Лениным и ныбжьэгъу Арманд Инесси. Хэбгъэзыхьмэ, Налшык икIыжу Владикавказ къыщытехуэу 1920 гъэм и фокIадэм лIа иужь абы и псэупIэм Iэпхъуэну куэд хущIэкъуащ, ауэ ятекIуар Сталин Иосифщ. Пэжщ, и щхьэгъусэ Аллилуевэ Надеждэ 1932 гъэм щэкIуэгъуэм и 9-м зиукIыжа иужь Iэпхъуащ а унэ дыдэм и япэ къатым пэшитху хъууэ хэт фэтэрым.
1930 гъэхэм я пэщIэдзэм Кремлыр зи унапIэхэм хуаухуащ абы пэгъунэгъу унэшхуэ. Фашист Германиер ди къэралым къытеуэн ипэкIэ абы къыщIэнэжар Сталиным, Ворошиловым, Каганович, Калининым, Молотовым, Микоян, Ждановым, Андреевым, Вознесенскэм я унагъуэхэрт. Абыхэм я гъусэу щыпсэурт Лениным, Дзержинскэм, Орджоникидзе я Iыхьлыхэр. Кремлым щIэсахэр къанэ щымыIэу 1962 гъэм щIэзыгъэкIыфар Хрущев Никитэщ. Ар езыр зэи Кремлым щыпсэуакъым. Иужь дыдэу ар зрагъэбгынар Ворошилов Климентщ.
Мыри щIыдгъужынщ: зы унэ щIэс парт, къэрал къулыкъущIэшхуэхэм гуфIэгъуэ Iуэху псори зэгъусэу дахырт, арщхьэкIэ зэрыIэпхъуэу ахэр зэи зэкIэлъыкIуэжакъым, зэныбжьэгъуу фэ зытрагъауэу щытами.
 

Шал Мухьэмэд.
Поделиться: