Бахъсэн къалэм щыщ тхыдэдж, дыщэкI Бырхьэм Мухьэмэд ижь-ижьыж лъандэрэ къыддекIуэкI пасэрей IэщIагъэ дахэм и хъумакIуэщ икIи абы зезыгъэужьщ. IэпщIэлъапщIэм лъэпкъ тхыпхъэхэмкIэ игъэдахэ, зи теплъэкIи плъыфэкIи удэзыхьэх адыгэ цIыхубз фащэм и пыIэхэр ед, пхъэ вакъэхэри ещI.
Тхыдэм уриплъэжмэ, пасэ зэманым адыгэ фащэм щIыгъу пыIэхэр я плъыфэкIэ, лъагагъкIэ, щIыкIэкIэ лIэужьыгъуэ зыбжанэу зэщхьэщыкIырт икIи ахэр бзылъхугъэр зыщыщ лIакъуэмрэ зэрыт ныбжьымрэ елъытауэ зэрахьэрт. ПыIэхэм яIа теплъэмрэ плъыфэмрэ зэфIигъэувэжащ Бырхьэмым.
Адыгэ пыIэхэм я къекIуэкIыкIам куууэ зыхигъэгъуазэу, абыхэм илъэс зыбжанэ ипэкIэ елэжьын щIэзыдза Мухьэмэд пыIэ 1900-рэ, пхъэ вакъэ 300 ищIащ. Абы щыщу закъуэтIакъуэ хищыкIа мыхъумэ, адрейхэр игуэшащ, саугъэт папщIэу тыгъэ яхуищIащ щIэблэм. Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс, Адыгэ республикэхэм я мызакъуэу, адыгэ щыпсэу хамэ къэралхэми - Тыркум, Сирием, Иорданием, Америкэм и Штат Зэгуэтхэм, Канадэм - щахъумэ.
- Ди адыгэ фащэхэм ящIыгъу пыIэхэм я дыкIэм арэзы сыкъищIыртэкъым. Аращ а Iуэхум сыщIыдихьэхар. ХьэцIыкIу Мадинэ бгъэдэлъ Iэзагъэр къысщхьэпащ. Сэбэп къысхуэхъуащ пасэрей цIыхубз пыIэхэм я къекIуэкIыкIам, абы я щIыкIэу щытам куэд хэзыщIыкI си ныбжьэгъу художникхэу Тхьэзэплъыж Русланрэ Црым Русланрэ я чэнджэщхэри. Ди республикэм и мызакъуэу, Мейкъуапэ, Черкесск щыщ дэрбзэрыфIхэр си чэнджэщэгъущ. Iуэхум зыхэзгъэгъуэза нэужь, си бгъэдыхьэкIэ, си еплъыкIэ щхьэхуэ сиIэ хъуащ, - жеIэ Мухьэмэд. - Нэхъ пасэм хъыджэбз цIыкIухэр IэпэIэсэу, щхьэж и пыIэр и лъэпкъ дамыгъэкIэ, тхыпхъэкIэ игъэдахэу къекIуэкIырт. А IэщIагъэ дахэр нобэ нэхъ яIэщIэхуами, ар къэтIэтыжыну и чэзущ. Зызэппщыт дэтхэнэ Iуэхуми уи гумрэ уи псэмрэ етауэ убгъэдыхьэмэ, тыншу зэбгъэхъулIэфынущ.
Республикэм къыщызэрагъэпэщ зэпеуэхэм къыщыхэжаныкI сабийхэр Бырхьэмым егъэлъапIэ. УсакIуэ МамыкIэ Къазбэч усэ къеджэнымкIэ къызэригъэпэща зэпеуэм щытекIуа ныбжьыщIэхэм Мухьэмэд яхуэупсащ нэр зыгъэгуфIэ и пыIэхэмкIэ, пхъэ вакъэхэмкIэ, адыгэ ныпхэмкIэ, нэгъуэщI саугъэт цIыкIуфэкIухэмкIэ.
Мухьэмэд а IэщIагъэ дахэм зэрызригъэужьыным, ар нэхъри ипэкIэ зэригъэкIуэтэным хущIокъу, пасэрей хьэпшыпыр хъума хъун папщIэ. Аращ лъэпкъ IэщIагъэм и щэхухэм зыщызыгъэгъуэзэну гупыж зыщI ныбжьыщIэхэм, бзылъхугъэ IэпэIэсэхэм Мухьэмэд и зэманым щымысхьу щIадэлажьэр.
