Сыт щыгъуи зызыужь къалащхьэ

Къэбэрдей-Балъкъэрым и къалащхьэ Налшык фокIадэм и 1-м илъэс 300 ирокъу. «Налшык» щIыпIэцIэм «нал» къикIыу къалъытэ, къалэр нал теп­лъэ иIэу бгыхэм я хъуреягъым зэрыщитIысыкIам къы­хэкIыу.

Языныкъуэхэм къызэралъытэмкIэ, Налшык быдапIэр 1818 гъэм е 1822 гъэм яухуащ. Абы и дзэ хэщIапIэр 1838 гъэм къызэрагъэпэщащ. 1863 гъэм ар быдапIэ хъуащ. А зэманым мы щIыпIэм исыр цIыху мини 3,5-рэ къудейт. Къалэ Налшык щы­хъуар 1921 гъэм и фокIадэ мазэрщ. 
Хэку зауэшхуэм и зэманым ­фашист зэрыпхъуакIуэхэм Налшык къалэр къаухъуреихьри, и зэхуэдитIыр зэхакъутат. 1943 гъэм щIышылэм и 4-м къалэр щхьэхуит къызэращIыжу ар ­зэ­рагъэпэщыжу щIа­дзащ. А илъэ­сым и мэкъуауэ­гъуэ м­азэм драмтеатрымрэ филармониемрэ лэ­жьэн ирагъэжьащ.
Налшык къалэм зиужь зэ­пытурэ екIуэкIащ, ар егъэ­фIэ­кIуэ­ным цIыхубэр жыджэру хэту. Къалэм зэпеуэ зэмы­лIэужьы­гъуэхэм саугъэтхэр къы­щихьащ. Абыхэм ящыщщ «Урысейм и ­къалэ нэхъ зэIу­зэпэщ» жыхуи­Iэр. Ноби ди щыхьэрыр ящыщщ щIына­лъэ нэхъ къабзэхэм, дахэхэм, ­щхъуантIагъэм щIигъэ­науэ ­къалъытэхэм. Къалэм музей зыбжанэ - лъахэхутэ, лъэпкъ, сурэтыщI гъуазджэмкIэ, щIэ­ныгъэмрэ техникэмкIэ - иIэщ. Апхуэдэу, театрхэр, щэнхабзэм и нэгъуэщI IуэхущIапIэхэр мэ­ла­жьэ.
ЗыгъэпсэхупIэхэри и куэдщ Налшык къалэм. Санаторэ, зыгъэпсэхупIэ унэ, турбазэ, пансионат жыпIэми, IуэхущIапIэ 40-м щIигъу щыIэщ. Нэгу­зыу­жьы­пIэ­хэм я гугъу пщIымэ, ап­хуэдэщ ХьэтIохъущокъуэм и хадэр, псы­нэпс къыщIэ­жы­пIэ­хэр, гуэлхэр, кIапсэ гъуэгур, псэущхьэхэр ща­Iыгъ паркыр, ипподромыр, нэ­гъуэщIхэри. Къа­лэ щIыбым удэкIмэ, куэ­дым гупсэхугъуэ щагъуэт щIы­пIэхэщ Гуэл щхъуантIэхэр, Ау­шыджэр псы хуабэ къы­щIэ­жыпIэр, Шэджэм псы­къелъэ­хэр, Европэм и бгы нэхъ лъагэ дыдэ Iуащхьэмахуэ. Iэп­щIэ­лъапщIэхэм цым къыхащIыкIа я хьэпшыпхэр щащэ бэ­зэрым къалэм и хьэщIэхэм зыщап­лъыхьыныр зыхалъхьэ щыIэкъым. Фэилъхьэгъуэ щIэ­щы­гъуэхэр абы саугъэт папщIэу къыщащэху.
ЩIыналъэм щыпсэухэми ди хьэщIэхэми махуэшхуэхэм я мызакъуэу щIэупщIэшхуэ яIэщ ди лъэпкъ шхыныгъуэхэми. ­НэхъыфIу ялъагъу шхыны­гъуэхэм ящыщщ лы гъурыр. Апхуэдэу ди щIыпIэм и хьэ­щIэ­хэм я деж щIэупщIэшхуэ ­щи­Iэщ джэд лыбжьэм, дэ­лэным, мы­рамысэм, кхъуей гъэгъуам, щIа­кхъуэзэ­теу­пIэ­щIы­кIым, нэ­гъуэщI­хэми.
Хабзэ зэрыхъуауэ, республикэмрэ къалэмрэ я махуэр ­фокIадэм и 1-м ягъэлъапIэ. 2014 гъэ лъандэрэ Къэбэр­дей-Балъ­къэ­рым щыпсэухэм  я дежкIэ мы­хьэнэшхуэ зиIэ махуэш­хуэ­хэм ящыщщ фокIадэм и 20-р, Адыгэхэм (шэрджэсхэм) я махуэр щагъэувар. Гъатхэпэм и 28-м щIыналъэм исхэм ягъэ­лъапIэ Балъкъэр лъэпкъым и къэщIэрэ­щIэ­жы­ныгъэ махуэ­ри. А унафэр 1994 гъэм къащтащ. 2010 гъэм ­гъатхэпэм и 25-м Налшык ­къалэм къыфIащащ «ЗауэлI щIыхьым и къалэ» цIэ лъапIэр. 

Сурэтыр  Къарей Элинэ  трихащ.