Шэджэм щIыналъэм и зэфIэкIхэр

Зыужьыныгъэм и нэщэнэхэр

2024 гъэм Шэджэм щIыналъэм социально-экономикэ зыужьыныгъэфIхэр зэригъуэтар нэрылъагъущ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек и нэIэ щIэту икIи и дэIэпыкъуныгъэ хэлъу, лъэпкъ пэхуэщIэхэмрэ къэрал программэхэмрэ япкъ иткIэ Iуэхугъуэшхуэхэр кърахьэжьащ икIи ехъулIэныгъэ куэд яIащ, псом япэу, цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным хуэунэтIауэ. Абы хохьэ IуэхущIапIэщIэхэр лажьэу егъэжьэныр, IэнатIэщIэхэр къызэIухыныр, социальнэ мыхьэнэ зиIэ ухуэныгъэхэр, гъуэгухэр зэгъэпэщыжыныр е щIэуэ ухуэныр, коммунальнэ инфраструктурэр егъэфIэкIуэныр, жылэхэр зэIузэпэщ щIыныр, зыхуей хуэгъэзэныр, нэгъуэщIхэри.

Кавказ Ищхъэрэм щынэхъ ин дыдэхэм ящыщ «Шэджэм Агро» хуабэщ комплексым бэдрэжанхэр 2024 гъэм къыщрахьэлIэжын щIадзащ. Илъэсым къриубыдэу хадэхэкI лIэужьыгъуэу тонн мин 16 хуэдиз абы къыщIахащ. КИФЩI-м зегъэужьынымкIэ щыIэ программэм хыхьащ а хуабэщыр. 2025 гъэм абы и етIуанэ Iыхьэр ухуэн щIадзэнущ, инвестицэу сом мелард 24,5-рэ къыхашэнущ, илъэсым къриубыдэу хадэхэкIыу тонн мин 50-м щIигъу кърахьэлIэн муради щыIэщ. Абы и фIыгъэкIэ лэжьыгъэ IэнатIэу 1226-рэ къызэIуахынущ.

Шэджэм щIыналъэм хьэцэпэцэмрэ джэш хъуреймрэ гектар мини 9-м нэблагъэ щыхухахащ, гъавэу абы къытрахащ тонн мин 663-м щIигъу, зы гектарым центнер 73,8-рэ къытекIыу, ар проценти 101,1-кIэ нэхъыбэщ нэгъабэ и апхуэдэ пIалъэм щыIа бжыгъэхэм елъытауэ.

Мэкъумэш, фермер, уней IуэхущIапIэхэм зэхэту Iэщышхуэу мин 30-м щIигъу яIыгъащ. Абы щыщу мин 15-м нэблагъэр жэмщ. Илъэс блэкIам щIыналъэм и мэкъумэшыщIэхэм лыуэ къалэжьащ тонн мини 7-м щIигъу, шэуэ къашащ тонн мин 44-рэ.

Иджырей жыг хадэхэр щагъэтIысащ гектар мини 102,2-м. Яухуащ икIи къагъэсэбэпу щIадзащ пхъэщхьэмыщхьэу тонн мин 20-м щIигъу зыщIэхуэ хъумапIэщIэ.

Шэджэм дэт абдж заводым къищIигъэкI продукцэр щащэху КИФЩI-м и мызакъуэу, Урысей Федерацэм и адрей щIыналъэхэми, СНГ-м хыхьэ къэралхэми. Заводым и продукцэм и куэдагъым зэрыхигъахъуэм къыдэкIуэу лIэужьыгъуэхэри нэхъыбэ хъуащ. Абы хохьэ медицинэм къыщагъэсэбэп абдж птулъкIэхэмрэ стэканхэмрэ, апхуэдэуи ар долажьэ УФ-м ЗыхъумэжыныгъэмкIэ и министерствэм. Заводым цIыху 300-м щIигъу IэнатIэ щыIутщ. Зы илъэсым къриубыдэу продукцэ хьэзыру мелуан 200-м щIигъу къыщIегъэкI.

«Малус» фIэщыгъэр зэрихьэу пхъэщхьэмыщхьэм елэжь IуэхущIапIэ Шэджэм къалэм къыщызэIуахащ. Абы къыщIегъэкI мыIэрысэпсхэмрэ мыIэрысэм къыхэщIыкIа чипсхэмрэ.

Шэджэм щIыналъэм щыпсэухэр псы къабзэкIэ къызэгъэпэщыным хуэунэтIауи лэжьыгъэшхуэ зэфIагъэкIащ, жьы хъуа бжьамийхэр гъэ блэкIам зэрахъуэкIащ. Псалъэм папщIэ, апхуэдэ лэжьыгъэхэр щрагъэкIуэкIащ Шэджэм Ипщэмрэ Щхьэлыкъуэ къуажэмрэ. Мыбыхэм щызэрахъуэкIащ къуажэ къэс хуэзэу километриплIым щIигъу зи кIыхьагъ бжьамийхэр.

Гъуэгу лэжьыгъэхэм хыхьэу мы зэманым зэрагъэпэщыж Шэджэм Ипщэмрэ Булунгу къуажэмрэ зэпызыщIэ, турист кIуапIэ ящIа Шэджэм псыкъелъэхэм, «Шэджэм», «Башиль» турбазэхэм хуэкIуэ автомобиль гъуэгур. Абы трагъэкIуадэ ахъшэр «ГъуэгуфI шынагъуэншэхэр» лъэпкъ пэхуэщIэм къыхэкIащ. 2024 гъэм гъэмахуэм къызэIуахыжащ Шэджэм псыкъелъэхэм хуэкIуэ гъуэгущIэр. Адрей щIыпIэхэм щрагъэкIуэкI лэжьыгъэхэр 2026 гъэм зэфIагъэкIын мурад щыIэщ. 2024 гъэм псори зэхэту автомобиль гъуэгуу километри 10-м щIигъу щыIэ мардэм кърагъэтIэсащ.

«Егъэджэныгъэ» лъэпкъ пэхуэщIэм ипкъ иткIэ Шэджэм къалэм иджырей мардэхэм сыткIи изагъэ курыт еджапIэ щаухуащ, тIысыпIэу 820-рэ иIэу, Шхьэлыкъуэ къуажэм – спорт комплексрэ стадионрэ хуащIащ. Ар хыхьащ «Къуажэ щIыпIэхэр зэIузэпэщ щIын» къэрал программэм.

«Узыншагъэр хъумэн» лъэпкъ пэхуэщIэм къыщыгъэлъэгъуа Iуэхугъуэхэр ягъэзащIэу Звезднэ жылэм иджырей амбулаторэ дащIыхьащ. Абы нэмыщI, Шэджэм район сымаджэщыр къызыхуэтыншэу зэрагъэпэщыж. Лэжьыгъэхэр 2025 гъэм зэфIагъэкIын мурад щыIэщ.

Шэджэм къалэм къыщызэIуахащ Iуэхугъуэ куэдым хуэгъэпса щIалэгъуалэ центр. Мыбдежми лэжьыгъэр хуэгъэпсащ къытщIэхъуэ щIэблэм зегъэужьыным, и щIэныгъэмрэ IэщIагъэмрэ хегъэгъэхъуэным.

Апхуэдэуи муниципалитетхэм я щIыпIэхэр зэIузэпэщ щIыным ехьэлIауэ екIуэкIа урысейпсо зэхьэзэхуэм Шэджэм къалэр аргуэру къыщыхэжаныкIащ. Абы щхьэкIэ гранту къалэм кърата сом мелуан 90-р ягъэкIуэнущ къалэ кIуэцIыр къэгъэщIэрэщIэжыным, ар зэIузэпэщ щIыным. Къалэдэсхэм я лъэIукIэ иджырей щIыпIэ зэпэщ, гектар 1,5-рэ хъууэ, къыщызэрагъэпэщынущ къалэ стадионым пэгъунэгъуу икIи абы къызэщIиубыдэнущ Шэджэм псы Iуфэри. Лэжьыгъэхэр мы гъэм ирагъэжьэнущ. Абы хыхьэу лъэс лъагъуэхэр яукъуэдиинущ, спортым зыщыхуагъасэ щIыпIэхэр щыхухахынущ, зыгъэпсэхупIэхэр щащIынущ.

«ПсэупIэрэ къалэ щыIэкIэрэ» лъэпкъ пэхуэщIэм хыхьэ, УФ-м УхуэныгъэмкIэ и министерствэм иригъэкIуэкI зэхьэзэхуэм ипкъ иткIэ лажьэ «Шэджэм. ИпэкIэ докIуатэ» пэхуэщIэшхуэм и фIыгъэкIэ Шэджэм псы Iуфэр зэIузэпэщ ящIащ, зыхуей хуагъэзащ, зыгъэпсэхупIэхэр къыщызэрагъэпэщащ.

2024 гъэм «Къалэхэм ущыпсэуну тынш щIын» къэрал программэм и фIыгъэкIэ цIыхухэр куэду щызэхуэс, зыщагъэпсэху щIыпIэу тIу щIэуэ къызэIуахащ, къат куэду зэтет унэхэм я бжэIупиплI зыхуей хуагъэзащ.

Псом нэхърэ нэхъыщхьэжращи, Шэджэм щIыналъэм гулъытэ хэха яхуищI зэпытщ дзэ Iуэху хэхам хэтхэм, ветеранхэм, абыхэм я унагъуэхэм. Илъэсым къриубыдэу псапащIэ Iуэхугъуэм хыхьэу ерыскъыхэкIхэр, хьэпшыпхэр, щыгъынхэр, техникэхэр, связым пыщIа хьэпшыпхэр, н.къ. куэд зи къалэн зыгъэзащIэхэм щIэмычэу хурагъэшащ.

Зытхыжар ХЬЭЩЫКЪУЕЙ Олегщ.
Поделиться:

Читать также: