СЮЗАННЭ

 Фоссе Юн 2003 гъэм итха «Сюзаннэ» пьесэр зытеухуар Ибсен Генрик и щхьэгъусэу щыта Туресен Сюзаннэщ. Норвегием пьесэр 2004 гъэм щIышылэм и 1-м щагъэувауэ щытащ. Норвегием и драматургхэм я союзым я нэIэ щIэту, «Сюзаннэ» пьесэр Рачинская Еленэ урысыбзэкIэ зэридзэкIри, 2017 гъэм режиссёр Огарёв Александр ар «ДраматикэмкIэ гъуазджэм и еджапIэ» театрым щагъэувауэ щытащ. 

Пьесэм хэтыр цIыхубзищ къудейщ, дэтхэнэ зыри и щхьэ хуэпсэлъэжу. Ибсен Генрик и щхьэгъусэ Сюзаннэ и щIалэгъуэм, Ибсен дэмыкIуэ щIыкIэ, я сабийр илъэси 7 щрикъум, езыр илъэс 30 хъууэ, Ибсен дунейм ехыжу илъэс 70 щрикъуа ныбжьым иту. НэгъуэщIу жыпIэмэ, зы цIыхубзыр езым и ныбжьищым иту, дэтхэнэ зыри и лIыр къэкIуэжыным пэплъэу.

Ибсен Генрик щэнейрэ Нобель и саугъэтыр къыхуагъэлъэгъуауэ щытащ, ауэ зэи иратакъым. Фоссе Юн 2023 гъэм саугъэт лъапIэр хуагъэфэщащ. «Сэ куэдрэ Ибсен Генрик срагъэщхь, ауэ дызэщхьу жысIэнкъым. Абы пхиубыкIа гъуэгум срикIуар пэжщ. Ауэ Шекспир укъыфIэкIмэ, нэхъыбэ дыдэрэ зи цIэ къраIуэ Чехов прагъауэ Ибсен Норвегие цIыкIум зэрыщыщым уигу химыгъэхъуапIэ иIэкъым», - щыжиIащ Фоссе интервьюхэм я зым.

Туресен Сюзаннэ 1836 гъэм Берген къалэм дунейм къыщытехьащ. ИлъэсиплI фIэкIа мыхъуу, хъыджэбз цIыкIум и анэр фIэкуэдри, и адэм сабийхэр унэм щезыгъаджэ цIыхубзыр, дание лъэпкъым щыщ Туресен Магдаленэ  щхьэгъусэ хуэхъуащ. Магдаленэ Берген къалэм литературэмкIэ хьэщIэщ щызэрихьэрт, езыри иужькIэ тхакIуэ цIэрыIуэ хъуащ. ИужькIэ дуней псом цIэрыIуэ щыхъуну Ибсен Генрикрэ Сюзаннэрэ щызэрыцIыхуари арагъэнщ.  Абы щыгъуэм Сюзаннэ илъэс 20 хъуат, Ибсен хъыджэбзым нэхърэ илъэсийкIэ нэхъыжьт. ИлъэситI дэкIри, 1858 гъэм абыхэм унагъуэ зэдаухуащ, я къуэ закъуэм и цIэр Сигурдщ. Илъэс 27-рэ унагъуэр хамэ къэралхэм щыпсэуащ: Италиемрэ Германиемрэ. ЩIалэ цIыкIур илъэсибл щрикъум, Сюзаннэ илъэс 30 хъуат. 1895 гъэм абыхэм къагъэзэжащ я лъабжьэр щагъэтIылъыжа Норвегием и щыхьэр Христиание (иджыпсту – Осло) дэт унэшхуэм. Ибсен 1906 гъэм абы дунейм щыщехыжащ. Мазэ дэкIри, Сюзаннэ илъэс 70 ирикъуащ, и унэми зэи къыщIэкIыу ялъагъужакъым абы иужькIэ. Езыр дунейм щехыжар 1914 гъэрщ.

Фоссе и пьесэр зытеухуар Сюзаннэ и закъуэщ. Ауэ тхакIуэм и нэгум ар къызэрыщIэува ныбжьищым пьесэм гъэщIэгъуэнагъ хелъхьэ. Аращ лIыхъужьищ хэт пэтми, ар зы цIыху псалъэу зыхэт пьесэ жыпхъэм щIригъэувар: Сюзаннэ-щIалэ, Сюзаннэ-балигъ, Сюзаннэ-нэхъыжь – цIыхубзищым зым и ролыр ягъэзащIэ.

     ЧЭРИМ Марианнэ.

 

Поделиться: