Удзым къыхэна мыщIэ

       «Си Iэминат» уэрэдыр япэу щызэхэсхам, уэрэдым теухуауэ сигу къинар и макъамэр зэрыдахэмрэ си анэм и цIэр къызэрыхэщымрэт. КIуэ, зэрылъагъуныгъэ уэрэдыр гурыIуэгъуэт, ауэ и гухэлъ къэIуэтэкIэр апхуэдизу щIэгунэсыр иджыри IупщIтэкъым.

       Сыт уигу ирихьыр уигу щIрихьыр? «Вкус» жыхуаIэ урыс псалъэу адыгэбзэ гуэгъу  зыхуэдмыгъуэтым, псалъэм папщIэ,  «гузэхэдз» фIэтщ хъунумэ, гунэс пщыхъур абы пхыкIырщ, сытми, узэдаIуэмрэ зэхэпхымрэ уигу иризыгъэхь зыхэщIэныгъэрщ. «Сигу хуокIуэ е хуэкIуэркъым» жыдоIэ тфIэIэфI е тфIэмыIэфI ерыскъым теухуауэ. Уэрэдри, усэри, щыгъынри, уеблэмэ цIыхури зыпхыкIыр е зыпхымыкIыр а шыбзэрщ. «Си Iэминат» уэрэдым и кIахэбзэр зэран къыщIыпхуэмыхъури арагъэнщ. Уэрэд нэхърэ нэхъыбэ зэрыщымыIэм хуэдэу, псалъэкIи уэрэдыпкъкIи зэхуэдэу удэзыхьэхыр мащIэ дыдэщ. МыкIуэдыжыну абыхэм къахэкIыр лъэпкъ уэрэд хъужауэ цIыхубэм яIурылъщ. Апхуэдэхэм яхыубжэ хъуну къытфIощI Адыгэ республикэм щыцIэрыIуэ «Си Iэминат» уэрэдыр.

        Хъыджэбзыр псэгъуу къратыным гугъэ хэзыхыжа щIалэм и бзэкIэщ уэрэдыр къызэрыIуэтар. Абы зи цIэ къыхэщ Iэминат ЦIыпIынэхэ япхъут, нобэрей Адыгейм хиубыдэ Хуэдз къуажэм щыщт. Уэрэдым щекIуэкI Iуэхугъуэр зыхуахьыр лIэщIыгъуэ блэкIам и 60 гъэхэрщ.

         Пщащэр нысашэм щызылъэгъуа е къыщызэгъэфа щIалэр абы зэ Iуплъэгъуэм егуэкIуа щхьэкIэ, хъыджэбзым и адэ-анэм ар благъэу зрапэсыну гугъэ щыIэтэкъым. «Уи адэрэ уи анэрэ къысхуэмеяхэми, уэ укъысхуейтэкъэ, си Iэминат?» - зэрыжиIэм, щIалэм и лъагъуныгъэр жэуапыншэ дыдэ зэрымыхъуар къыдегъащIэ. Iэлъын зэрыритами гугъэ гуэрхэр иIауэ уи фIэщ ещI. Уэрэдым и макъамэ щабэмрэ щIалэм хъыджэбзым и гугъэ зэрыхимыхыжымрэ Iуэхугъуэр иджыри фIыкIэ иухыным упагъаплъэ хуэдэщ. Ауэ Iэминат Iэлъыныр зэригъэкIуэдар нэщэнэ мыщIагъуэу адэкIэ къыхоувэ. «Си Iэлъын цIыкIури удзым хэкIуадэри,   ди лъагъуныгъэри абы хэкIуэдащ», - мэтхьэусыхэ псэлъыхъу щIалэр. Ауэ абы щхьэкIи къимыгъанэу, хъыджэбзым емышу йоджэ: «Алыхьыр пщIэмэ, уэ сэ къыздэкIуи, а жэщ-махуищым дызэгурыIуэнщ».

      УэрэдыфIхэм узэрахьэхур псалъэ лей зэрыхэмытырщ. ЦIыхум и гум илъым дыщIимыгъуIауэ икIи кIэримыгъэхуу зэхелъхьэ ар уэрэдусым. Арагъэнщ мы уэрэдми зыгуэр хэслъхьарэт е хэсхарэт щIыжумыIэр.

      Абы и зэдзэкIыгъэм зэрыредакцэу делэжьауэ пхужыIэнущ, аракъэ ар лъэпкъ уэрэд зыщIыжри. КIахэ бзэ къудамэм упщIэ мыхьэнэ зиIэ «ба» суффиксыр ди «къэ»-м мыхьэнэкIэ хуэкIуэу хэтщ. «Си Iэминат» уэрэдым и дахагъым и ныкъуэр а «ба»-хэм къызэрытрагъазэм ещIэкIащ:

«Сигу урихьыгъэба, си Iэминат?» - «Сигу урихьатэкъэ, си Iэминат?».

       «Къэ»-м и IукIэр «ба»-м нэхърэ нэхъ пхъашэу къэтлъытэри, мащIэу дгъэмэщIащ, уэрэдусым къиIуатэ гурыщIэм зэран дыхуэмыхъуну дыхэту. ЩIалэм зиухеижым хуэдэущ и лъагъуныгъэр къызэриIуатэр, аращи, и гухэлъыр зи жэуап къимылъыхъуэ упщIэ зэкIэлъыпыт гупым кIуэцIешыхь.

      КIахэхэмрэ къэбэрдейхэмрэ зэтехуэу яIэ уэрэдхэр мащIэкъым. Псалъэм и хьэтыркIэ «Абрэдж Нухь и уэрэдыр» абыхэм язщ. Нобэ фи пащхьэ къитхьэ «Си Iэминатыр» зэрыщытыххэуи ягъэзащIэ къэбэрдей щIалэхэм. Ар зэдзэкIын Iуэхуи зумыхуэу, и дахагъыр пхузыхэщIэнущ. Ауэ ди бзэ къудамэхэм зы лъабжьэ зэраIэр иджыри зэ къэтщIэжын гухэхъуэгъуэм  дыIэщIэкIыфакъым.

Си Iэминат

Джэгур джэгушхуэуэ укъыздытехьэри,

Сигу урихьатэкъэ, си Iэминат?

Уи Ӏэ цӀыкӀуитӀри дахэу къэбгъафэурэ

ФӀыуэ услъэгъуатэкъэ, си Iэминат?

Уи адэрэ уи анэрэ къысхуэмеяхэми,

Уи деж сынакӀуэти, си Iэминат,

Уи адэрэ уи анэрэ къысхуэмеяхэми,

Уэ укъысхуейтэкъэ, си Iэминат?

ДэнэкӀэ укӀуэми, хэт уэ удэкӀуэми,

Си гум уилъынущ уэ, си Iэминат.

Уи деж сынакӀуэрэ уэ узмылъагъумэ,

Нэпсым ситхьэлэти, си Iэминат!

Мы жэщ мазэгъуэми уэ уи  уэрамри

Сыту кӀыфӀыщэ хъуа, си Iэминат.

Мы дунеишхуэри къысхуэзыгъэнэхур сэ

Уи лъагъуныгъэрат, ей мыгъуэ, си Iэминат!

Си Ӏэлъын цӀыкӀури  удзым хэкӀуадэри,

Ди лъагъуныгъэри абы хэкӀуэдащ.

Алыхьыр пщIэххэрэ сэ укъыздэкӀуатэмэ,

А жэщ-махуищым дэ, ей мыгъуэ, дызэгурыӀуэнт.

      Тхыгъэр хьэзыр хъуауэ хъыбарыфI къытIэрыхьащ. КъызэрыщIэкIымкIэ, мы уэрэдыр зэхэзылъхьар иджыри псэущ. Адыгэ республикэм щыщ ди лэжьэгъухэм уэрэдым и тхыдэм зрагъэубгъуну дыкъагъэгугъащи, къыкIэлъыкIуэнум дожьэ.

                            ЧЭРИМ Марианнэ.