КъБКъУ-м и киноконцерт пэшым гукъинэжу щагъэлъэпIащ Адыгэ ныпым и махуэр. Ар къызэригъэпэщащ педколледжым и егъэджакIуэ, филологие щIэныгъэхэмкIэ кандидат Пэщол Сэкимэ.
Пшыхьыр езыгъэкIуэкIхэм къызэхуэсахэр щагъэгъуэзащ адыгэ ныпым и тхыдэм, абы тет шабзэхэмрэ вагъуэхэмрэ я мыхьэнэм.
Дунейм и лъэпкъ псоми я дамыгъэ, адрейхэм къазэрыщхьэщыкI нагъыщэ яIэжщ, бзэ, хабзэ, дуней тетыкIэ жыпIэми. Адыгэ ныпыр зыщIар зэхэгъэкIыпауэ ящIэркъым. Языныкъуэхэм зэрыжаIэмкIэ, щэкI удзыфэм шабзищрэ вагъуэ пщыкIутIрэ щыхидыкIыу Хэкум къезыгъэхьар Уэсмэн империем щыпсэу адыгэ бзылъхугъэщ. ЕтIуанэ Iуэху еплъыкIэр: 1836 гъэм инджылыз тIасхъэщIэх Джон Уркварт Шэрджэс Хэкум адыгэу хъуам я нып къригъэ хьауэ жаIэж. А гъэ дыдэм Шапсыгъым щекIуэкIа Хасэм къекIуэлIауэ хъуам шабзищрэ ва- гъуэ пщыкIутIрэ зытет ныпыр Шэрджэс Хэкум и ныпу къащтэным арэзы техъуащ. Абы къыщыщIэдзауэ адыгэхэр а ныпым щIэту я щхьэхуитыныгъэм щIэзэуащ.
1992 гъэм мэлыжьыхьым и 24-м Адыгэ Республикэм и нып дамыгъэу къащтащ ар. ИужькIэ, 2010 гъэм, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и унафэкIэ мэлыжьы-хьым и 25-р «Адыгэ ныпым и махуэу» ягъэуващ.
Адыгэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къэзыухъуреихь дунейм пщIэ хуащIу къокIуэкI. Дунейм и берычэтым и плъыфэ нэхъыщхьэр щхъуантIафэращ. Арауэ жаIэ ди ныпыр щIэудзыфэр. НэгъуэщIхэм зэрыжаIэм-кIэ, а плъыфэр къыщIыхахар муслъымэн диным и плъыфэ нэхъыщхьэр зэрыудзыфэращ. Бэракъым тет вагъуэ 12-р шэрджэс лъэпкъ нэхъ инхэм я зырызщ. Зи пэр дэгъэзея шабзищ зэблэдзар зауэр гъэувыIэным, мамырыгъэр дунейм щытепщэным, зэгурыIуэныгъэм я дамыгъэт. ЖыпIэнурамэ, адыгэ лIакъуэхэр зэкъуэзыгъэувэт ныпыр.
Педколледжым пэщIэдзэ классхэм я егъэджакIуэхэр, сабий садым и гъэсакIуэхэр щагъэхьэзыр, юриспруденцэ къудамэхэм щеджэ и студентхэм, Сочэ къалэм щекIуэкIа «Род- ные языки России» зэпеуэм и лауреат хъуа Къазий Аделинэ я пашэу, адыгэ ныпым, лъэпкъ лIакъуэхэм, адыгагъэм теухуауэ Бемырзэ Мухьэдин, ЩоджэнцIыкIу Нурий, АфIэунэ Лиуан, нэгъуэщIхэми я Iэдакъэ къыщIэкIа усэхэм къеджа нэужь, адыгэ лIакъуэхэм (беслъэней, абазэх, кIэмыргуей, бжьэдыгъу, мамхэгъ, жэней, мэхъуэш, натыхъуей, убых, шапсыгъ, хьэтыкъуей, къэбэрдей) я тхыдэмрэ зыужьыкIэмрэ къытеувыIащ. КъыкIэлъыкIуэу удихьэхыу ягъэлъэгъуащ адыгэ хьэгъуэлIыгъуэм щыщ унэишэ хабзэм щыщ теплъэгъуэ. Ар хъуэхъу дахэхэмкIэ, уэрэдрэ къафэхэмкIэ гъэнщIауэ щытащ.
- Дэтхэнэ зы лъэпкъми езым и хабзэхэр иIэжщ, псоми зэдагъэзэщIэн хуейуэ. Хабзэр лъэпкъым и набдзэщ, и бзыпхъэщ, и нэмысщ. Лъэпкъыр фIыми Iейми къызэращIэр аращ. Лъэпкъым хабзэфI иIэмэ, узыншэщ, шэч хэмылъу. Аращ дэтхэнэ зы адыгэми ар щIищIапхъэр. «Сыадыгэщ» жызыIэ дэтхэнэ зыми псом япэ иригъэщыпхъэщ лъэпкъ хабзэхэр, - жиIащ Пэщол Сэкимэ. - Ныпыр - напэщ. Ныпыр къэралым, абы и цIыхухэм, лъэпкъым пщIэ зыхуищIу иIэ лъапIэныгъэ псоми я дамыгъэщ. Иджыпсту адыгэ ныпыр ди спортсменхэм дуней псом къыщаIэт, щагъэлъагъуэ, ирогушхуэ. ХьэгъуэлIыгъуэхэм, махуэ лъапIэхэм къыгуэхыпIэ зимыIэ и Iыхьэ лъапIэ хъуащ.
- ФIэхъус апщий, ди адыгэ лъэпкъми, гъунэгъу лъэпкъхэм ящщыщу мы зэхыхьэ дахэм кърихьэлIа дэтхэнэми! Мыпхуэдэу екIуу, удихьэхыу адыгэбзэр зыгъэбзэрабзэ щIэблэ дахэ зэрыдиIэр узыгъэгуфIэщ икIи узыгъэгушхуэщ! Мы зэхыхьэ щхьэпэр зи жэрдэм, ар зыгъэхьэзыра Пэщол Сэкимэрэ ар зыгъэбжьы-фIа и студентхэмрэ, адыгэ лъэпкъым ди напэу ялъытэ ныпым и махуэр зыгъэлъапIэ, анэдэлъхубзэр зыгъэшэрыуэ, ди тхыдэм зыщызыгъэгъуазэ, макъамэм зезыгъэужь дэтхэнэ зыми фIыщIэ фхуэфащэщ, - жиIащ КъБКъУ-м и педколледжым и етIуанэ къудамэм и унафэщI Къунащ Еленэ. - Тхыдэ дахэ зиIэ ди ныпыр дяпэкIи дывгъэхъумэ, нэхъыжьыфIхэм къытхуагъэна ди хабзэм пщIэ хуэдывгъэщI! КъызыхэкIам хуэфащэ щIалэгъуалэ къызэрытщIэувэр ди щхьэр лъагэу дэзыгъэлъагъужщ! Ди напэр къабзэу, ехъулIэныгъэ ди куэду, хэщI димыIэу, лъэпкъ узыншэу, берычэту, хэдгъахъуэу, дунейр мамыру Тхьэм дигъэпсэу!
Пшыхьыр ягъэдэхащ уэрэджыIакIуэхэу ГъукIэ Ислъамрэ Тезадэ Астемыррэ, пшынауэ Iэзэ Уэзы Астемыр.
Къыхэгъэщыпхъэщ хамэ къэралхэм щыпсэу ди лъэпкъэгъухэми Адыгэ ныпым и махуэр зэрыщагъэлъапIэр. Ар и нэщэнэщ зэгуэрым зэбгрыпхъа хъуа адыгэ лъэпкъыр нэхъ гъунэгъу зэрызэхуэхъужым, щIалэгъуалэр къызыхэкIам и тхыдэм зэрыдихьэхым.
Адыгэ ныпым и махуэр Къэрэшей-Шэрджэс, Адыгэ, Абхъаз республикэхэм, Краснодар крайм, ди лъэпкъэгъухэр щыпсэу нэгъуэщI къэралхэм зэрыщагъэлъапIэм иужьрей зэманым ИнтернетымкIэ дыкIэлъоплъ.
ТЕКIУЖЬ Заретэ.
Сурэтхэр Къарей Элинэ трихащ.
