Уэрэдым и щIэнгъуазэкIэ уеджэну хуэфащэщ иджыблагъэ Налшык дэт «Печатный двор» тхылъ тедзапIэм къыщыдэкIа КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ, Урысей артиадэм и лауреат, уэрэдус, уэрэджыIакIуэ, егъэджакIуэ ЗэрамыщIэ Заретэ и уэрэдылъэу «Лъахэ уэрэдхэр» зыфIищам.
Томитхуу зиубгъуащ уэрэд 240-м нэс щызэхуэхьэсыжа, лъэпкъ гъуазджэм и хъугъуэфыгъуэу къэлъытапхъэ Заретэ и лэжьыгъэм. Псалъэхэмрэ макъамэмрэ зэрызэуIуам къыдокIуэ уэрэдым и тхыдэри, ар зыгъэзэщIа уэрэджыIакIуэ къэс абы хилъхьа щIэщыгъуагъри, къызэрыщтапхъэ нотэхэри. Заретэ и тхылъым ихуауэ пхужыIэнущ адыгэ цIыхубэм и бзэри, и хабзэри, и тхыдэри, и цIыху щIыкIэри щихъума пшыналъэхэм я хъуреягъкIэ езыр-езыру зэфIэува уэрэд щэнхабзэр.
«Адыгэхэм я профессиональнэ макъамэм и къежьапIэм улъыхъуэмэ, нарт эпосым хыхьэ пшыналъэхэм я деж урешалIэ, - щетх Заретэ тхылъым и пэублэм. – Абыхэм нэщэнэ нэхъыщхьэу яхэлъщ лIыхъужьыгъэр, пэжыгъэр, захуагъэр, хэкур хъумэныр, ар фIыуэ лъагъуныр, залымыгъэм цIыхубэр къегъэлыныр, абы ебэныныр».
Тхылъыр зыхуей зэрыхуэзар къыбгурыIуэнкIэ ирикъунущ абы музыкэмкIэ ХьэIупэ ДжэбраIил, художественнэ Iэзагъ и лъэныкъуэкIэ – ТIымыжь Хьэмыщэ сымэ реадктор зэрахуэхъуам.
ЗэрамыщIэ Заретэ лъэпкъым хуилэжьа Iуэхур Шортэн Аскэрбий, КъардэнгъущI Зырамыку, Нало Заур, Гъут Iэдэм сымэ я лэжьыгъэм пэпщIыну зэрыхуэфащэр уигу къигъэкIыу, ТIымыжь Хьэмыщэ тхылъым хуищIа пэублэм къыщыхегъэщ ЗэрамыщIэм щIэуэ Iуэхум къыхилъхьар. Ар кIахэбзэкIэ фIэкIа ямыщIэж уэрэдхэр къэбэрдей бзэ къудамэм къызэрыригъэзэгъарщ: «А зы псалъэ дыдэр адыгейхэмрэ къэбэрдейхэмрэ къызэрапсэлъыр щызэтемыхуэ куэдрэ къохъу, - етх Хьэмыщэ. - Ауэ уэрэдым щIэт макъамэр къэпсэлъыкIэм икъутэ хъунукъым. ХэкIыпIэу щыIэр пычыгъуэ бжыгъэр къэгъэнауэ псалъэр нэгъуэщIкIэ зэхъуэкIынырщ, абы щыгъуэми и мыхьэнэр хъумауэ е зы едзыгъуэм хэт псалъэхэр зэблэгъэувыкIынырщ, рифмэми ритмыми уемыIусэу… А псори зэригъэзахуэурэ къэбэрдей псэлъэкIэкIэ кIахэ уэрэдхэр зэридзэкIри, дахэу нотэми иригъэзэгъэжащ Заретэ. Арати, тхылъымпIэ Iэрамэр тIу хъуащ, икIэм-икIэжым ахэр томитху тхылъышхуэу зэхэувэжащ».
Тхылъым и псалъащхьэхэми къыбгурагъаIуэ абы лэжьыгъэшхуэ зэрытекIуэдар. Мис, псалъэм папщIэ, етIуанэ томым узыщрихьэлIэ Iыхьэхэр: «Юрэ хуауса уэрэдхэр», «Зы макъамэм тету уэрэдибл», «Бэрэгъун Владимир игъэзэщIэ нысашэ, гуфIэгъуэ уэрэдхэр», «Сосмакъ Валентинэ игъэзэщIа лъэпкъ уэрэдхэмрэ дзапэ уэрэдхэмрэ», «ПащIэ Ленэ игъэзэщIа, зэхуихьэсыжа уэрэдхэр», къинэмыщIхэр.
Тхыдэ дэфтэрхэм къакIэрымыхуу, пшыналъэхэм къызэщIакъуэж лъэпкъым лъэхъэнэ къэс хуиIа еплъыкIэр, псэукIэр, гупсысэкIэр. ЩIыпIэ-щIыпIэкIэ щыпсэу адыгэхэм нарт хъыбархэм щхьэж и къэпсэлъыкIэкIэ щIэ гуэр къызэрыдищIыгъум ещхьу, ЗэрамыщIэ Заретэ и уэрэдылъэм адыгэм узэщIыныгъэ щигъуэта лъэныкъуэ псоми уэрэдым и нэкIэ уIуегъаплъэ. Пэжщ, абы нэфI-ней тIэкIу хэмылъынкIэ Iэмал иIэкъым, уэрэдусри цIыхущ, зэрыжаIэу. ИтIани, апхуэдэурэщ зызэрацIыхужыр, зызэрахъумэжыр, ягу зэрызрагъэгъуэтыжыр. Апхуэдэ жэуаплыныгъэ нэгъэсакIэ зэщIэкъуэжауэ уи блэкIам псалъэм и мыхьэнэм щызэхуихьэса фэеплъхэр уиIэныр зы насыпщи, ар зыхузыфIэкIар зи къару илъыгъуэ , IэщIагъэм хуэIэижь тэрч бзылъхугъэ зэкIэлъыкIуэу зэрыщытыр насып тIуащIэщ. Къытхуэмыгъэсу дыпоплъэ Заретэ и уэрэдылъэм и адрей Iыхьэхэр къыщыдэкIынум.
