ТхакIуэм и дунейпсо махуэ

Гъатхэпэм и 3-м дунейм и къэрал куэдым ТхакIуэм и махуэр щагъэлъапIэ. 1986 гъэм дунейпсо PEN-клу­бым и 48-нэ конгрессым а махуэр къыщызэдащтауэ щытащ. PEN хьэрфхэм къа­рыкIыр гъэщIэгъуэнщ. Poets-усакIуэхэр, Essa­yists-очеркытххэр, Nove­lists - романытххэр. Тха­кIуэ­хэм я дунейпсо зэгу­хьэныгъэр къэрал къэс хъыбарыщIэр хуиту, пэ­рыуэншэу щызекIуэным, щызэIэпыха хъуным и ­хъумакIуэщ.

Ауэ щыхъукIи, а махуэр къыхэзылъхьахэр хъыбар нэпцIым, «шыпсэм» и бийщ. Дунейм и къэрал куэдым щагъэлъапIэ гъатхэпэм и 3-р, къэбгъэлъа­гъуэмэ, а махуэр зейр тхакIуэхэм я закъуэкъым, атIэ псалъэр зыгъэшэрыуэ, ар зи «Iэщэ» дэтхэнэми ейуэ къалъытэ. Абы ирихьэлIэу ягъэлъапIэ зэпеуэ зэмылIэужьыгъуэм къы­щы­хэжаныкIа тхакIуэхэр, дауэдапщэхэр ирагъэкIуэкI.
Дуней псом нэхъ щагъэлъапIэ дыдэ Нобель саугъэтыр 1901 гъэ лъандэрэ литературэмкIэ ят. Япэ дыдэу ар хуагъэфэщауэ щытащ франджы усакIуэ Прюдом Сюлли. 2015 гъэм саугъэтым и ­лауреат хъуар белорус тха­кIуэ Алексиевич Светла­нэщ. Нобель саугъэтыр тхакIуитIым щызэдагуэшаи къэхъуащ. Псори зэхэту ар тхакIуи 107-м иратауэ щытащ. Саугъэтыр зыхуагъэ­фэщахэм ящыщу нэхъ щIалэ дыдэр илъэс ­42-м ит Киплинг Редьярдт. ­Нэхъыжь дыдэр Лессинг Дорисщ, илъэс 88-м итт.
Нобель фондым хуэгъэпса хабзэм зэритымкIэ, а саугъэтыр зратынухэр ­къагъэлъэгъуэну хуитщ:
- швед академием, институтхэм, апхуэдэ къалэн­рэ мурадрэ зиIэ зэгухьэныгъэхэм;
- щIэныгъэ нэхъыщхьэ щра­гъэгъуэт еджапIэ зэмы­лIэужьыгъуэхэм бзэмрэ литературэмкIэ я профессорхэм;
- литературэмкIэ Нобель сау­гъэтым и лауреат хъуа­хэм;
-   къэрал зэмылIэужьы-гъуэ­хэм щыIэ тхакIуэхэм я зэгухьэныгъэхэм я тхьэма­дэ­хэм.
Къыхэгъэщыпхъэщ саугъэтыр щаткIэ ар къэзыхьахэм я цIэм фIэкIа адрейхэм ейр къызэрырамыIуэр. Зэпеуэм хэта тхакIуэхэмрэ абыхэм хужаIахэмрэ илъэс 50-кIэ яущэху.
УщымыгуфIыкIынкIэ Iэмал иIэкъым хэхэс адыгэ­хэм ящыщ Памук Орхьан а саугъэт лъапIэр 2006 гъэм къыхуагъэфэщауэ зэры­щы­там. Адыгэ лъэпкъым и щхьэр лъагэу езыгъэлъа­гъужа Iуэхугъуэщ ар, адыгэ къуэпс зэриIэр къэплъы­тэмэ. Памук дунейпсо саугъэту къыхуагъэфэщам щIэи гъуни иIэкъым, езыр тха­кIуэ нэхъыфI дыдэу пщIым я бжыгъэм хэтщ. Орхьан къыщалъхуари къы­щыхъуари Тырку щIыналъэрщ, нэхъыбэу зытетхыхьари а къэралыгъуэм и тхыдэращ. Ауэ щыхъукIи, абы и къуэпсхэр къыще­жьэр зэи щыгъупщэркъым.
Нобэ, ТхакIуэм и дунейпсо махуэм, дэ фIыкIэ дигу къэдгъэкIыжыпхъэщ я къалэмыпэм къыпыкIа тхыгъэ телъыджэхэмкIэ урысей-псо, хамэ къэрал утыку дизышахэу, адыгэм и цIэм­рэ и пщIэмрэ лъагэу зыIэтахэу ЩоджэнцIыкIу Алий, КIыщокъуэ Алим, КIэрашэ Тембот, Шортэн Аскэрбий, МэшбащIэ Исхьэкъ сымэ, нэгъуэщIхэри.

Щомахуэ Залинэ.
Поделиться: