Узбекхэм я киногъуазджэр Индием доплъей

Къызэрежьэрэ, кинор тхылъым и пIэ иувэну йоIэ. КупщIэшхуэ зыщIэмылъ, итIанэми лъэпкъ хьэлыр нэгум къыщIэзыгъэувэ фильмхэм я пщIэр цIыкIукъым. Киногъуазджэр тхакIуэхэм ядэмылажьэмэ, нэгум къыщIэувэм дзыхь нэхъ хуэзыщI иджырей цIыхубэм гува-щIэхами нэхъ Iэзэу зэхэгъэува хамэм и лэжьыгъэр нэхъ къищтэнущ, абы и гупсысэкIэми техьэнущ. ЖытIэм и щапхъэу къыпхуэхьынущ дакъикъэкIэ утрагъэууэ, сыхьэт дэкIмэ пщыгъупщэж Узбекистаным щагъэув фильмхэр.
УрысыбзэкIэ зэрагъэувым, езыхэри СССР-м къыпхыкIа муслъымэн лъэпкъыу зэрыщытым къыхэкIыу, Кавказым щыщхэм ахэр къухьэпIэм щытрахахэм япэ щрагъэщ къохъу.
«Нысэ телъыджэ», «ПIалъэкIэ псэлъыхъу», «Мазэм щыпсэу адэ», «Гуращэм и IэплIэ» - куэд мэхъу цIыхухэм ягу къинэжа узбек фильмхэр. Лъагъуныгъэм, нысашэм, мылъкум, напэм, лъэпкъ хабзэм, диным къыхэзэрыхь мыхъумыщIагъэхэм – нобэ ди хъуреягъкIэ щытлъагъу къэхъукъащIэхэр хагъэхьэну хэтщ узбекхэм ди нэгу зэрызрагъэужь теплъэгъуэхэм. Артистхэр зэрылъагъугъуафIэм, ущытрагъэукIэ гугъу уезыгъэхь гупсысэ хьэлъэ къызэрырамышажьэм узбек фильмхэр нэгузыужь щIэщыгъуэ ящI, дэри апхуэдэ гуэр диIарэт жыуагъэIэу.
Узбекистаным кино щытрахын зэрыщIадзэрэ куэд щIащ. I897 гъэм Ташкент щагъэувауэ щытащ япэ фильмыр. I920 гъэхэм Бухъэра къалэм япэрей теплъэгъуэ нэгузыужьхэр щагъэхьэзырын щIадзащ. I925 гъэм дунейм къытехьа «ЛIэныгъэм и азэн джапIэ» фильмыр нобэрей псалъалъэкIэ «боевик» зыфIащхэм хуэдэт. «Вестерн» фильмхэм шу хъыжьэхэмрэ индеец хахуэхэмрэ дагъэлъагъумэ, Узбекистаным щагъэувхэм «истерн»-кIэ уеджэну яхуэфащэт, хъыджэбз дахэхэр, сэрей гъэщIэрэщIахэр, пщащэ ягъэкIуасэхэр куэду зэрыхэтым къыхэкIыу.
А илъэс дыдэм ежьа кинотех гъуазджэм Ташкент зыщиужьын щIидзэри, «Ишанкули» мыдрисэр щылэжьа унэм Азие Курыт псом цIэрыIуэ щыхъуа «Шарк Юлдузи» киностудиер къыщызэIуахауэ щытащ. I936 гъэм абы къэралым хабзэкIэ къыфIищащ «Узбекфильм» цIэр.
А лъэхъэнэм пхагъэкIыну зыхуей гупсысэкIэм ипкъ иткIэ, ягъэув теплъэгъуэ псоми къудамитIу загуэшырт: зыр – пасэрей хабзэхэм ебэнырт, адрейр – «къуэкIыпIэ гъэщIэгъуэн» мыхьэнэм хуагъакIуэрт.
Зауэ нэужь лъэхъэнэм цIэрыIуа хъуа режиссёрхэм ящыщщ Аббасов Шухрат. «Ташкент щIакхъуэм и къалэщ» (1968), «Уэ узеиншэкъым» (1970) фильмхэмкIэ цIэрыIуэ хъуащ а зэманым узбек кинематографыр. Ауэрэ абыхэм къалъэщIыхьащ «Али Бабарэ хъунщIакIуэ 40-мрэ», «Лъагъуныгъэм и хъищэ», «Лъагъуныгъэмрэ гужьгъэжьымрэ», «МафIэ къызыпылъэлъ бэрэбанхэр», къинэмыщIхэр.
Нобэ зыми хужыIэнукъым узбек киногъуазджэр хуэмыхуу лажьэу. Абы щыцIэрыIуэщ режиссёрхэу Разыков Юсуп, Туйчиев Ёлкин, Шахобиддинов Iэюб сымэ. Иужьрей илъэситхур къапщтэмэ, къэралым и мылъкукIэ фильм 60, уней хьэрычэтыщIэхэм я ахъшэкIэ - 200-м нэс трахащ.
Киногъуазджэм и лэжьакIуэ Абикеевэ Гульнарэ зэреплъымкIэ, узбек IэщIагъэлIхэр Индием доплъей. «Бжыгъэр фIагъым токIуэ» хабзэм темыту пхужыIэнукъым. 2008 гъэм Узбекистаным къыщащтащ «Лъэпкъ сериалхэр» программэр, абы елэжь киностудиер Ташкент дэтщ.
Я бзэмрэ я хабзэмрэ зэрахъумэжын Iэмалу кинор къызэрагъуэтамкIэ узрагъэхъуапсэми, узбекхэм ягъэува фильмхэми мымащIэу яхэтщ дагъуэ зыхуащIхэр, «кIэи пэи зимыIэхэр». Сыту пIэрэ абы и щхьэусыгъуэр? ИщхьэкIэ зи цIэ къитIуа Шахобиддинов Iэюб зэрыхуигъэфащэмкIэ, нобэкIэ Узбекистаным ахъшэшхуэ зытекIуадэ фильм щытрахыркъым. Уеблэмэ языныкъуэ режиссёрхэм доллар мини I0 нэхърэ нэхъыбэ зытемыкIуадэ теплъэгъуэ къызэрыкIуэ дыдэхэр ягъэув. Ар зэреплъымкIэ, абы и щхьэусыгъуэр апхуэдэ фильмым текIуэдар къыщIэмыкIыжынкIи зэрыхъунурщ. ЦIэрыIуэ зыщI фильмым артистым фейдэшхуэ къыхуихьыркъым, сыту жыпIэмэ, режиссёрхэм абыхэм ахъшэшхуэ иратыфыркъым. Езы артистхэми нэхъыбэ къалэжьын папщIэ, зэуэ фильм зыбжанэм хохьэри, мыхьэнэ зимыIэ теплъэгъуэ зэщхь гуп ягъэув. Езы кино утыкури зэчиишхуэ зыбгъэдэмылъ артистхэм якудащ. РежиссёрыфIхэр я фильмхэм илъэситI-щыкIэ елэжь хабзэщ. Ахъшэ зэрамыIэм къыхэкIыу, мыбыхэм лэжьыгъэр мазищым ягъэхьэзырри йожьэж. Аращ Iэзагъ зыбгъэдэмылъ артистхэр ягъэджэгун хуей щIэхъур.
ЛэжьэкIэ зыщIэхэм дагъуэ къызыхуагъуэтыжыф щхьэкIэ, дэ а гъуэгум иджыри дытехьакъым. Ди республикэм киностудие нобэ-пщэдей къыщызэIуах жаIэурэ, зы лIэщIыгъуэр иухри адрейм щIидзащ.                 

 

Чэрим Марианнэ.
Поделиться: