Нэхулъэр къыщызэкIэщIитхъым

        

Ди адэ КIэрашэ Хьэзрит и бынихымрэ абы и къуэш нэхъыщIэ Хьэжпагуэ и бынихымрэ дыкъакъэ-дыпщIыпщIыу Къаншыуей зы лъапсэшхуэм дыщыпсэурт. Илъэс къэс дэ гупыр ТекIуэныгъэм и махуэ лъапIэм нэхъ хэхауэ дыпэплъэрт.

         Псом хуэмыдэу, тепыIэншэр сэрэ Вовэрэт - зы илъэс ди зэхуакуу накъыгъэм и 9-м къалъхуаитIырт. Пэжыр жыпIэмэ, абы щхьэкIэ адрейхэр мащIэу къыдэфыгъуэрт.

         Мазэ ипэ дызэхэзежэн щIэддзэрт: накъыгъэм и 9-р зэгъусэу ягъэлъэпIэну кърагъэблагъэу ди адэ-анэм ятха тхыгъэ гуапэхэр пощтым дызэпеуэу тхьырт. Ахэр яхуэгъэзат Сталинград, Сыхъум, Дон Iуфэ Iус Ростов къалэхэм щыщу ди адэм и гъусэу зауэм хэтахэм. ДалъэIэсырт Къэзахъстаным, Уралым, Сыбырым, Ставрополь, Осетием щыIэ ди Iыхьлыхэми. Дауи, а зэманым ди къуажэ пхыдзам ипщIыкIыу зыщIыпIи упсэлъэфынутэкъым, уэздыгъи связи щыIэтэкъым. Махуэм зэ машинэр къуажэм къыдыхьэрти, письмохэмрэ телеграммэхэмрэ къыхихырт, Тэрч район центрым ахэр ишэрти, адэкIэ зэбграгъэкIыжырт. 

         ХьэщIэхэр къытхуеблэгъэным зы тхьэмахуэфI иIэу ди унагъуэм, зэрыжысIауэ, зэхэзежэн щIэддзэрт. Нэхъ цIыкIухэр цIыхубзхэм дадэIэпыкъурт: хур тлъэсырт, дгъэгъущыжырт, дгурт, шатэр сыхьэткIэрэ дыудэурэ тхъуцIынэ гуакIуэр къыщIэтхурт. Абыхэм хьэлыуэ IэфIыр, джэдыкIэрыпщыр, кхъуейлъалъэ, кIэртIоф зыдэлъ дэлэнымрэ хьэлывэмрэ иридгъэхьэзырынут. Гугъу зыщIыдедгъэхьыр къытхуеблэгъэнухэр къыдэтхьэхыну дыхуейти арат.

         Накъыгъэм и 9-р къэсыным иджыри махуитI-щы иIэжщ. КхъухьлъатэкIэ, мафIэгукIэ я унагъуэхэр ящIыгъуу ди Iыхьлыхэр, ди адэм и ныбжьэгъухэмрэ и гъусэу зауэм къыдыхэтахэмрэ къытхуеблагъэу щIадзэ. Сабийхэм сыт хуэдэу ди IутIыжт ди къуэш, ди шыпхъу цIыкIухэр къыщытхуашэкIэ.

         Накъыгъэм и 8-м хьэмкIэшыгухэм, машинэхэм дэ гупыр драгуашэрти, гъунэгъу къуажэм, Инарыкъуей, и губгъуэ хуитышхуэм дыдашырт. Абдеж шыгъажэшхуэ   щекIуэкIынут.

         Районым и къуажэхэм, Налшык къалэ, Осетие Ищхъэрэ-Алание, Ингуш республикэхэм къикIыурэ цIыху миным нэблагъэ абы еплъыну къекIуалIэрт. Мэздэгу, Мэлгъэбэг, Тэрч къалэхэм хьэрычэтыщIэ къикIхэм я тыкуэн цIыкIухэм псыр, IэфIыкIэр, лэкъум пщтырыр, мороженэр щыгъунэжт.

         ГуфIэгъуэ махуэм зыхуэзыгъэхьэзыра нэхъыжьхэм я орденхэмрэ медалхэмрэ я бгъэгум щылыдырт, нэжэгужэу я гукъэкIыжхэм щIэблэр хагъэгъуазэрт. Псоми IэплIэ зэхуащIырт, зауэм къадыхэта лIыхъужьхэм тепсэлъыхьыжырт, иужькIэ я нэпсыр щIалъэщIыкIыжырт, я Хэку къагъэзэжыну къызыхуимыхуахэм щхьэкIэ.

         Дэ дунейр тхуримыкъуу къэджыхьырт, футбол дыджэгурт, IэфIыкIэхэм «дыхэст», шыгъажэм ди жылэм щыщ текIуамэ, «Ура! Дыдейхэр текIуащ!», - жытIэурэ ди макъым зедгъэIэтырт. ТекIуахэм кубокхэмрэ ахъшэ саугъэтхэмрэ хуагъэфащэрт. 

         ГуфIэгъуэм егъэщIылIа япэ махуэр апхуэдэу зэрыблэлъэтар къытхуэмыщIэу еужьэрэкIырт. Ауэ дыдзыхэртэкъым, махуэшхуэ нэхъыщхьэр, ТекIуэныгъэм и махуэр, дгъэлъэпIэну иджыри къытпэщытти.

         Нэхулъэр къызэрызэкIэщIитхъыу, цIыкIури инри дызэщIэтаджэрти, аргуэру зэхэзежэн щIэддзэрт. ЦIыхухъухэм гуэгушыр, мэлыр шыуанышхуэхэмкIэ щIыбым щагъавэрт, цIыхубзхэм лыцIыкIу лыбжьэр, лэкъумыр ягъэхьэзырт. Зыри Iуэхуншэу къанэртэкъым. Псоми Хэкум и махуэ нэхъ лъапIэ дыдэр къызэрырагъэхьэнум зыхуагъэхьэзырт. Ди пщIантIэм и курыкупсэм щыкI мэракIуэ жыгышхуэхэм я щIагъым Iэнэхэр щагъэувырт, унагъуэр зыхуэкъулейхэмкIэ ахэр къаузэдырт. ШэджагъуэхуэкIуэу хьэщIэхэр псори абдеж къыщызэхуэсырт. Iэнэм хабзэ ткIийм тету етIысылIэрт. Хъуэхъу къэзыIэтри хэплъыхьауэ фIэкIа ядэнутэкъым.

 СощIэж, сыт щыгъуи япэу хъуэхъу къызытехуэр цIыху Iэпкълъэпкъышхуэ хъужарэ и лъагагъыр метритIым нэблагъэну, ди адэм зауэм къыдыхэта,  Дон Iуфэ Iус Ростов щыщ Аркадийт. Абы езым дыркъуэ телъ пэтми, ди адэр уIэгъэ хьэлъэ хъуауэ I942 гъэм Сталинград деж зауэ-банэм къыхихауэ жаIэжт. Сымаджэщым зэгъусэу я узыншагъэр щрагъэфIэкIуэжат. Абы щыгъуэми текIуэныгъэ къызэрахьынум лIыхъужьхэм шэч къытрахьатэкъым, зауэр и кIэм нэсыным илъэсищ иджыри иIэ пэтми.

…Жэщыр фIыуэ хэкIуэтащ, арщхьэкIэ цIыхур зэбрыкIыжкъым, мамырыгъэм ину хъуэхъур хуаIэт. НыбжьэгъущIэ тхуэхъуахэмрэ зэкъуэшхэмрэ (адыгэ, осетин, ингуш, урыс, украин сыт хуэдэ лъэпкъым щыщри)  хэт сытым дихьэхми зэдгъащIэурэ нэхъыфIу дызэроцIыху.

          

 Си нэгум щIэтщ махуэшхуэ Iэнэм нэжэгужэу хъуахъуэу бгъэдэса ди адэ-анэр, зауэм лIыгъэ щызезыхьахэр, ди нэхъыжьыфIхэр…

А лъандэрэ лIэщIыгъуэ ныкъуэм щIигъужащ. Сабиигъуэ дахэм хэтахэри балигъ дыхъужащ, ди щIэблэм щIэблэ къыщIэхъуэжащ. Ноби пщэдеи махуэ нэхъ лъапIэ дыдэу диIэнур ТекIуэныгъэм и махуэшхуэрщ.

          

        

        

          

 

 

КIэрашэ Михаил.
Поделиться: