ЗэрытщIэщи, хамэ къэралхэм адыгэ куэд щопсэу, дэтхэнэри щхьэусыгъуэ зэхуэмыдэкIэ и щIыналъэ икIауэ. Хэти XIX-нэ лIэщIыгъуэм и нэщIэбжьэкIэ нэгъуэщI къэралхэм къыщыхутащ, хэти насып лъыхъуакIуэ е лэжьакIуэ ежьащ.
Ди тхыгъэм дыщытопсэлъыхь Португалием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэм.
Португалиер езыр ин дыдэу щымытми, и къалащхьэ Лиссабон цIыху мелуан ныкъуэм щIигъу щопсэу. Къэралыр къулейщ щхъуантIагъэкIэ, псэущхьэ хьэлэмэтхэри щыкуэдщ. Къапщтэмэ, абы и курыкупсэмрэ и ищхъэрэ лъэныкъуэмкIэ щыIэ псы Iуфэхэр мэзу йокIуэкI. Мелуан 200-м щIигъу иропсалъэ португалыбзэм, испаныбзэм ирагъэщхьым. Футбол, шхыныгъуэ IэфI дыдэхэр, шагъыр - мыхэрщ Португалиер дуней псом зэрыщыцIэрыIуэр.
Зи гугъу тщIы щIыпIэ дахэм 2005 гъэ лъандэрэ щопсэу Щоджэнхэ Ларисэ (Кыщпэк щыщщ). Адыгэ бзылъхугъэр абы зэрыIэпхъуа щIыкIэм дыщыщIэупщIэм къыджиIащ и щхьэгъусэр (Бакъей Хьэчим, экономистщ) лэжьыгъэ IуэхукIэ Португалием щежьэм, езыри зэрыкIэлъыкIуар. «Адыгэр щыкуэдкъым мыбы, итIанэми а мащIэр сыт хуэдэ IуэхукIи псоми къахэщу къысщохъу», - жеIэ Ларисэ. ЦIыхубзым етIуанэ «унэ» хуэхъуа Португалиер игу ирохь щекIуэкI хабзэкIи, лэжьыгъэкIи, цIыхухэмкIи, езы щIыналъэм и щIыуэпскIи. Хьэчимрэ Ларисэрэ я бын цIыкIуитIым - Самирэрэ Сэидрэ - зыщыпсэу лъахэм щызекIуэ бзэр хуэм-хуэмурэ къагъэIурыщIэ.
Ларисэ КъБКъУ-м и медицинэ факультетыр къиухащ, дохутырщ. А псоми къыдэхуэу, Ларисэ щолажьэ Лиссабон пэмыжыжьэу щыIэ Калдаш-да-Раинья къалэм и зы поликлиникэм. «Португалием и тхыдэр сфIэгъэщIэгъуэнщ. Лиссабон быдапIэхэр, къэралым и блэкIам епха унэхэр, щIыпIэхэр щыгъунэжщ. Къыхэзгъэщыну сыхуейт мы къэралым дохутырхэм, щIэныгъэ зиIэхэм пщIэшхуэ зэрыщыхуащIыр. Абы и щхьэусыгъуэр, гу зэрылъыстащи, абыкIэ щыпсэухэм щыщу илъэс 40-50 зи ныбжьхэм щIэныгъэ зиIэу яхэтыр зэрызакъуэтIакъуэрщ. Пэжщ, къэралым къыгурыIуэжа хуэдэщ а щыщIэныгъэр, щIалэгъуалэри щIэныгъэм нэхъ хуеIэ хъуащи, Португалием зиужьыну къыщIэкIынщ, - къыхегъэщ Ларисэ.
Ущыпсэуну Португалиер фIэтынш, а щIыналъэм есаи хуэдэщ, ауэ Ларисэ уздепсалъэм гу лъыботэ къыщалъхуа и Хэкум къызэрыхуэзэшыр. ЖиIэращ: «Си лъахэ сыкъыщыкIуэжкIэ зыщызмыгъэнщIу къызэхызожыхь, псори зэлъэщIэзгъэхьэфын си гугъэу…».
«АбыкIэ щыIэ ди лъэпкъэгъухэм уахэт, я Iуэху ущыгъуазэ?» - деупщIащ Ларисэ. Дызэрыщымыгугъауи, хъыбарыфI зэхыдигъэхащ. Абы и ныбжьэгъущ Адыгейм икIауэ Лиссабон щыпсэу, къэфакIуэ ныбжьыщIэхэр зыгъасэ Мекъул ФатIимэ. Мекъулым Мейкъуапи аращ и лэжьыгъэу щыщытар – щIэблэр къэфэкIэм и щэхухэм хигъэгъуазэрт. Португалием кIуа нэужь, ар Лейрия щыIэ Academia da Dança еджапIэм зэманкIэ щылэжьащ. Иджы абы Лиссабон сабий къэфакIуэ гуп къыщызэригъэпэщри «De Leste» (КъуэкIыпIэм щыщхэр) фIищауэ мэлажьэ. ФатIимэ и ансамблым хэтщ адыгэ, урыс, таджик, азербайджан, молдовэ, украин лъэпкъхэм щыщи. Ахэр лъэпкъ къэфэкIэ зэмылIэужьыгъуэхэм хуегъасэ, утыку кърегъэхьэ. УзыщыгуфIыкIынщ ФатIимэ ныбжьыщIэхэм яригъащIэ кавказ къафэхэр куэдым ягу зэрырихьыр, ансамблыр зэхыхьэхэм, пшыхьхэм зэрырагъэблагъэр ехъулIэныгъэфIхэр зэрызэIэрагъэхьэр.
Ларисэ дызэрыщигъэгъуэзамкIэ, ФатIимэ мурадышхуэхэр иIэщ ансамблым зэрызригъэужьынум ехьэлIауэ, псом хуэмыдэу адыгэ къафэм нэхъ тегъэщIауэ.
НэгъуэщI къэрал щыпсэуми, мы бзылъхугъэхэм къызыхэкIар зэращымыгъупщэр гуапэщ.
