Нобэрей топджэгуркъым зи гугъу сщIынур. 1965 гъэм ди «Спартак» дунейнэхум РСФСР-м пашэныгъэр щиубыдауэ щыщытам щыгъуэ къэхъуа тIэкIущ. Топджэгу Iуэхуи зесхуэркъым, абы къыщыхъуа гуэр сигу къэкIыжауэ аращ.
Си гукъэкIыжыр нэхъыщхьэу зэхьэлIари псоми фIыуэ тлъагъу, фIыуи тцIыхуу щыта, Совет Союзым и ЛIыхъужь щыхуэфащэм къылъамыгъэсауэ мо гъэ дыдэм цIэр къызыфIащауэ щыта Къуэныкъуей Назирщ. Абы куэд щытхъуащи, сэ къытезгъэзэжынкъым, ауэ зы псалъэу жысIэнщи, Назир гуимыкIыж цIыху гуапэу, хьэлэлу, щэныфIэу, ныбжьэгъу пэжу щытащ. И лIыгъэм и гугъу пщIымэ, лIыгъэ зыхэмылъ ЛIыхъужь ящIыркъым, ауэ щыхъукIи, зауэр зэфIэкIа нэужь, илъэс куэд дэкIыжауэ, ар зыфIащыжыр зырызыххэт.
А зырызхэм ящыщ Назир си гъунэгъуу зы лъэхъэнэ псэуащ. СэзыгъэцIыхуауэ щытари си малъхъэгъу, МВД-м щылажьэ полковник Дудар Мухьэмэдт. А тIур зауэм ипэхэм еджапIэ городокым щызэрыцIыхуауэ зэныбжьэгъути, уэрамым щызэхуэзауэ Назирым мобы жриIащ пэшиплI хъу фэтэрым щыщу зы пэш къызэрыратыр. Фэтэрыр зыхуэзэр къыщыжраIэм, сэри абдеж сызэрыщыпсэур жиIащ Дударым.
А зэманым фэтэрхэр хуабжьу зэпэубыдат, ауэ, итIани, обкомым и инструктор къызэрыгуэкIри унагъуитI зыщIэс фэтэрым зы пэш цIыкIу щиIыгъыу пхущIэсынутэкъым. Ауэ лъыр къыпыжу зауэм хэта, Дыщэ Вагъуэм щIыгъу нэгъуэщI дамыгъэ лъапIэхэри зи бгъэм къыхэлыдыкI Къуэныкъуей Назир а пэш закъуэм щыгуфIыкIыу щIэст.
АтIэ, Назир ехьэлIа гукъэкIыж тIэкIур мы къезгъэкIуэкI къомым хэмызэрыхьыж щIыкIэ вжесIэнщи, махуэ гуэрым дызэгъусэу а гуимыхуж I965 гъэ топджэгум дыкIуат. ДыздэкIуэм, гъуэгум дащыхуозэ ди адыгэ театрым и артист цIэрыIуэ гуп: Сонэ Мухьэрбий, Болэ Мурат, ТIыхъужь Алий, сымыщIэж нэгъуэщI гуэрхэри, ди режиссёр цIэрыIуэ Ерчэн Леонид я пашэу. Назиррэ абыхэмрэ си гуапэу зэрызогъэцIыху, ахэр зэрызиныбжьэгъум срипагэу, Назир деж лъапIи сыщрихъуу.
ДыздэкIуэм, Назир моуэ гузавэу, Iэнкун къэхъуа хуэдэу къысфIощIри соIущащэ:
- Сыт, Назир, щхьэ упIейтейрэ, си ныбжьэгъухэр уигу иримыхьауэ ара?
- СыкъэпщIащ, Мухьэмэд, сыпIейтейщ. Ауэ сыбгъэцIыхуахэр сигу иримыхьауэ аракъым - хуабжьу гуапи сщыхъуащ, ауэ садемыкIункIэ, садэмыхъункIэ сошынэ, ахэр нэмысышхуэ, щэнхабзэ ин зыхэлъ цIыхушхуэхэщ. Сэ адыгэм куэд лъандэрэ сахэтыжакъыми, абыхэм я деж емыкIу къыщысхьмэ жызоIэри согузавэ. КхъыIэ, закъыкIэрыдгъэгъэхуж.
- Сыт жыпIэр, Назир, ахэр щIалэжьщ, цIыху фIыуэ ялъагъу, ныбжьэгъур яфIэфIщ…
- Сэ сщIэ мыгъуэрэ, сэ дзэ къулыкъу ткIийм куэдрэ сыхэтащ, адыги сымылъагъуу, мыхъун гуэр къызжьэдэкIрэ емыкIу къэсхьмэ…
- ХьэIэ, хьэIэ, апхуэдэ щыIэкъым.
- АтIэ, зыгуэркIэ сыкъыщIэхуэмэ, уэ уи Iуэхущ, Мухьэмэд.
- Дэгъуэщ, гумызагъэ, - жызоIэри, Назир и гур фIы хуэсщIауэ стадионым докIуэ. ЗэкIэлъхьэужьу дотIысэкI, сэ нэхъыщIагъэкIэ ижьырабгъу кIапэр зылъызгъэсауэ, Адыгэ хабзэмкIэ апхуэдэу щытын зэрыхуейри зыгуэрым къыжеIэри, ари имыщIэу къызэрищIар Назир и гуапэ мэхъу. ИтIанэ, абы къыпищэ щIыкIэу, Мухьэрбий къеIуэтэж зауэм ипэкIэ мыпхуэдэ топджэгум къыщыхъуауэ щытар: Къалмыкъ БетIалрэ абы къыкIэлъыкIуэ унафэщIышхуэмрэ зэбгъурысу топджэгум здеплъхэм, къулыкъущIэшхуэр зыбгъурыс нэхъыщхьэжым йоупщI, жи: слIо, товарищ Калмыков, мы къомым зы хьэфэтоп зэпаубыдауэ къызэремыхьэкIыу, я топ зырыз къахуэдмыщэхуфу Къэбэрдей-Балъкъэрыр апхуэдэу дыкъулейсыз?
А гушыIэ тIорысэр Мухьэрбий апхуэдизкIэ гъэщIэрэщIауэ жиIати, Назир фIэгъэщIэгъуэн дыдэ хъуащ, ар зэхэтхыурэ дужэгъужа пэтми, дэри дридыхьэшхащ… Арати, Назир игурэ и щхьэрэ гъэтIылъауэ гупым къызэрытхэзэгъар солъагъури, сэри согуфIэ, топджэгури, зэрыхабзэу, хэт кIийуэ, хэт гуоуэ йокIуэкI. А лъэхъэнэр псоми дащытекIуэ ди гъэти, а махуэри арат.
Топищ дэдгъэкIа пэтрэ, мо адыгэ нэпсей къомыр кIийрт: еуэ, еуэ, еуэ! Аргуэру топищ дагъэкIми, аргуэру щы жызыIэнухэрт кIийр. Адыгэм ягъафIэ Iэпщэ Александр а зэманым и уэлиигъуэти, абы топыр къыIэрыхьэху Мухьэрбий къызэфIэувэрти и Iэшхуэр игъэдалъэрт: «Еуэ, Сашэ, уащымысхь!» Сашэ топыр яфIыкIуэцIрихри, гъуащхьэм нэхъ пэгъунэгъу и джэгуэгъум иритащ. Зритам ихъу-илъ зищIри, топым еуащ, арщхьэкIэ гъуэм хуэмызэу ищхьэмкIэ щхьэпрылъэтащ. Абдежым Мухьэрбий къыщылъэтащи, и макъ лъэщым къызэрихькIэ мэгъуахъуэ. «А зи анэр ауэ, моуэ хъун лъакъуэIушэжь…» жиIэу ирекъутэкI.
Назир, а махуэм хьэрэм-хьэлэлкIэ зыхезгъэлъхьа Дыщэ Вагъуэр и Iэ лъэныкъуэмкIэ игъэпщкIущ, адрей Iэ лъэныкъуэр и нэкIум Iуилъхьэри къыткIэщIэкIуэсыкIыжащ…
Сэ зыкъомрэ селIэлIащ Назир а гупым яхэсшыжыну, ауэ схузэфIэкIакъым. Иужьым сэрыншэу зэныбжьэгъу хъужхэри, Назирри яхэзэгъэжащ, уеблэмэ, къыщылъэтрэ кIийуэ ирагъэсащ, ауэ яхуэхъуэнакъым, топджэгум щыкIуэкIэ, и Дыщэ Вагъуэри зыхилъхьэжакъым.
