Иужьрей зэманым щIэх - щIэхыурэ къызэпхагъэIукI хъуащ студент ухуакIуэ гупхэр къэгъэщIэрэщIэжын зэрыхуейр. ИпэкIи къызэрыхэдгъэщащи, апхуэдэ жэрдэмыр япэу къыхэзылъхьахэм Ставрополь крайр ящыщщ. Къэралыр гъавэрэ пхъэщхьэмыщхьэкIэ къызэгъэпэщынымкIэ бжьыпэр зыIыгъ щIыналъэм дежкIэ, дауи, ар гулъытэ зыгъуэтын хуей Iуэху щхьэпэщ - цIыху лэжьакIуэ хуэныкъуэщ. КъищынэмыщIауэ, абыхэм я мэкъумэш предприятэ къулейхэр пIалъэ лэжьыгъэ къэзылъыхъуэ студентхэм псэупIэри улахуэри иратыну хьэзырщ.
Къапщтэмэ, ди Къэбэрдей - Балъкъэрым а Iуэхур щызэфIэбгъэувэжыну нэхъ гугъу хъунущ. Ипэ итахэм ящIэж: студент отрядхэр щагъэлажьэу щытащ «Урыху», «Бэтэх» совхозхэм я хадэхэкI хьэсэхэм, Прохладнэ, Тэрч районхэм я жызумыпкъэхэм, ПсыкIэху и мыIэрысэ хадэхэм, Налшыкрэ Нарткъалэрэ я консерв заводхэм. Абыхэм языныкъуэхэр нобэ щыIэжкъым, Май, Прохладнэ щIыналъэхэм щахъума «Красная Нива», «Петровхэ я цIэр зезыхьэ», «Ленинцы» колхозхэмрэ мэкъумэш IуэхущIапIэхэмрэ мыхъумэ.
Студент ухуакIуэ гупхэм я лэжьыгъэр тещIыхьауэ щытын хуейщ ди мэкъумэш предприятэхэм нобэ яIэ щытыкIэр зыхуэдэм. Абыхэм я нэхъыбэм я щхьэ яIыгъыжыф къудейщ. ХадэхэкI , пхъэщхьэмыщхьэ къехьэлIэжыгъуэм абыхэм арыншами цIыху лэжьакIуэ къащтэ, ауэ ахэр псэупIэкIи, шхынкIи къызэгъэпэщын хуейкъым, я къалэныр кърахьэлIэри езыхэм я транспорткIэ тыншу зэбгырашыж. ИтIанэ, ухуакIуэ студент гуп мазэ - мазиткIэ бгъэлэжьэн щхьэкIэ ахэр зыхуеину псори, Интернетым, я шынагъуэншагъэм щыщIэдзауэ, ябгъэгъуэтын хуейщ.
Нобэрей студентым къыгурыбгъэIуэфынукъым, Совет лъэхъэнэм къэралым и экономикэ зыужьыныгъэм апхуэдиз гуащIэмрэ лэжьыгъэмрэ хэзылъхьа щIалэгъуалэм яIа гугъэмрэ гъащIэмрэ зыхуэдар. ЕджапIэ нэхъыщхьэ, курыт е профессиональнэ училищэ ирехъуи, губгъуэхэмрэ ухуэныгъэшхуэхэр щекIуэкI щIыпIэхэмрэ гъэ къэс студенту дапщэ щылэжьами нэгу къыщIэгъэхьэгъуейкъым. Лэжьыгъэшхуэт ар.
ЕджапIэм дызэрыщIэтIысхьэу Налшык дэт консерв заводым дашат, мазитI лэжьыгъэр абы къыщетхьэлIэн хуейуэ. ПсэупIэу тхухахар завод клубым и кIыхьагъым унэмыплъысу хэт залышхуэрт. УщызэблэкIын зы лъагъуэ закъуэ фIэкIа имыIэрэ, къыттрагуэша уэншэку тIэкIухэр зэгъэкъуауэ, псори щIым дыщылът. Пщэджыжьым апхуэдиз цIыхум зытхьэщIыпIэу диIэр завод пщIантIэм дэт зы кран закъуэрт.
Зи Iэпкълъэпкъыр иджыри зэрымыубыда, илъэс 17 - 18 фIэкIа мыхъуа мо сабийхэм лэжьыгъэ хьэлъэр сменищу дызэблэкIыу къетхьэлIэн хуейт.
Псом хуэмыдэу къыттехьэлъэр жэщым сыхьэти 3 - м дыкъагъэушу дызыпэрыхьэ Iуэхурт. Сыхьэт бжыгъэм теухуауэ зэблэкI апхуэдиз цIыхум загъэпсэхунуи Iэмал яIэтэкъым, зы сменэр къыщыщIыхьэжым, адрейхэр къызэфIэувэн хуей щыхъукIэ. Прохладнэм щыщ зы урыс, Джылахъстэнейм щыщ зы адыгэ - а хъыджэбз цIыкIуитIым сащIыгъуу щIыб лэжьыгъэр къытлъысат; хьэзыр хъуа фIэIугъэхэр гъущI матэ домбейхэм ярызрэ, бахъэ пщтырыр щхьэщыту, ди пащхьэ къыщрагъэувэхырт. ЕтIуанэ матэр къыкIэлъымыс щIыкIэ ар псынщIэ дунэщIын, дагъэр я щхьэтепIэхэм щытхуэу зэрыдашыным хуэдэу дгъэхьэзырын хуейт. Щхьэ къэIэтыпIэ диIэтэкъым япэ дыгъэпсыр къыщIэкIыху. Абдеж жьы Iурыхьэгъуэ тIэкIу къыдат хабзэти, пхъэ тетIысхьэпIэ къыдбгъэдэтым зым и щхьэр адрейм и дамэпкъым телъу зэуэ дыщыIурихырт. Бжьыхьэ хуэкIуэт, жэщхэр щIыIэ хъуат. Учетчикыу лажьэ балъкъэр лIыжьым фIэгуэныхь дыхъурти, апхуэдэхэм деж дыкъимыгъэушу, щыгъ кIагуэр зыщихырти къыттрипIэрт…
КъыкIэлъыкIуэ гъэмахуэр Урыху и «Бэтэх» совхозым къыщетхьэлIащ. ХадэхэкI Iухыжынри зыкIи нэхъ тынштэкъым, ауэ бэракъхэм, нэгъуэщI мыхъуми, цIыху плIырыплIу дыщIэст, гъущI гъуэлъыпIэхэр щIэтт. Совхозым и унафэщI Мэрэзей Бориси дызыгъэлажьэ бригадирхэри шхынкIэ студентхэм къытхуэбэлэрыгъыртэкъым. Псом ящхьэрати, цIыхум гукъыдэж лэжьыгъэм хуаIэт. Сыт хуэдизу лэжьыгъэр къыттемыхьэлъэми тхьэусыхэ къытхэкIыртэкъым. Совхозым и унафэщIым и щхьэгъусэр сэ си адэ шыпхъути, мызэ - мытIэу къызиIуэкIат, лэжьыгъэр зэрысщхьэщахыфынур -здакъым, зыр лажьэу, адрейр унэм зэрыщIэтIысхьэжынур къызэрысхуегъэкIу щыIэтэкъым…
Нобэ нэгъуэщI дунейщ, зихъуэжащ щIалэгъуалэм я гупсысэми я дуней еплъыкIэми. Сыту жыпIэмэ, упсэуну гугъу хъуащ.
А зэман блэкIам студентхэр пщIэншэу ягъэлажьэрт, жыпIэныр къемызэгъыу, ирагъаджэрт, лэжьапIэкIэ къызэрагъэпэщыжырт, пщэдей махуэм егупсысын хуэмейуэ псори къэралым иубзыхурт. Ауэрэ зы пIалъэ гуэрым нэсырти, псэупIэ унэхэри пщIэншэу къалъысырт. А псори нобэ еджэхэм езыхэм я фэм дэхуэн хуейщ, аращ студент ухуакIуэ гупхэр къэунэхужми, япэм щыIа мардэхэм ещхь щIэмыхъужынур. Ахэр къежьэжыныр хъарзынэщ, зэгурыIуэныгъэр, зэкъуэтыныгъэр яку къызэрыдилъхьэмкIэ, гуащIэдэкI къабзэм зэрыхуиунэтIымкIэ, ауэ зэманым къыдэкIуа щапхъэхэм тетын зэрыхуейри гурыIуэгъуэщ.
