Санэ Нидал: Зэманым къигъэлъэгъуэнщ ди псэукIэ хъунур

Хэкужьыр унапIэ зыхуэхъужа ди лъэпкъэгъухэм ящыщу илъэс зыбжанэ ипэ дэ дыщыхьэщIащ унагъуэ зыбжанэм. СХьР-м къикIыжу къэзыгъэзэжахэм ящыщу  зи Iуэху нэхъ къикIар Кременчуг-Константиновкэ жылэм дэтIысхьэжа унагъуэхэрауэ къыщIэкIынщ. Унагъуэ 20-м нэблагъэ Iэпхъуащ абы, ахэм яхэтщ зи мылъкукIэ унэ къэзыщэхужахэри, ДАХ-р дэIэпыкъуэгъу зыхуэхъуахэри, «Пэрыт» жылагъуэ зэгухьэныгъэм зэхуихьэса ахъшэкIэ унэ къызыхуащэхуахэри.
Абыхэм я кIэн нэхъ къикIауэ къыщIысщыхъум и щхьэусыгъуэхэм ящыщ зыщ куэд щIауэ КъБР-м къэIэпхъуэжауэ щыпсэу, «Адыгэ унэ» тыкуэн-музейм и тхьэмадэ IутIыж Мэжид и нэIэ зэратетыр. Ахэр жылэм зэрыщетIысэхрэ Мэжид хузэфIэкI къигъэнакъым, унэ къыщащэхум къахухэзыхари, нэхъ пуду къахуэзыгъуэтари аращ. Зэман гугъу къащыхуихуам ахъшэкIи шхынкIи щIэгъэкъуэн хъуар Мэжидщ.
IутIыж Мэжидщ унагъуэ къэс жэм зырыз къахуэзыщэхуу я пщIантIэ яхуэзыхуари, унэ зимыIэхэр зи лъапсэ дэзыгъэтIысхьари, администрацэм деж щызэфIахын хуей IуэхухэмкIэ сэбэп хъури.  
Унэ - лъапсэхэр зыхуей хуэгъэзауэ щымытми, уи щхьэр щыбгъэтIылъын гуэр зэбгъэпэщамэ, адрейр уи IэкIэ хуэмурэ пщIыжынщ. Аращ Кременчуг-Константиновкэ дэсхэм я гупсысэр. Илъэсрэ ныкъуэкIэ Налшык къалэ дэт санаторэм щIэса  Санэ Нидал и унагъуэр  иджы щопсэу мы жылэм. Жэщи-махуи къэмыувыIэу мэлажьэ Нидал, жыпIэмэ ущыуэнукъым. И хъыджэбзитIыр зэрипIын, унагъуэр зыхуей зэрыхуигъэзэн иужь итщ. Къащэхуа унэр пэш зыбжанэ хъууэ, занщIэу хьэщIэщ хуэдэм ущIыхьэти, Нидал япэу зиужь ихьар пэIущIэ пэш ищIынырщ. Ар нэхъ тыншт, икIи унэбжэр зэрыIупхыу жьы щIыIэр щIимыхуэу нэхъ тэмэмт. Сом мин къудейщ зи гугъу тщIы пэшым Нидал тригъэкIуэдар. КIэрилъхьэнури хилъхьэну щхьэгъубжэхэри, хуэм-хуэмурэ къигъуэтри, адрей псори езым зэригъэпэщащ. ПщIантIэм удыхьа нэужь, сэмэгурабгъумкIэ гъэгъа дахэхэр щыхисэри, ижьырабгъумкIэ гуэщ къытрищIащ. И хадэри апхуэдэ дыдэу зэпэщщ, куэд щIауэ адыгэ жылэ щыпсэу къуажэдэс хуэдэщ ар зыщIэр. Нащэри, помидори, къэбыстэри, шыбжийри, кIэртIофри щыбэгъуащ.
Къуажэм унэ, псэуалъэ щызыухуэм   ираджэурэ, чырбыш зэтрелъхьэ Нидал. Ауэ лэжьыгъэ щыщымыIэм ищIэн имыIэу зэрыщысым егъэгумэщI.
Санэхэ пщащитI яIэщ - Хьэлэ (хьэрыпыбзэкIэ «Дахэ» къикIыу аращ), Сэмэ («Уафэ»). Къуажэм зэрыдэса пIалъэм къриубыдэу хъыджэбз нэхъыжьым адыгэбзэри урысыбзэри зэригъэщIащ, инджылызыбзэр едж, хьэрыпыбзэри щыгъупщакъым.
-   Санаторэм дыкъикIыу мыбы дыкъыщыкIуам унэм и теплъэр гужьеигъуэт, пщIантIэри зэщIэкIауэ апхуэдэт. АрщхьэкIэ, мыбы нэхърэ нэхъыфI щыдмыгъуэтым къэтщэхури, илъэс ныкъуэкIэ си закъуэ сыкъакIуэ-сыкIуэжыурэ сылэжьащ, - жеIэ Нидал. – УщIэс хъун хуэдэу зэзгъэпэща нэужь, дыкъэIэпхъуащ.   ЩIымахуэм хуабэщ, гъэмахуэми дыщотынш. ЗэкIэ къэзлэжь мащIэм дрикъуу допсэу. Ауэ къуажэм лэжьыгъэ   щыдэмылъым деж ди Iуэхур хэплъэгъуэ мэхъу. Махуэ къэс дыщылажьэу IэнатIэ дыпэрытамэ, зыми демыхъуапсэми хъунут. Дэ куэдрэ къыдоупщI: «Сирием вгъэзэжыну?» - жаIэри. Сыт хуэдизу нэхъыфIу дыщыпсэууэ щымытами, дгъэзэжынтэкъым. Ауэ сыплъэнт ди унэм и теплъэ хъуамрэ ди мылъкум къыщыщIамрэ зэзгъэлъагъунут. Зыгуэр тIэкIу диIэжу къыщIэкIамэ, сщэжынт, жысIэу согупсыс. АрщхьэкIэ, фIы дыдэу къызгуроIуэ,  апхуэдэ зыгуэри дызэримыIэжыр.
- Бжэнхэр фиIэщ, хадэм имыт щымыIэу зывохьэ. Гугъу фыдехьрэ а псом?
- Бжэнищ диIэщи, къыдош, шэр къыдогъэсэбэп, кхъуей хыдох. Сэ Хьэнэсир къуажэм сыкъыщыхъуащ, диIащ хадэшхуэ.     Помидоррэ нащэрэ дгъэкIырт, тщэрт. Ауэ, ди жагъуэ зэрыхъунщи, а жылэр щымыIэжу жыпIэ хъунущ. Нэхъ пасэу дэ дыкъыдэкIа къудейуэ си къуэшхэм къызжаIащ псори зэрадыгъуар. Уеблэмэ бжэхэри щхьэгъубжэхэри хахат. Ди анэ и унэр, сэ сыкъыщыхъуар, иджы полицэхэм я IуэхущIапIэщ. Адрей унэхэм я нэхъыбэр ягъэсащ, Хъанасир хэкIуэдэжащ.
- Хэкум къэкIуэжыну зи нэ къикIыу щыта фи адэшхуэхэм я псэр зэрыщыгуфIыкIам шэч хэлъкъым мыбы фыкъызэрыкIуэжам.
 - Иджыри дыщIалэ цIыкIуу, си адэшхуэм дигъэтIысырти къыджиIэрт: «Хьэрыпхэм фахэс нэхърэ нэхъыфIщ, адэжь лъахэм фыкIуэжрэ абы фыщыпсэумэ». Езым и нэ къикIыу псэуа щхьэкIэ, зэи къэкIуэжыфакъым. Зэшхэм сэ сранэхъыжьти, сэрат нэхъ хигъэзыхьыр, си къуэшхэр къэсшэжу сыкъежьэжыныр и хъуэпсапIэт. Ауэ, гугъущ ущалъхуа, укъыщыхъуа,  ущышхэж щIыпIэр зэуэ пхъуэжыну, къыппэплъэр умыщIэу гъуэгу укъытеувэжыну. Ауэ мис мы зауэр щхьэусыгъуэ тхуэхъури, дыкъежьащ. Мыбы ущыпсэуным гупсэхугъуэ къузэритым шэч хэлъкъым, ауэ зэкIэ гугъу дохь, пэжым ухуеймэ. Дауэ щымытми, дыузыншэмэ, адрей псори хуэмурэ зэдгъэгъуэтынщ.
- Фи къуажэ администрацэм и Iэтащхьэм зыгуэркIэ зыкъыфщIигъакъуэрэ, и нэIэ къыфтет?
- Хьэуэ. Зэран къытхуэмыхъумэ додэ, къыддэIэпыкъунуи дыхуейтэкъым. Сэ къызэрысфIэщIымкIэ, яфIэфIкъым мыбы дэ дыкъызэрыдэтIысхьэжыр. Къыдэныкъуэкъу щыIэкъым, ауэ гъунэгъу дахуэхъумэ, къыдэхъурджэуэну хьэзырхэщ.   ЗэрыжысIауэ, лэжьапIэ тIэкIу къыдатамэ, нэгъуэщI дыхуейтэкъым, дывгъашхэ жытIэу зыри хэдгъэзыхьынутэкъым. Мэжид дэIэпыкъуэгъу хъури, ди зы къуэш гъущI гъуэгум щылэжьэну зэгурыIуати, Iуэхур и кIэм щынэсым нэгъуэщIхэр хэIэбэри, къызэпаудащ. Псэлъамэ, мыбы исхэри къэкIуэжахэри зэхуэдэщ я хуитыныгъэкIэ, ауэ лэжьыгъэм Iуэхур щынэскIэ жызыIэ щыIэщ: «Урысейм и цIыхуу къэрал лэжьапIэ зимыIэр куэдщ, мыбыхэм щхьэ ефтын хуей?».
- Санэхэ исщ Къэбэрдейм. Фахуэза фи Iыхьлыхэм?
- Джылахъстэней щопсэу. Куэд хъуркъым, сызэригугъэмкIэ. Дэ зы щIалэ дригъэблагъэри, дигъэхьэщIащ. СызэрывдэIэпыкъуфынур мыращ жиIэри, машинэ IункIыбзэ къызитащ, уунагъащIэщ, къыпхуэсэбэпынщ жери. Ди Iуэху дигъэкIыу машинэр ди пщIантIэ дэтщ, сабийхэри гъэсапIэм ирызошэ. Тхьэм нэхъыбэжу къыхилъхьэж. Псори хуэм-хуэмурэ зэпэщ мэхъу, Тхьэм и шыкуркIэ, угужьей хъунукъым. IэпщэкIэ къытхуэлэжьыр мащIэми, зэкIэ абы зридгъэкъунщ, адэкIэ зэманым къигъэлъэгъуэнщ ди псэукIэ хъунур.

Епсэлъар НэщIэпыджэ Замирэщ.
Поделиться: