Гуащэ хьэпшыпхэр куэдыIуэмэ, сабийр гулъытэншэ мэхъу

Сыт хуэдиз гуащэ иIэн хуейр хъыджэбз цIыкIум? Хьэмэрэ сыт хуэдиз машинэ цIыкIу – щIалэ цIыкIум? Джэгуалъэ куэд зэриIэм сабийр нэхъ насыпыфIэ ищIу пIэрэ? А упщIэм и жэуап къыдет япон гъэсакIуэ цIэрыIуэ Масару Ибукэ.
Си гугъэмкIэ, Японием сабийхэм гуащэ хьэпшып куэдыIуэ къыщыхуащэху. Куэдрэ тыкуэнхэм гу щылъызотэ игу ирихьа джэгуалъэр зыIэрымыхьа сабийр дунейр къигъачэу щыгъуэгкIэ, адэ-анэм ар зыщIэлъэIур яхуэмышэчу къыхуащэхуу. АрщхьэкIэ цIыкIунитIэхэм ядэлажьэ гъэсакIуэхэм ящыщ куэдым сабийр зыхуей псор хуумыщIэныр нэхъ яфIэигъуэщ. Абы къикIыркъым ар фIыуэ умылъагъуу. Психологхэри зэакъылэгъущ сабийм ихъуреягъкIэ зэрыджэгун хьэпшып куэдыIуэ щилъагъумэ, и гулъытэр зэрызэтекъутэмкIэ. Сабийр нэхъыбэм зэрыджэгур зы хьэпшып закъуэщ, а зым джэгукIэ зэмылIэужьыгъуэхэр къыхуигупсысу. Абы и нэгум пхъэ къутахуэри шейнычым и щхьэтепIэ ныкъуэкъачэри псысэм щыщ унэ е гуэл телъыджэу къыщIэувэнкIи хъунущ, тыкуэным къыщащэхуа гуащэм нэхърэ куэдкIэ нэхъ фIэгъэщIэгъуэну.
Аращи, сабийр гупсысэу евгъэсэну фыхуеймэ, зыщIэлъэIу псори къыхуэвмыщэху. Фи мурадым абы нэхъ фытригъэIэбэнущ. ФикIуэтмэ, фызыщымыгугъа гугъуехь фызэрыIууэжынум зыхуэвгъэхьэзыр. Губжьымрэ фыгъуэмрэ сабийм ищIэнур зэримыщIэр къагъэлъагъуэ. ЦIыкIунитIэм зыхищIэр псалъэкIэ къыхуэIуатэркъым. Адэ-анэхэр абы и нэгум «къеджэфу» щытын хуейщ, и гум щекIуэкIыр къащIэн папщIэ.
Шэчышхуэ къытызохьэ анэхэм езыхэм къазэрыфIэщIым хуэдэу сабийхэр къазэрыгурыIуэм. «Iуэху ящIэурэ» сабийм зыхищIэр къазэрыфIэIуэхупхъэм хуэдэу къащыфIэмыIуэху, ар къыщIэгубжьар е къыщIызыфIэзэрыхьар щамылъагъу куэдрэ къохъу.
Сабий психолог, Токио университетым и профессор Ямашитэ Тошио сабийр къэзыгъэгубжь щхьэусыгъуэу мыхэр къыхигъэщхьэхукIащ:
I) Зыгуэр къоуз;
2) МэмэжалIэ е ешащ;
3) И гур хэзыгъэщIа е зыгъэшына гуэрым иужькIэ гузавэм иубыдащ;
4) Зэрырикъун хуэдизкIэ Iэпкълъэпкъыр игъэхъейркъыми, къыпкърымыкIа къарур «мэныкъуакъуэ»;
5) Зыхуейр пхигъэкIыну хэтщ;
6) Адэ-анэ тэмакъкIэщIхэм ядоплъей;
 Мы къебжэкIым къегъэлъагъуэ сабийм гузэрыдзэ езыгъэщI щхьэусыгъуэхэр абы и Iэгъуэблагъэм къыщылъыхъуэн зэрыхуейр. Къэзыгъэгубжьар зыгурывмыгъаIуэу фешхыдэмэ е гу лъывмытэххэмэ, сабийр абы нэхъри нэхъ щхьэзыфIэфI, ерыщ ищIыну къудейщ.
 Адэ-анэм къафIэщIынкIи хъунущ я сабийр «къагурыIуэу», ауэ щыхъукIэ езым абыхэм япэIэщIэу зыкъилъытэжу, абы и гур хигъэщIу. Адэ-анэм мыхьэнэ зиIэ хуэныкъуэныгъэр щхьэзыфIэфIагъым хамыгъэгъуащэу къыхацIыхукIын хуейщ. Апхуэдэ ткIиягъ узыншэ здэщымыIэ унагъуэм сабийр хьэлыншэ щохъу.
ЕфыгъулIэныгъэр сабийм илъэситI хуэдэхэм деж зыхещIэ. Абы и щхьэусыгъуэнкIи хъунущ къуэш е шыпхъу зэригъуэтар. Псом хуэмыдэу ар ядыболъагъу сабий нэхъыжьхэм: я закъуэху абыхэм псори яйт. Апхуэдэ сабийм уеблэмэ адэмрэ анэмрэ щызэпсалъэкIэ, зыр адрейм ирифыгъулIэнкIи хъунущ. Абы къыхэкIа гузэрыдзэр сабиягъыу убжыныр щыуагъэщ.
 КIэщIу жыпIэмэ, сабийр щхьэусыгъуэншэу къытехьэркъым. Абы зыхищIэм уемыгупсысу, уешхыди ущытхъуи хъунукъым. Адэ-анэм я къалэныр щхьэусыгъуэр ягъэкIуэдынырщ, ар ирагъэгъэпщкIунракъым.