Куэд щIауэ соцIыху Зырамыку. ДыкъакIуэмэ, дызэхуозэ. Ди насып къихьри, Иорданым нэкIуати, абыи дыщызэбгъэдэсащ, и гушыIэрэ уэрэдрэ жедгъэIэу. Сешамэ е гукъеуэ гуэр сиIэмэ, Зырамыку и уэрэдхэм содаIуэ, лъэпкъым и тхыдэр, и гъащIэр си нэгум щIэкIым хуэдэу. Мыбы сыкъэкIуэжауэ сыщыщыIэм и деж, махуитI-щы нэхъыбэ дэзмыгъэкIыу, сокIуэри сыбгъэдос. Iыхьшыхьу ущIыхьамэ, къэщIэлэжауэ, и макъри жьгъыру къэхъужауэ, сэри си псэм зигъэпсэхуауэ сыкъыщIокIыж.
ЗЫРАМЫКУ лъэпкъым хуищIам и мыхьэнэр къэIуэтэгъуейщ. Абы и фIыщIэкIэ куэд хъума хъуащ лъэпкъым и фIыгъуэу, фэ къытезыгъауэу. Зырамыку уэрэду зэхуихьэсыжам зэманрэ лэжьыгъэшхуэрэ зэрепхар гурыIуэгъуэщ. Хъыбарыжь, уэрэдыжь къыбжезыIэжын къэгъуэтын, ар къэбгъэпсэлъэфын, птхын, а псор тептхыкIыжын хуейщ. Апхуэдэу уэрэд 200 - 300 уелэжьын жыхуэпIэр Iуэху тынш? Абы щыгъуэм щыIа Совет властым и къалэну къилъытэрт IуэрыIуатэр зэхуэхьэсынри, щIэныгъэлI гуп зэригъэуIуурэ игъэлажьэрт. Хуабэти, щIыIэти, ди унэжьти жамыIэу лэжьахэр мыхъуамэ, ар къэзыIуэтэжа лIыжьхэм, фызыжьхэм IуэрыIуатэр здахьыжынут. Си щхьэ Iуэху, си унагъуэ Iуэху жимыIэу, абы зэрытелэжьам щхьэ-кIэ фIыщIэшхуэ хузощI Зырамыку.
Сэ щIэх-щIэхыурэ Зырамыку телефонкIэ сепсалъэрти, гу лъыстат и уэрэдхэм зэрытегузэвыхьым, ахэр зытет плёнкэхэр зэманкIэ кIуэдыжыну, зэпыщэщыну жаIэу зэхызохри согузавэ къыщызжиIэм, сфIэемыкIуащ а гупсысэр абы щхьэщызмыхыну. Зырамыку ищIа лэжьыгъэм, абы къарууэ тригъэкIуэдам елъытауэ сытым щыщт а уэрэдхэр лазер дискым требгъэтхэным ихьынур. Арати, дискым техуэр трезгъатхэри, езыми Зырамыку и уэрэдхэр фIыуэ зылъагъу си ныбжьэгъухэми яхуэзгуэшащ. Сэ ар мылъку къызыхэпхын, сату зэрыпщI хъун Iуэхум схунэгъэсакъым, абы елэжь фирмэ тэмэмым ахъшэшхуэ ептын хуейти. Ауэ а трезгъэтха тIэкIури си дежкIэ лъапIэщ, сыту жыпIэмэ Зырамыку и уэрэдхэр, иджыри зэ къытызогъэзэжри, икIи тхыдэщ, икIи бзэщ, хабзэщ, цIыху къызэрыгуэкIхэр, пщыхэр зэрызэхущыту щытар, лъагъуныгъэр, нэгъуэщI Iуэхухэри къытхуэзыIуатэщ. НэгъуэщIу жыпIэмэ, ар лъэпкъ щIэнгъуазэ хуэдэу мэхъу. Адыгэм, ди насыпти, Зырамыку, макъ дахэкIэ уэрэд жиIэ къудей мыхъуу, лъэпкъ тхыдэм, щэнхабзэм теухуа щIэныгъи бгъэдэлът. А псори зы цIыхум и деж щызэхуэхьэсауэ куэдрэ къэхъуркъым.
Куэдрэ согупсыс лъэпкъым зыгуэр хуэзыщIэф цIыхухэр Iэтын, гъэлъэпIэн, зыхуей хуэгъэзэн зэрыхуейм. Ар щIэблэм дежкIэ щапхъэ хъунущ. «Зырамыку ищIатэкъэ хузэфIэкI, хэт ар къызыфIэIуэхуар?» - жаIэу я щхьэ Iуэхум, я унагъуэ Iуэхум нэхъ зратынкIэ хъунущ лъэпкъым зэрыщхьэпэн щIэныгъэрэ IэщIагъэ тэмэмрэ зиIэу щIалэгъуалэм яхэтым. Илъэс 80 - 90-кIэ узэIэбэкIыжмэ, тхауэ зыри диIэтэкъым. Иджы тхылъкIи, театркIи, университеткIи нэгъуэщI лъэпкъхэм дакъызэрыкIэрыху щыIэжкъым. Хэкум никIыу хьэщIэ нэкIуахэм щIэныгъэлI, тхакIуэ, усакIуэ яхэтмэ, сригушхуэрт, дэри зы лъэпкъыу дызэрыщыщыр, ди щIыбагъ тхыдэшхуэ, хабзэ, щэнхабзэ къызэрыдэтыр дызыхэсхэм ягурыдгъэIуэну Iэмал дгъуэтырти.
- «Зырамыку и уэрэдхэм псори едаIуэрэ?» - жиIэри, зыгуэр къызэупщIат. Абы жэуапу естыжаращ: Шекспир и тхылъхэм псори еджэрэ, Гёте псоми яцIыхурэ, Чайковскэм псори едаIуэрэ? Ахэр щIыщыIэр щIэныгъэ зиIэ, зи псэкIэ, зи щэнхабзэкIэ абы хуэхьэзыр цIыхухэращ.
Нобэ щыIэ уэрэд цIыкIухэм ущедаIуэкIэ, зыри уигу къинэжыркъым. Зырамыку и уэрэдхэм уагъэпIейтей, тхыдэм, ди адэжьхэм я гъащIэм ухешэ. Зырамыку сыбгъэдэсащэрэт жысIэу си гуапэу сыщIохьэри, «Уэлэхьи, сыхьэлъэм, сысымаджэм», - жиIэу сыкIуами, тIэкIу-тIэкIуурэ згъэгушыIэурэ, дыздэуэршэрурэ, гукъыдэж иIэ мэхъуж. Зырамыку и щхьэгъусэ Жанпагуи хуабжьу къыдолIалIэ, ерыскъы IэфI зэрыдигъэшхынум яужь иту. КIэщIу жыпIэнумэ, гуапэщ а унагъуэр, иджыри сыкъэкIуащэрэт жыпIэу укъыщIокIыж.
Сурэтым: Зырамыкурэ абы и щхьэгъусэ Жанпагуэрэ. 1955 гъэ
