Тхыдэм къыхэнэн теплъэ

Къалэ къэс езым и архитектурэ гъэпсыкIэ иIэжщ. Дэтхэнэ зы къулыкъущIапIэми фэтэр унэ зэтетми архитекторхэм зэманым къезэгъыу халъхьэ я еплъыкIэхэрщ къалэхэм ягъуэтыну теплъэр зэлъытар. Къалащхьэхэр къэтщтэнщи, блэкIа зэманым и фэеплъхэри иджырей гъэпсыкIэхэри телъыджэу щызэхозагъэ, нэхъыбэу удэзыхьэхри апхуэдэ зэкIэлъыхьыкIэмрэ зэлъытыныгъэмрэщ.
КъатитI-къатищу зэтету пасэу яухуа унэхэр Налшыки щымащIэкъым икIи пхужыIэнукъым кхъуэщын щхъуэкIэплъыкIэхэр тралъхьэу лъагэу яIэтыжа унащхьэхэм, зэщхьу къащIыхьыжа балконхэм, зыхуей хуагъэза бжэIупэхэм ди щыхьэрым и теплъэр мащIэу ирамыгъэфIэкIуауэ.
Архитектурэм и пщалъэ нэхъ лъагэхэмкIэ дгъазэмэ, Правительствэм, Парламентым, Профсоюзхэм я унэхэр, лъэпкъ драмэ театырхэр щаухуар Совет лъэхъэнэрщ икIи абыхэм ябгъэдэлъ монументализмэрщ къалащхьэм и теплъэр ноби зыгъэбжьыфIэр. Хуэмурэ «архи» ухуэныгъэхэм къабгъуроувэ «арт» гъэпсыкIэщIэхэр, щIэщыгъуагъ, щIэрыщIагъ гъащIэм халъхьэу.
Иджырей цIыхумкIэ псори псынщIэрыщIэу щытын хуейщ. ПсынщIэу ящIыр лIэщIыгъуэ зыбжанэкIэ лъэпкъым къыдекIуэкIыну зыри шэсыпIэ ихьи хуэдэкъым, цIыхур зыхуэныкъуэмкIэ ягъэнщI къудей мыхъумэ. Абы къикIыр ину, зыхуей хуэзапэрэ икIи быдэу япэм ящIахэр къыддекIуэкIынырщ. Иужьрей архитектурэ ухуэныгъэхэм я щапхъэщ Налшык и къухьэпIэ лъэныкъуэр зыгъэдахэ ЩIэкIыпIэ иныр (аркэр), Концерт гъэлъэгъуапIэр, Урыс драмэ театрым, Печатым, федеральнэ пощтым я унэхэр. 
Ещанэ къекIуэкIыгъуэм хиубыдащ ЩоджэнцIыкIум и уэрамым ноби щаухуэ уардэ унэр, Къэбэрдей-Балъкъэрым и мэжджытыр. Къэралым и лъэлъэжыгъуэм хиубыда а ухуэныгъэхэм я архитектурэ гъэпсыкIэр куэдкIи тещIыхьат къызыхащIыкI пкъыгъуэхэр, абы трагъэкIуэдэну мылъкур зэрызэпэубыдам. Дауэ мыхъуми, зэчий зыбгъэдэлъ архитекторхэм я зэфIэкI псори ирахьэлIэри, щытыкIэм къикIащ, я IэдакъэщIэкI дэтхэнэми щхьэж и увыпIэ игъуэтыжу.
Курорт мыхьэнэкIэ зыщыгугъ къалэхэм пасэрей гъэпсыкIэр ноби ухуэныгъэ щхьэхуэхэм къыщагъэсэбэп. Ленинымрэ Лермонтовымрэ я уэрам зэхэкIыпIэр игъэдахэу къекIуэкIащ ди республикэм къыщыдэкI газетхэмрэ журналхэмрэ я редакцэм и унэри: гипс дамыгъэ хужьхэмкIэ щIэщIыкIа унащхьэхэмрэ балконымрэ, щыгум ит купол хъуреишхуэр - унэм и гъэпсыкIэр сыт и лъэныкъуэкIи творческэ лэжьыгъэм хуэщIат. Проспектым и лъэныкъуэмкIэ абы къыщыпыувэрт типографиер, гъуэгур зэрызэпыбыупщIу «Налшык» тхылъ тедзапIэр къыщытт. Печатым и къалэ цIыкIукIэ уеджэкIи ущымыуэну, а зы щIыпIэм псори щызэхэтт.
 Зэманым къытхуихьа зэхъуэкIыныгъэхэм къыхэкIыу а унэхэм нэгъуэщI къэгъэсэбэпыкIэ ягъуэтащ. Къапщтэмэ, типографием и унэу щытам мы зэманым лэжьыгъэшхуэ иращIылIэ: хьэзыр ящIа IуплъапIэр я нэхъ дахэхэм ящыщщ,, блынхэр ягъэщIэрэщIащ лъэпкъ тхыпхъэхэр зыхэщIыхьа мывэ гъэжахэмкIэ, къатхэм я бжыгъэм къыхагъэхъуащ, унэ щыгур хаIэтыкIащ. Куэд мыщIэу абы къыщызэIуахынущ хьэщIэщ ехьэжьа. Головком и уэрамым щаухуа сабий поликлиникэм и блынхэр иджырей архитектурэ гъэпсыкIэм тету ягъэщIэращIэ: блын къэс кIэралъхьэ сабийм и дунейм сыткIи хэзагъэ пкъыгъуэ зэпэплIимэ зэмыфэгъухэр, жыжьэу укъыщеплъмэ, лэгъупыкъум и плъыфэ псоми уахэплъэу. Абыхэм я дэтхэнэри лъэпкъым къыдекIуэкIыну архитектурэ тхыдэм хуащI хэлъхьэныгъэщ.

 

Лъостэн Музэ.
Поделиться: