Iуэтэж

 Окко хъыджэбз цIыкIум Рылтын дадэ и унэбжэр хуэсакъыпэурэ Iуихри, джащ.
- Дадэ, ущIэс?
ЗаулкIэ зыщIэдэIукIа иужь, хъыджэбз цIыкIум адэшхуэм и макъ тхъунщIар зэхихащ:
- НтIэ, тIасэ, къыщIыхьэ.
 ЖьыкIэфэкIэхэм зэрахабзэу, унэм хьэпшып лейр щыкуэдт, кхъахэ хъуа унэлъэгур лъэбакъуэ къэс дэкIыргъыурэ хъыджэбз цIыкIур пэш мыиным щIыхьащ. Адэшхуэр, дапщэщи хуэдэу, пэщащэу стIолым бгъэдэст.
- Дадэ, мамэ сыкъигъэкIуащ, зыгуэр тхуэбгъэхьэзырамэ, схьыну.
Адэшхуэм зигъэпсчэIури, Окко дежкIэ нэщхъейуэ зыкъигъэзащ.
- Си хъыджэбз цIыкIу, зыри схуэщIакъым. Тхьэмахуэ дэкIмэ, къакIуэ.
- Уарэ, нобэ зекIуэрейхэр куэду къэкIуати, мамэ абыхэм зыгуэр ярищэнурат. 
 Адэшхуэм зэрыс шэнтым зыкъытриIэтыкIри:
- Ягъэ кIынкъым, къызэжьэнщ уи анэр. 
ЗэрыжаIэмкIэ, Рылтын лIыжьым цIыху фIыуэ илъагъуртэкъым. Ауэ и пхъурылъхур зыхилъхьэ щыIэтэкъым. 
 ЛIыжьыр заулрэ щыму щыса иужь, еджэри, пхъурылъхур стIолым бгъэдишащ. СтIолыщхьэм зыкърихыу тетт щыхь хужь тхьэIухуд, и бжьакъуэ абрагъуэхэр и тхыцIэм теуэу. Щыхьыр здэжэм къэувыIа хуэдэ, уэс Iувыр и лъабжьэм щIэлъу фIэкI умыщIэу телъыджэу къыхибзыкIат.
- Сыту дахэу пщIа, мыр шэч хэмылъу ящэхунущ.
ЛIыжьыр щIэгуфIыкIыурэ хъыджэбз цIыкIум хуеплъэкIри, щыхьыр хуишиящ.
 - Си хъыджэбз цIыкIу, сэ мы щыхьыр зэрысщIрэ куэд щIащ. Мыр узотри, хъумэ. Сэ сысымаджэщи сымаджэщым сашэнущ. 
Окко адэшхуэм и унэм къыщIэкIыжри, жэрыжэу я деж къэкIуэжащ. Къызэрысыжу, пIащIэу адэшхуэм къритар къыдихри, еплъу тIысыжащ. Сыту дахэт! Адэшхуэм Iэджэ щIат апхуэдэу Iэзэу къызэрыхимыбзыкIыжыфрэ. Бжэр и анэм къыщыIуихым, унэр къигъэпсалъэу кIыргъащ.
- Си хъыджэбз цIыкIу, къэпхьаIа?
- НтIэ мамэ, месри, стIолым тетщ.
Абы псори зэкIуэцIилъхьэщ къэп цIыкIум ирилъхьэри, щIихащ, щыщIэкIым зыкъигъазэри:
- Дадэ сымаджэ хьэлъэ хъуауэ сымаджэщым яшэ, - жиIащ.
А жэщым Окко жейм езэгъакъым. Щымыхъум, къэтэджыжщ, уэздыгъэр щIигъанэри, щыхьым еплъу тIысыжащ. 
- Дадэ, зыгъэхъуж… - щэхуу къыщиIущэщым, сабийм и нэпс къудамэ къыIэпыхуащ. ИтIанэ, щыхьым хуеплъэкIри: «Щыхь цIыкIу, си дадэ дэIэпыкъу, кхъыIэ, схуэгъэхъуж», - елъэIуащ. Апхуэдэу Iущащэурэ, щыхьыр и бгъэгум щIэкъузауэ Iурихащ.

***
Сымаджэщ бжэIупэм фыз хэкIуэта гуэр икIукI-никIукIыу Iутт. Абы зыкIуэцIышыхьа IэщIэлъыр сымаджэщым щIэтхэм яритыну яужь итщ, ауэ Iахкъым.
- КхъыIэ, мыр схущIэфхьэ, сыныволъэIу, - мэкIий ар и макъ къызэрихькIэ. Сытми, зы зэман зыгуэр бзылъыхугъэм деж къыщIокI. 
- Ди анэ, къыбгурыIуэрэ, сымаджэхэм зыри етту ядэркъым. Сэ мыр щIэсхьауэ сыкъалъагъумэ, сыIуахужынущ. Ар шхын гуэру къыщIэкIмэ, нэхъейжщ. 
- Хьэуэ, хьэуэ, шхынкъым,- лъаIуэрт бзылъхугъэр. – Мыбы си хъыджэбзыр къригъэлынущ 
- Сыт мы жыпIэ делагъэр? Иджыпсту IукIыт, армыхъу хъумакIуэм сыкъеджэнущ.
- Зэт, зэт. Иджыпсту… Абы иIыгъ зэкIуэцIышыхьар зэкIуэцIехри, щыхьыр къыкIуэцIех. КъыбгурыIуэрэ, ар езыр фи сымаджэщым щылажьэу щытащ, кхъыIэ фыкъыддэIэпыкъу.
Дохутырым щыхьыр къищтэри, и жыпхэм язым щигъэпщкIуащ. 
- ПсынщIэу и цIэр къызжеIэт.
- Окко. Семэнхэ Окко… 
- Хъунщ, схуэщIэIамэ, сеплъынщ. 
…Окко Iуэщхъуу жей Iувым хэтт. Ар щыхь хужьышхуэм шэсауэ губгъуэ хуитым ущу кIуэцIрож уэсмычым кIуэцIрыкIыу. Плъэмэ, аддэ зыгуэрым и теплъэ елъагъури, и адэшхуэрауэ къыщохъу.
- Дадэ, дадэ, ар сэращ!- макъ утIыпщакIэ йоджэ.
 АрщхьэкIэ теплъэр псынщIэу мэкIуэдыжри, дыгъужь гуартэм къахохутэ, арщхьэкIэ щыхьым нэхъ псынщIэ зищIри, дыгъужьхэр къыщIэрымыхьэу япэ ищащ.
 И нэр къызэтрихмэ, абы елъагъу фащэ хужькIэ хуэпа дохутырхэр. Ахэр хъыджэбзым къыжьэхоплъыхь, зыгуэрхэр жаIэ. Нэхъ гъунэгъуу къыбгъэдэтым жеIэ:
- Дауэ къыпщыхъурэ! Махуищ лъандэрэ зыкъытхуемыгъэщIэжу телъщ, иджы и нэр къызэтрихыжащ. Пэжу, щыхьрауэ пIэрэ тIэ зи фIыщIэр…
Баринов Роман.