СССР-м и зыужьыныгъэм гъуэгу нашэкъашэ куэд хэлъащ. Абыхэм ящыщщ щIыщIэр къызэрагъэIурыщIар. Иджы абы къикIыр куэдым ящIэжыркъым, арщхьэкIэ а зэманым «щIыщIэ» псалъэм щIалэгъуалэр къызэщIиIэтэрт, жыджэрагърэ тегушхуэныгъэрэ къахилъхьэу.
Комсомолым хэтхэмрэ студентхэмрэ Iэмал ягъуэтат я къару еплъыжыну, къэралым зиузэщIэным яхузэфIэкI халъхьэну.
Совет Союзым и къуэкIыпIэ лъэныкъуэм гъавэ щащIэну щIыпIэщIэхэр къыщызэIуахыр ирихьэлIащ Хрущев Никитэ къэрал кIуэцIым щыIа щытыкIэ ткIийрэ къыщигъэщабэ лъэхъэнэм. Ауэ мэкъумэш IэнатIэм зэхъуэкIыныгъэхэр щебгъэкIуэкIыну нэхъ гугъут. I953 гъэм гъатхэпэм и 6-м СССР-м и Министрхэм я Советым и УнафэщIу ягъэуват КПСС-м и ЦК-м и секретарь Маленков Георгий. Ар занщIэу яужь ихьащ цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным. ШыщхьэуIум и 8-м СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и сессием къыщыщыпсалъэм абы къыхилъхьащ партым мэкъумэшыщIэхэм ятеухуауэ иригъэкIуэкI политикэр къэгъэщэбэным хуэгъэза программэр. Абы къыщыгъэлъэгъуат ерыскъыпхъэ налогымкIэ къатехуа щIыхуэхэр хуагъэгъуныр, езы налогыр хуэдитIкIэ гъэмэщIэныр, къуажэдэсхэм я хадэхэм хуэдитхукIэ зегъэубгъуныр, гуэдзымрэ хьэпцIиймрэ къэралым зэрищэху уасэхэр хуэдищкIэ къэIэтыныр. Апхуэдэ зэхъуэкIыныгъэхэм я фIыгъэкIэ мэкъумэш IэнатIэм псынщIэ дыдэу зиужьу щIидзащ. АрщхьэкIэ а псори къызэпыудащ I953 гъэм фокIадэм и 7-м Хрущев Никитэ КПСС-м и ЦК-м и Япэ секретару хахри. Куэдым я гугъащ а къулыкъур Маленковым лъысыну, арщхьэкIэ, ди жагъуэ зэрыхъущи, Хрущев текIуащ. Абы и жэрдэмкIэ, 1954 гъэм и гъатхэпэм къащтащ «Къэралым гъавэу къыщрахьэлIэм дяпэкIэ хэгъэхъуэным икIи щIыщIэхэмрэ къамыгъэсэбэпу кIэрутIыпщ ящIа щIыхэмрэ къэгъэIурыщIэным теухуа» унафэр. АпхуэдэщIхэм хагъэхьат Къэзахъстанымрэ Къыргъызымрэ я мызакъуэу, Поволжьеми, КъухьэпIэ Сыбырми, КъуэкIыпIэ Жыжьэми щыIэхэр. Арати, I954 гъэм и гъахэпэм Москва икIри ежьащ ныбжьыщIэхэр зэрыс япэ мафIэгур.
Зэрытлъагъущи, бэвагъыр къэIэтыныртэкъым я мурад нэхъыщхьэр, атIэ гъавэ щIапIэхэм зегъэубгъунырт. Ар нэхъ тыншт, хьэсэхэр зэрызэрахьэ IэмалыщIэхэм хуэкIуэным нэхърэ. ЩIыщIэхэр къагъэIурыщIэным къаруушхуэ хузэщIагъэуIуащ. Мэкъумэш техникэм и лIэужьыгъуэ псори абыхэм кIуэрт. IэнатIэр гугъуехьышхуэ пылъу зэфIэзыгъэувэж къуажэдэсхэм зыри ялъысыртэкъым е яIэрыхьэр егъэлеяуэ мащIэт. Апхуэдэ щытыкIэм мэкъумэшым зригъэужьыртэкъым.
АрщхьэкIэ Хрущев Никитэ хэкIыпIэщIэхэр къилъыхъуэрт. ИкIи къигъуэтащ: абы нартыхур къилъытащ къэралыр мыгъуагъэ псоми къыхэзышыфыну къэкIыгъэу. Нартыхуу ящIэм хагъэхъуэну хуагъэуващ ар къыщезэгъ, Кубанымрэ Украинэмрэ я мызакъуэу, гъавэхэр щIагъуэу къыщымыхъу Заволжье Курытымрэ Ищхъэрэмрэ, Урал Ипщэм, Къэзахъстан Ищхъэрэм.
ЩыкIэрагъасхьи щыIащ: къыхэжаныкIыным хущIэкъукIэрэ, языныкъуэ къулыкъущIэхэм ар щыхасащ ауэ жыжьэуи къыщемызэгъ щIыпIэхэм. АрщхьэкIэ а къэкIыгъэр бэв щыхъуакъым къэралым и ипщэ щIыналъэхэми. ФIыуэ зиужьын папщIэ ар псы куэд хуейт, щIыналъэхэм ар ирикъуу яIэтэкъым.
ИкIэм-икIэжым псомкIи къуаншэу къалъытащ… Маленков Георгий икIи ар трагъэкIащ. Абы и пIэкIэ СССР-м и Министрхэм я Советым и УнафэщIу ягъэуващ Булганин Николай. I920-I950 гъэхэм къулыкъушхуэхэр иIыгъати, абы зыщIыпIи акъылыфIэу зыкъыщигъэлъэгъуэфатэкъым. Иджыри апхуэдэу хъуащ: илъэсищ дэкIри, Булганиным и къулыкъур къигъэнэн хуей хъуащ Iуэхум зыри зэрыхимыщIыкIым къыхэкIыу.
Хрущев Никитэ абы къыщыувыIакъым. Лыуэ, гъэшу къэралым къыщалэжьым хагъэхъуэным хущIэкъуурэ, мыгувэу щIадзащ къуажэдэсхэм я Iэщыр залымыгъэкIэ къащэхуу. Жэмхэр фермэхэм яхурт, выщIэхэр щаукIыну щIыпIэм ирагъашэрт. Абы къыхэкIыу I959 гъэм лыуэ къалэжьым Iыхьэ щанэкIэ хэхъуащ, арщхьэкIэ илъэситI дэкIри, хэпщIыкIыу кIэрыхуащ: ар къыбгурыIуэн щхьэкIэ жыжьэрыплъэу ущытын хуейтэкъым.
А илъэсхэм языныкъуэ щIыпIэхэм къуажэдэсхэм я хадэхэр щагъэмащIэу, уеблэмэ къыщытрахыпэу щIадзащ. Властхэм жаIэрт хадэшхуэ зиIэхэр колхозым фIыуэ щымылэжьэфыну. Колхозхэм тралъхьэ налогхэри къаIэтащ. А псоми я зэранкIэ къуажэм мэкъумэшхэкIыу, IэщхэкIыу къитыр ехуэхащ икIи I962 гъэм лымрэ гъэшымрэ зэращэ уасэхэр къаIэтын хуей хъуащ.
Апхуэдизу ягъэвууа икIи къаруушхуэ зрахьэлIа щIыщIэхэм илъэс зытIущкIэ гуэдз хъарзынэ къытрахащ, ауэ зыщIакIутэну хъумапIэхэр зэрамыIэм и зэранкIэ, зыкъом яфIэфащ. ИужькIэ Iуэхум зихъуэжащ: зыхуей хуэмызэ хьэсэхэм гъавэу къытрахым кIэрыхуащ. Ари нэгъуэщIхэри я щхьэусыгъуэу гъавэр нэхъ лъапIэ хъуащ. Нэхъыжьхэм дощIэж хьэжыгъэ путыр сом I2-кIэ ящэу зэрыщытар - ар а зэманым ахъшэшхуэт.
I962 гъэм гуэдзыр нэгъуэщI къэралхэм къыщащэхун щIадзащ, нэхъапэм къэралым и тхыдэм зэи къыщымыхъуауэ. ЦIыхухэм я мыарэзыныгъэр щIауфэжыртэкъым. НаIуэу зэрыщытщи, Ростов областым щыщ Новочеркасск къалэм и гуащIэрыпсэухэр куэду уэрамым къыдыхьауэ щытащ уасэхэм зэрыхэхъуар ямыдэу. Ахэр танкхэмкIэ зэбграхуащ.
Хрущев Никитэ иджыри Iей куэд зыхищIыхьыну къыщIэкIынт, ауэ хунэсакъым: I964 гъэм жэпуэгъуэм и I4-м ар и къулыкъухэм трагъэкIащ. Абы и Iэужьхэр ягъэкIуэдыжыным илъэсхэр текIуэдащ, уеблэмэ, иджыри щыIэщ яхуэмыгъэкIудыжахэр.
