Жылагъуэ

КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек, «ЩIыналъэхэм зегъэужьынымкIэ фонд» компание зэIухам къыхуаутIыпщ мылъкур зыхухэха­­- хэм ятегуэшэныр зи нэIэ щIэт советым и унафэщI Степашин Сергей, «ЩIыналъэхэм ­зегъэужьынымкIэ фонд» компанием и генеральнэ унафэщI Цицин Константин сымэ щыIащ Донецк ЦIыхубэ Республикэм къра­шауэ Къэбэрдей-Балъкъэрым щыIэ сабийхэм я деж. НыбжьыщIэ 35-м я узыншагъэр щы­зэтрагъэувэж «Лъэгъупыкъу» сабий центрым. 

«Урысейм и сабийхэр-2022» зыфIаща профилактикэ Iуэхур республикэм щызэхаублащ. 

Урысей МВД-м и къудамэу Май районым щыIэм 2022 гъэм мэлыжьыхьым и 3-м зыхуигъэзащ Май къалэм дэт ООО-м и унафэщI, илъэс 58-рэ хъу налшыкдэсым. ЦIыхухъум зэрыжиIамкIэ, блэкIа жэщым, дыгъуакIуэм чырбыш блыныр зэтрихщ, IуэхущIапIэм и лъэщапIэм щIыхьэри, гъуаплъэ кIапсэрэ бжыгъэрылъанэ видеорегистраторымрэ щIихащ. ФIадыгъуар сом I25000-рэ и уасэщ.
Хабзэхъумэхэм зы жэщ-махуэм къриубыдэу яубыдащ шэч зыхуащIыр. Ар нэхъапэми суд зытращIыхьа, илъэс 24-рэ зи ныбжь майдэсырщ. Абы и псэупIэр къыщащым къагъуэтыжащ видеорегистраторыр зэрылъамрэ электрокIапсэхэмрэ.

Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым иджыблагъэ щекIуэкIащ инновациехэмкIэ и IуэхущIапIэ мыинхэм я лэжьыгъэр къызэрызэгъэпэща щIыкIэм теухуауэ зэIущIэ.

Иджыпсту гъатхэщ, уэшххэри нэхъыбэ хъунущ. Илъэсым и кIуэцIкIэ дунейм плIэ зызредзэкI: дэтхэнэ зыми и мыхьэнэ иIэжщ, къалэн егъэзащIэ. Гъатхэм дунейр мэгъагъэ, гъэмахуэм мэбагъуэ, бжьыхьэм хугъуэфIыгъуэр кърахьэлIэжри, щIымахуэм зегъэпсэху, къаруущIэ щIэлъу аргуэрым гъатхэм къызэщIэгъэгъэн хуэдэу. Уэлбанэрилэр цIыхухэм яфIэфIкъым. АтIэ, сыт ар къыщIешхыр, дэнэ къыздикIыр?

КъухьэпIэ Кавказым щежэх псыхэм ящыщ зыщ. Лабэ сэмэгу лъэныкъуэмкIэ холъадэ.
Зэреджэм и къежьэкIэ хъуам ехьэлIауэ еплъыкIэ зыбжанэ щыIэщ. Ар тыркухэм я бзэм къытехъукIауэ тезыгъэчыныхьхэм «чага» Iыхьэр «псы» псалъэм, «арык» пычыгъуэр «цIыкIу» мыхьэнэм хуагъакIуэ. Абыхэм къызэралъытэмкIэ, «Чагарык» жыIэкIэр и лъабжьэщ ди зэманым кIахэ адыгэхэм къагъэсэбэп «Щэхъурадж» щIыпIэцIэм, къэпсэлъыкIэхэр щIызэщхьэщыкIам и щхьэусыгъуэри фонетикэм къыщыхъу хабзэ зэхъуэкIыныгъэхэм хуахь.

Си тхыгъэ кIэщIыр зытезухуэну сыхуейуэ къалэмыр къыщIэсщтар ковид уз зэрыцIалэм щеIэзэ госпиталым Тэрч къыщыздыщIэлъа бзылъхугъэ гъэщIэгъуэнщ. Уэлджыр Ритэ Лъостэнбий и пхъур Тэрч щIыналъэм къыщалъхуащ, Налшык къалэ щопсэу. Ар «Къэбэрдей-Балъкъэр» КъТРК-м и бухгалтерщ. Хабзэ зыхэлъ, гущIэгъу зиIэ, иман зыбгъэдэлъ а цIыху дахэм хуэдэ щыIэж си гугъакъым. Ритэ и гу къабзагъэм, гуапагъэм, и теплъэкIи и псэ хьэлэлагъкIи зэрызэкIужым нэхъыбэ щызгъэгъуэзэну сыхуейщ, абы щапхъэ трахын щхьэкIэ.

Илъэс 41-кIэ пщафIэ IэщIагъэм ирилэжьащ Лэскэн районым хыхьэ Хьэтуей къуажэм щыщ Тау Олег. Iуэхум фIыуэ хищIыкIыу, гурэ псэкIэ абы етауэ зэрыщытам къыхэкIыу а IэнатIэм абы зэфIэкI хъарзынэхэр къыщигъэлъэгъуащ, зыхэт гупым я дежи пщIэи щIыхьи щиIащ.

Налшык къалэ администрацэм и нэIэм щIэтщ тхыдэ фэеплъхэм хабжа унэхэмрэ архитектурэ ухуэныгъэхэмрэ.
    Нэхъыжь дыдэхэм ящыщ Революционнэ, Суворовым и цIэр зезыхьэ уэрамхэм я зэхэкIыпIэм тетщ урысей тхыдэм зи цIэр къыхэна Голицынхэ я лъэпкъым Налшык щаухуауэ щыта я уардэ унэр. I9 - нэ лIэщIыгъуэ жыжьэмкIэ дгъэзэжмэ, мыр иратыжауэ щытащ Кавказ линиемкIэ центрыми управленэм. Мы унэр архитектурэ, тхыдэ мыхьэнэ зэриIэм папщIэ яхъумэн хуейхэм хэткъым. АрщхьэкIэ, администрацэм и унафэкIэ хъар зэIуща IувхэмкIэ щIауфащ, уэшхи уэси зэран хуэмыхъун хуэдэу.

Мы жыгым и тхьэмпэхэр гъэм и сыт хуэдэ зэманми щхъуантIэщ. Езыр лIэужьыгъуэ лъапIэхэм хабжэ. И пкъыр быдэщ, къабзэщ (адыгэхэм «чэщей щыкъум хуэдэщ», «чэщейм хуэдэу къабзэщ» псэлъафэхэр къызыхахари аращ). Ди жагъуэ зэрыхъунщи, мы зэманым чэщейр Кавказ Ищхъэрэм щIагъуэу къыщыкIыжыркъым.