Жылагъуэ

Налшык къалэ и курорт щIыпIэм щыIэщ сабий санаторэ, турист базэ куэд. Абыхэм илъэс къэс къокIуэ Урысейм и щIыналъэ псоми къикI сабий минхэр. ЦIыкIухэм шынагъуэн­шэу загъэпсэхуныр къызэгъэ­пэщыныр абы ехьэлIа ми­нистерствэхэмрэ ведомствэ­хэмрэ я къалэн нэхъыщхьэхэм язщ.

Балъкъэр драмэ театрым и лъэс зекIуапIэр нэхъри ягъэдахэ.

Балигъхэми сабийхэми я зэхуэдэу ягъэува щхьэ зытелъ хъыринэмрэ тетIысхьэпIэхэмрэ къабгъурыт кхъуэщынышхуэхэр нэгъабэ лъандэрэ нэщIу щытт. Мы махуэхэм абыхэм удз гъэгъа щхъуэкIэплъыкIэхэр щыхасащ. Букет дахащэу зэхуахьэса хуэдэщ цитрус жыгхэм ещхьыфэ щхъуантIагъэхэр, герань плъыжьхэмрэ тхьэмбылыфэхэмрэ, зи тхьэмпэр плъыжьыфэ удз дэжейхэр, зэманкIэ узэIэбэкIыжмэ, унагъуэ къэс ягъэкIыу щыта традесканцие зэмыфэгъухэр.

Урысейм и щIэныгъэлIхэр егъэпIейтей щIыуэпс къабзагъэр щытепщэ Кавказыр губгъуэжыхапхъэм зэрызэщIищтэм.

Абы и къежьапIэр хэти дуней щытыкIэ зызыхъуэжым, хэти уэлбанэ кIыхьхэм хуахь.

СыткIи нэхъ псынщIэу зэрызиужьыным зи лъэдий быдэхэр хуэщIа къэкIыгъэ гъэщIэгъуэныщэр япэу къыздикIар Америкэ Ищхъэрэ континентырщ, ауэ абы щыпсэухэр амброзием зыкIи гугъу дехьыркъым -  а щIыпIэм щыIэщ щыщ къыхэмынэу ар зышх цIыв лIэужьыгъуэ.

Университетым щекIуэкI щIэныгъэ-къэхутэныгъэхэр хуэунэтIащ экономикэм и пащхьэ къиувэ Iуэхугъуэ гугъухэр зэфIэхыным. А лэжьыгъэм щынэхъыщхьэщ дыкъэзыухъуреихь дунейр хъумэным, мэкъумэш хозяйствэм карбоновэ лъэужьыр щыгъэмэщIэным хуэунэтIа къэхутэныгъэхэр.

ЩIалэм къихьа хъыджэбзыр занщIэу и унэ  ирихьэлIэртэкъым. Ар и ныбжьэгъу дыдэ, и анэ шыпхъу, и адэ шыпхъу е нэгъуэщI и благъэ гъунэгъу деж ирихьэлIэрти, езыри апхуэдэ нэгъуэщI гуэрым деж щауапIэ кIуэжырт. Нэхъапэм нэчыхьытхри, щауэишыжри, унэишэри пщыхьэщхьэ зырызкIэ ирагъэкIуэкIыу щытащ. 
«ЩауэишыжкIэ» зэджэм щIалэр хьэблэ, благъэ дадэхэмрэ нанэхэмрэ щытрагъэхьэу аращ, иужькIэ яхуэзэмэ, ящымыукIытэу ябгъэдыхьэн папщIэ. 

Урысей Федерацэм ЩIэныгъэмрэ еджапIэ нэхъыщхьэмкIэ и министерствэм и комиссэм къыхихащ «Приоритет-2030» программэм хэтыну еджапIэхэр. Урысей Федерацэм и къалэ 49-м щыIэ еджапIэ нэхъыщхьэу I06-м грант иратынущ, дэтхэнэми сом мелуани I00 хуэзэу. 

«ГъуэгуфI шынагъуэншэхэр» лъэпкъ проектым и фIыгъкIэ Псыхъурей щызэрагъэпэщыж Къатхъэным и цIэр зэрихьэу щыIэ уэрамыр. 
Километри 4 зи кIыхьагъ гъуэгур зэтес ящIащ, адэкIэ иджырей мардэхэм тету асфальт - бетоныр тралъхьэнурэ гъуэгу зэпыхьэпIэхэмрэ зэхэкIыпIэхэмрэ зыхуей хуагъэзэнущ.
 Япэ ирагъэщыпхъэ Iуэхухэр зэфIагъэкIа нэужь, гъуэгу дамыгъэхэр ягъэувынущ. Мы зэманым лъэс зекIуапIэхэр къыхагъэкIауэ автобус къэувыIэпIэхэр яухуэ.
Курыт еджапIэр, сабий садыр, медицинэ, спорт IуэхущIапIэхэр, зыгъэпсэхупIэ щIыпIэхэр зыхуэзэ мы уэрамым къуажэдэсхэмкIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ.

 «Къалэхэм я теплъэр егъэфIэкIуэн» къэрал проектым хиубыдэу Бахъсэн щIыналъэм къыщрахьэлIэ лэжьыгъэхэм пащэ.
Къапщтэмэ, иужьрей илъэси 4 - м къриубыдэу зэрагъэпэщыжащ Бахъсэн къалэмрэ Дыгулыбгъуеймрэ ЩэнхабзэмкIэ я Унэхэр, Бахъсэн къалэ администрацэм и унэм я Iэгъуэблагъэр, къалэм и ут нэхъыщхьэр. КъищынэмыщIауэ, мамырыгъэмрэ щэнхабзэмрэ я парк къызэIуахащ.

ЯпэщIыкIэ бжыгъэхэр. Дыгъэм зэрыпэжыжьэмкIэ Марсыр (Пасэрей Римым зауэм и тхьэ нэхъыщхьэу щагъэлъапIэу щытам и цIэр фIащащ) планетэ еплIанэщ-Меркурийм, Венерэм, ЩIым я ужькIэ. Абы и инагыр зэрыхъур ЩIым ейм и проценти 10,7-рэ къудейщ. ПланетитIыр зэм километр мелуан 40I-кIэ зэпэжыжьэ мэхъу (Дыгъэр я  зэхуакум  щыдэткIэ), зэми километр 55,76-кIэ фIэкIа я мызэхуакуу зэбгъэдохьэ. (ЩIыр Дыгъэмрэ Марсымрэ я зэхуакум щыдэтхэм деж). Зи гугъу тщIы планетэм цIыхур зэрыбауэ хьэуар егъэлеяуэ щымащIэщ, ауэ псы щыIэу хуагъэфащэ.

«И адэм хуэфэщэн пхъут» хужаIэ нобэ ди тхыгъэр зытедухуа бзылъхугъэр зыцIыхуу щытахэм. ЩоджэнцIыкIу Ленэ Алий и пхъур цIыхухэм ягу къинэжащ гуапагъэр зэбэкI, цIыхугъэ зыхэлъа, щIэныгъэ куу зиIа цIыхубз гуащIафIэу. ГъащIэ кIыхь Тхьэм къыхуимыухами, дэтхэнэ и зы махуэри IуэхуфIкIэ гъэнщIауэ ирихьэкIащ.