Жылагъуэ

ИлъэситI хъуауэ дуней псор пэщIэтщ коронавирус узыфэ шынагъуэм. Псом хуэмыдэу а Iуэхум хэлъхьэныгъэшхуэ хуэзыщIыр медицинэм и лэжьакIуэхэрщ. Сымаджэр кърагъэлкIэрэ езыхэр я гъащIэм щымысхьу къалэн гугъум пэрытщ ахэр. Дохутырхэм деж щыщIэдзауэ санитархэм деж щиухыжу лэжьыгъэм щыпэрыту щхьэж и IэнатIэр ирехьэкI. 

Дыкъэзыухъуреихь дунейр

Бэдж ялъэгъуамэ е къатетIысхьамэ, цIыхухэм я нэхъыбэр мэшынэ, зызэхуашэ, нэхъ псынщIэу зэрызытрадзыжыным, зэрапIытIыным пылъхэщ. Ар щыуагъэщ. А хьэпщхупщыр цIыхухэм дежкIэ мыIуплъэгъуафIэу, гущыкIыгъуэу къытщыхъуныр къызыхэкIыр абы лъакъуий зэрыщIэтым и мызакъуэу, и щхьэ хуэхъурейр зэредмыгъэкIур, и Iэпкълъэпкъыр мыдахэу зэрыщытрагъэнщ. ИтIанэ, псори дызэрегупсысыр абы щхъухь зэрихьэ хуэдэущ, ущымэхъэшэн хуейуэщ. Ди щIыпIэм щыпсэу бэджхэм уащIыщыщтэн щыIэкъым, абыхэм ущIэшынэн ябгъэдэлъкъым.

КъуэкIыпIэ Гъунэгъум ис адыгэхэм къатепщIыкIауэ аращ европей адыгэхэр, илъэс 30-40 ипэкIэ лэжьыгъэ, псэукIэ тынш къалъыхъуэу а къэралхэм Iэпхъуауэ.  Абы я нэхъыбэр щыпсэур Германиеращ, цIыху мин 40-м ноблагъэ. IэщIагъэ зэмылIэужьыгъуэ куэдым пэрытщ ахэр, хьэрычэт  Iуэху зиIэр куэдщ, ауэ Германием къыщалъхуа лIакъуэм щIэныгъэ нэхъыщхьэ зрагъэгъуэтауэ щIэныгъэлIи, дохутыри, инженери яхэтщ.  Сабийр щыцIыкIум деж зэрыпсалъэр, зэрыгупсысэр нэмыцэбзэми, балигъыпIэ зэриувэу адыгэбзэр зригъэщIэн щIедзэ. Мис ар я къалэн нэхъыщхьэщ Германием и къалэ нэхъ инхэм къыщызэIуаха Адыгэ Хасэхэм.

«Пощт  карточкэ» хъужыр  письмоулъэм  дэмылъу  зэрахьэ, тхыгъэхэр зэIухауэ  зэрызэIэпах  хуегъэхьыныгъэ   лIэужьыгъуэщ.  Хэти  ицIыху «открыткэ»-хэр  пощт  карточкэхэм  я  зы лIэужьыгъуэу аращ. Хабзэ  хъуауэ, пощт Iэмэпсымэхэри  къагъэщхьэпэ тхыдэм, щэнхабзэм, гъуазджэм, цIыхубэ гъащIэм  щыцIэрыIуэ  цIыхухэр  ягу  къагъэкIыжын  папщIэ.

ООН-м и Ассамблее Нэхъыщхьэм 2003 гъэм иригъэкIуэкIа и 57-нэ зэхуэсым дыгъэгъазэм и 11-р Бгыхэм я дунейпсо махуэу къыщащтащ. Ауэ, а жэрдэмыр нэхъ пасэу, 1992 гъэм зи ­гугъу т­щIы зэгухьэныгъэм зэхиша зэхуэ­сышхуэу дыкъэзыухъуреихь дунейр хъумэ­нымрэ зегъэужьынымрэ траухуауэ щытам, къы­щыхалъ­хьат.

Хамэ къэралхэм ис адыгэ­хэм я бзэр, хабзэр, щэнхабзэр, тхыдэр яхъумэжын папщIэ Iэмал нэхъыщхьэу къалъытэу япэу зиужь ихьар Адыгэ хасэхэр къызэгъэпэщынырщ. Абы къыкIэлъыкIуэу, я зэхэ­щIыкIрэ лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэмрэ яхъумэн папщIэ, адэжь щIэинхэр зэхуахьэсу, яхъумэу хуежьащ. ЦIыху куэдым езыхэм я музей, библиотекэ яIэжщ. Абы и щхьэпагъыр пасэу къыгурыIуэри, Тыр­кум щыпсэу ди нэхъы­жьыфI Агъашэ Мухьиддин къызэригъэпэщащ зы биб­лио­текэ.

Мы махуэхэм и ныбжьыр илъэс 50 ирикъуащ Тыркум къыщалъхуа адыгэ бзылъхугъэ, тхакIуэ цIэрыIуэ Къущхьэ Севим. Щыпсэу щIыналъэм и цIэр фIыкIэ зэригъэIум къы­щымынэу, Севим хамэ къэралым щыпсэу адыгэхэм я щхьэр­ лъагэу зэрыригъэлъагъужыр къыпхуэмылъытэным хуэдизщ. ТыркубзэкIэ роман итхми, адыгэбзэкIэ псалъэ, зыхэсхэм ятетхыхьми, къы­зыхэкIар зыщымыгъупщэ бзылъ­хугъэ зэчиифIэм роман куэд и Iэдакъэ къыщIэкIащ. Абыхэм яхэтщ адыгэхэм ятеу­хуахэри.

УФ-м Анэдэлъхубзэхэр хъу­мэ­нымрэ джынымкIэ и фондымрэ ЕгъэджэныгъэмкIэ и министерствэмрэ «Илъ­э­сыщIэ хъуэхъур - анэдэлъхубзэкIэ» зыфIаща флэшмоб къызэрагъэпэщ.

Ди къэралым ХХ лIэщIыгъуэм щIэх-щIэхыурэ зэхъуэкIыныгъэ инхэр къыщыхъуащ. ЩIы хъурейм и Iыхьэ ханэм Совет властыр тепщэ щы­хъуа иужь, пIалъэ-пIалъэкIэрэ ди­ деж къыщащтащ абыхэм ядекIуну конституцэхэр. Ар лъэпкъ­хэм я зыужьыныгъэм щIэгъэкъуэ­ныш­хуэ хуэхъуа­уэ щытащ. Апхуэдэу 1977 гъэм жэпуэгъуэм и 7-р СССР-м и тхыдэм хыхьащ «Зызыужьа социализмэм и Конституцэр» къыщащта махуэу, ауэ абы лъэужьышхуэ ­къигъэнакъым.

Иужьрей илъэсым жылагъуэм медицинэ лэжьакIуэхэм хуаIэ щытыкIэм икъукIэ зыщихъуэжащ. Пандемием дуней псом ягу къигъэкIыжащ дохутыр IэщIагъэм мыхьэнэшхуэ зэриIэр. Я щхьэ щымысхьыжу икIи узым пимыкIуэту коронавирус шынагъуэм бэнэныгъэ гуащIэ драгъэкIуэкI абыхэм.