Календарь событий

09 августа 2022

ЩIэныгъэр и плъапIэт

Дым Iэдэм Кушмэзыкъуей къуажэм (иджы Бахъсэн) къыщалъхуащ. Абы япэ адыгэ тхылъ тедзапIэ къызэригъэпэщащ, тхылъхэр къыдигъэкIащ, къэбэрдеибзэкIэ адыгэ газет тридзэу щIидзащ. Бахъсэн дэт мыдрисэр къиуха нэужь, абы и щIэныгъэм щыпещэ Мысырым, Каир дэт университетым. И хэку къызэригъэзэжу, абы и къуажэм къыщызэIуех хуэмыщIа жылэ сабийхэм папщIэ еджапIэ. Абы еджакIуэхэм щхьэкIэ къещэху ахэр зыхуей тетрадхэр, зэджэн тхылъхэр Каир кърырегъэх. И еджапIэм папщIэ абы къещэху сабийхэр зытетхыхьын стIол, зытесын шэнтхэр, зыщытхэну доскахэр.

ЛIэужьыр бжьиблкIэ мауэ

Нобэ, шыщхьэуIум и 9-р, кыщалъхуа махуэщ самбэмкIэ дунейми Европэми я чемпион, Урысей Федерацэм спортымкIэ щIыхь зиIэ и мастер Уэзы Мурат.  Щыбэна алэрыбгъум къищынэмыщIауэ, жылагъуэ-политикэ гъащIэми увыпIэшхуэ щиIыгъщ абы – ар Къэрэшей-Шэрджэс республикэм и Абазэ щIыналъэм и Iэтащхьэу лэжьащ, иужькIэ КъШР-м и Правительствэм и тхьэмадэм и къуэдзэу щытащ, Къэрэшей-Шэрджэсым и Iэтащхьэмрэ Правительствэмрэ я Администрацэм и  унафэщIу щытащ.

Кургъуокъуэ

         Кърым хъанхэр зэуакIуэ, нэхъ белджылыуэ жыпIэмэ, хъунщIакIуэ къежьэрейуэ зэрыщытам тхыдэр щыгъуазэщ. Шэрджэсымрэ Къэбэрдеймрэ я закъуэтэкъым хъанхэм я гур зыхуэплъыр: Урысейри зы махуэ ягъэтыншакъым абыхэм, Мэзкуу щагъэсаи къэхъуащ.

Дзэшхуэ къришажьэри (мин пщIейм щIигъу), кърым хъан Къаплъэн-Джэрий 1708 гъэм Къэбэрдейм къытеуащ, ар хигуэн, ихъунщIэн мурад ищIауэ, Къаплъэн-Джэрий и зекIуэм и хъыбар куэд къыхэнащ ди тхыдэми IуэрыIуатэми.

Шарлоттэ-ХьэIишэт

И гъащIэр мащIэми, щIыхь зыпылъ гуащIэ къызыщIэна цIыхухэм яхэбжапхъэщ грузин цIыхубз Кетованэ Иремадзе. И ныбжьыр илъэс тIощIрэ пщыкIущым иту ар 1945 гъэм дунейм ехыжащ. Иремадзе и художественнэ произведенэхэмрэ критикэмкIэ иIа тхыгъэхэмрэ грузин литературэм нэрылъагъу лэжьыгъэфIу хыхьащ. Абы къадэкIуэу, французыбзэр Iэзэу зыщIэ тхакIуэм француз классикхэм я тхылъ зыбжани зэридзэкIащ, француз культурэр нэгъэсауэ иджащ.

Зыужьыныгъэр здынэсар

Литературэр жанр и лъэныкъуэкIэ къапщтэмэ, мы лъэхъэнэм усэми, прозэми, драматургиеми зэщхьэщыкIыныгъэшхуэ ямыIэу заужьу жыпIэ хъунущ. Иджыпсту тхакIуэхэм я бжыгъэм хэщIами, литературэм щIалэгъуалэу къыхыхьэм я бжыгъэм кIэрыхуами, къэбэрдей-шэрджэс литературэр и пIэ иткъым, абы арэзы укъэзыщI тхыгъэхэр къыхохъуэ.

Iуащхьэмахуэ ещIэж цIыху щэджащэхэр

 Абыхэм ящыщщ   ХьэтIохъущокъуэ Исмел-псыгъуэ, урысыдзэм полковникыу хэтар, Измаил быдапIэр къыщащтэм Очаков и лIыхъужь хъуар, Суворовым и гъусар, Георгий жорым и IV нагъыщэр зезыхьар. 1787 – 1791 гъэхэм екIуэкIа Урыс-Тырку зауэм абы лIыгъэ щызэрихьащ, Днестр дэкIуэу Тыркумрэ Урысеймрэ я гъунапкъэхэр убзыхуным теухуа зэгурыIуэныгъэм хэтащ.

Идар Темрыкъуэ ипхъухэр

Урыс пащтыхь гуащэ Марие (Гуащэнэ)

(1544-I569 гъгъ.)

Зи нурыр дыгъэпсым хуэдэ

ЦIыху щIагъуэ щыIэу къыщIэкIынкъым КIэхумахуэ ФатIимэ зымыцIыху. Дауи ямыцIыхунрэ - теплъэкIэ зэкIужщ, зэчий дахэ зыбгъэдэлъщ, къуалэбзуубзэу мэпсалъэ, и жыIэри гум дохьэ. ФатIимэ куэд щIауэ соцIыху. ЗэманкIэ бгъэзэжмэ, сфIэтелъыджэу сызэплъа фильмым къыщысцIыхуащ артисткэр. «Лъагъуныгъэм и хьэтыркIэ» фильмым щигъэзэщIа ролым иужькIэ КIэхумахуэр псоми къацIыху хъуащ.

Дунейм щыхъыбархэр

НОБЭ

Тхылъ фIыуэ зылъагъухэм я дунейпсо махуэщ

Щалъхуа щIыналъэ щыпсэуж лъэпкъхэм я дунейпсо махуэщ

Урысейм и дзэ щIыхьым и махуэщ - Пётр Езанэм и унафэм щIэту урыс флотыр 1714 гъэм шведхэм Гангут щIыхьэбзыпэм деж щатекIуащ.

Болгарием и Дзэ-тенджыз флотым и махуэщ

Канадэм щагъэлъапIэ мамырщIэкъухэм я махуэр