Календарь событий

Налшык Тэрч областым хыхьэ къуажэу щытащ зэгуэр. Генерал Ермоловым I822 гъэм ар Налшык псы Iуфэ щригъэухуат урысыдзэм и быдапIэу. А быдапIэм верститIкIэ пэжыжьэу I847-I848 гъэхэм къэтIыса журтхэм я тхыдэр гугъуехькIэ гъэнщIащ.
Урысей пащтыхьыгъуэм Кавказыр иубыдын и пэкIэ, бгырыс журтхэр щыпсэуащ Андреевскэ къуажэкIэ зэджэу Дагъыстэным и Къумыкъу тафэхэм хиубыдэу щытам. I83I гъэм Къазий-Молэ къуажэр урысыдзэм зэтрикъута нэужь, джыназ Бекович-Черкасскэм и къуажэм къэIэпхъуахэщ. Ауэ ари ямыбгынэу хъуакъым: Щамил и дзэр Къэбэрдейм къыщиужьгъэм, Мэздэгу Iэпхъуахэщ.

Зи илъэс 90-р мы бжьыхьэм зыгъэлъэпIэну КъБКъУ-м 1958 гъэм  япэу къыщIигъэкIа IэщIагъэлIхэм ящыщщ зи гъащIэ псор егъэджакIуэу къэгъуэгурыкIуа УнащIэ Хьэутий Ехья и къуэр. ЕджапIэ нэхъыщхьэхэр къэзыухахэм IэнатIэ зэхуэмыдэхэм зыщрапщытым, Хьэутий и лэжьыгъэм къыщыщIидзащ Хьэтуей къуажэм дэт курыт еджапIэм.
Хьэутийрэ абы и щхьэгъусэ Нырхэ япхъу Розэрэ а къуажэм зэрыщыпсэуар илъэсищ къудей пэтми, езым къызэралъытэр зыщалъхуа жылэжьут. Ахэр яхуэарэзыт къадэлажьэхэм, абы щыпсэуху я бысыму щытахэм, дэIэпыкъуэгъу къахуэхъуа дэтхэнэми.

Дызэрыщыгъуазэщи, ди республикэм и щIыналъэр зыхуэзэр Кавказ Шытх Нэхъыщхьэм ищхъэрэкIэ гъэза и джабэщIхэмрэ абыхэм я лъабжьэжкIэ щыIэ губгъуэхэмрэ я курыхырщ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и гъунапкъэр егъэщIылIащ: ипщэмкIэ - Куржым, къухьэпIэмкIэ – Къэрэшей-Шэрджэсым, ипщэ-къуэкIыпIэмкIэ – Осетие Ищхъэрэ-Аланием, къуэкIыпIэмкIэ – Ингуш Республикэм, ищхъэрэкIэ – Ставрополь крайм.

И IэдакъэщIэкIхэмкIэ ди щIыналъэми абы и гъунапкъэхэми къыщацIыхуа, КъБР-м и цIыхубэ сурэтыщI Хьэжу Руслан къызэралъхурэ илъэс 90 ирокъу.
Ар 1932 гъэм Тэрч къалэ къыщалъхуащ.

Аруан щIыналъэм хыхьэ Аруан (Мысостей) къуажэм дэт ЩэнхабзэмкIэ унэр щаухуар 1970 гъэрщ. Абы лъандэрэ цIыхухэм я нэгузегъэужьыпIэу, зыузэщIыпIэу щыт унэм зэзыгъэпэщыж икIи къэзыгъэщIэрэщIэж лэжьыгъэ зыри щекIуэкIакъым.

 Инджылызым и суд нэхъыщхьэм унафэ къищтащ илъэсипщI хъуауэ Лондон тутнакъыу щаIыгъ журналист Ассанж Джулиан США-м ирагъэшэжыну.

СтIолыщхьэ теннисымкIэ Къэбэрдей-Балъкъэрым япэу зыгъэсэн щыщIэзыдзахэм ящыщщ зыбжанэрэ Урысеймрэ Европэмрэ я чемпион хъуа Батыр ФатIимэ.
1966 гъэм Налшык дэт курыт еджапIэ №5-м къыщызэIуахащ стIолыщхьэ теннисымкIэ секцэ. Абы и хъыбарыр зэхэзыха илъэс 12 фIэкIа мыхъу Батыр ФатIимэ зыхуигъэзащ а зэманым япэ теннисист гупыр зыгъэсэну зэхуэзышэс Урысейм щIыхь зиIэ и тренер Малиевский Арнольд.

Урысей ФСИН-м и Управленэу Къэбэрдей-Балъкъэрым щыIэм хыхьэ колоние №5-м щоужьэрэкI гъавэр, хадэхэкI пасэхэр Iухыжынымрэ ахэр щIымахуэм хуэгъэтIылъынымрэ пыщIа лэжьыгъэхэм.
Колоние-псэупIэ жыхуаIэ мардэм тет мы щIыпIэм щыIэхэр щIэпхъаджагъэ хьэлъэ зымылэжьахэрщ, абы ипкъ иткIи ахэр нэхъ щхьэхуиту яIыгъщ икIи щIы Iыхьэхэр егъэбыдылIауэ хадэ, Iэщ зэрахьэ.

«ЗэIусэм псэ къыIуегъакIэ» жызыIа ди лъэпкъым сурэтыщI имыIауэ сыткIэ уи фIэщ хъун?

 ИгъащIэм фрихьэлIа цIыху 315-рэ фIэкIа зэрымыс къэрал? КъызэрыщIэкIымкIэ, апхуэди щыIэщ. Италием хыхьэ Себоргэ апхуэдэ зы щапхъэщ.

Эквадор Республикэм и щхьэхуитыныгъэм и махуэщ. I809 гъэм ар Испанием къызэрыхэкIым теухуа унафэ къащтащ, ауэ къэрал щхьэхуит щыхъупар I822 гъэрщ.
1500 гъэм Португалием щыщ хыдзэлI Диаш Диегу Мадагаскар хытIыгур къигъуэтащ.
1793 гъэм дунейм и музей нэхъ ин дыдэхэм ящыщ, Париж дэт Луврыр цIыхухэр щIыхьэну, абы зыщаплъыхьыну хуиту къызэIуахащ.
1833 гъэм иджырей Чикагэ къалэм (США) и лъабжьэр ягъэтIылъащ. А зэманым ар цIыху щитI иримыкъу щыпсэу Уинди-Сити къуажэ цIыкIурт.