Махуэгъэпс

Нобэ

♦Жьэн узым ебэныным и дунейпсо махуэщ. Нэмыцэ микробиолог Кох Роберт 1882 гъэм хэIущIыIу ищIащ жьэн узыр къэзышэ бактериер къызэрихутар.

♦Урысейм и Дзэ-Хьэуа Къарухэм я штурман IэнатIэм и махуэщ

♦Пакистаным щагъэлъапIэ я къэралыгъуэм и махуэр

♦1753 гъэм Урысей империем цIыхум и хьэкумыр укIкIэ ящIэну зэрыхуимытым теухуа унафэ къыщащтащ.

Нобэ

Псыежэххэм я дунейпсо махуэщ
Балтие тенджызым и дунейпсо махуэщ
Таксистым и дунейпсо махуэщ. 1907 гъэм Лондон (Инджылыз) и уэрамхэм къыдыхьащ икIуа километр бжыгъэмрэ абы пэкIуэ уасэмрэ къэзыгъэлъагъуэ счётчикхэр зытет автомобилхэр. Ди зэманым таксихэр дуней псом къыщалъытэ цIыхухэм Iуэхутхьэбзэ нэхъыбэ дыдэ яхуэзыщIэхэм ящыщу.
1874 гъэм Нью-Йорк и Стейтен Айленд щIыпIэм дунейм щыяпэу щрагъэкIуэкIащ теннисымкIэ зэпеуэ. 

Лъэпкъ зэхэгъэж зэращIым ебэныным и дунейпсо махуэщ
Усыгъэм и дунейпсо махуэщ
Гуащэ зыщIым и дунейпсо махуэщ
Даун узыфэр зыпкърытхэм я дунейпсо махуэщ
Мэзхэм я дунейпсо махуэщ
Гуащэ театрым и дунейпсо махуэщ
КъуэкIыпIэ Гъунэгъум хыхьэ къэралхэм щагъэлъапIэ Анэм и махуэр
Гъэрэ щIырэ щызэхэкI махуэщ
Куржым и гъунапкъэхъумэхэм я махуэщ
♦1918 гъэм Къэбэрдеймрэ Балъкъэрымрэ Совет властыр щагъэуващ.
♦1935 гъэм Персием и цIэр Иран жиIэу зэрахъуэкIащ.

Нобэ

♦Жейм и дунейпсо махуэщ

♦Кърымыр Урысейм къыщыхыхьэжа махуэщ. 2014 гъэм Iэ традзащ Кърым Республикэмрэ Севастополь къалэмрэ Урысей Федерацэм къыхэгъэхьэжыным теухуа зэгурыIуэныгъэм.

♦Белоруссием и къэрал кIуэцI дзэхэм я махуэщ

♦Тыркум ягу къыщагъэкIыж Чанаккъалэ деж 1915 гъэм щекIуэкIа зауэм хэкIуэда я зауэлIхэр

«Псы ежэх» мыхьэнэ иIэу абхъазыбзэм къыхэна «пш» псалъэпкъым хуэдэ нэхъапэхэм адыгэбзэми хэтауэ къэтлъытэмэ, мы тхыгъэр зэхьэлIа щIыпIэцIэм хуэкIуэу, филологие щIэныгъэхэм я доктор, профессор КIуэкIуэ Джэмалдин «Черкесская топонимика» и тхылым къыщигъэлъэгъуа щапхъэхэр гъэщIэгъуэнщ. Абыхэм ящыщ зыбжанэ мыбдежым къыщытхьынщ.

♦Къэрандащ зэмыфэгъухэм я дунейпсо махуэщ
♦Урысейм Къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ и министерствэм экономикэ шынагъуэншагъэмкIэ и IэнатIэхэр къыщызэрагъэпэща махуэщ. СССР-м и НКВД-м хыхьэу 1937 гъэм къызэрагъэпэщауэ щытащ
♦Къэзахъстаным и республикэ гвардием и махуэщ
♦1870 гъэм Урысейм щыяпэу Новгород Ищхъэрэ къалэм щыщ Сормовэ районым щаутIыпщащ гъущI щагъавэ хьэку.
♦1895 гъэм Москва трамвай зрикIуэн япэ гъуэгур ухуэн щыщIадзащ.

Мыр къыщыхъуар Япониеращ. Токио къыщыдэкI газетхэм ящыщ зым мыпхуэдэ хъыбар къытрадзащ: «Ди адэ-анэр дощэж: адэр илъэс - 70, анэр илъэс 65-рэ мэхъу. Я уасэр йен 1000-щ!»

КъызэрыгуэкIыу щымыт апхуэдэ хъыбарым къеджэ псоми ягъэщIагъуэрт: «Дэ дызыхуэкIуам еплъ! Бынхэм адэ-анэхэр ящэж». НэгъуэщIхэм жаIэрт: «Ар щхьэ идэрэ властым. Дунейкъутэж жыхуаIэр аракъэ?!». А хъыбарым псалъэмакъыу кърикIуам гъуни, щIэи иIэкъым, абы щытепсэлъыхьырт унэми, уэрамхэми, тыкуэнхэми, дэни.

Нобэ

♦ЩэхуакIуэхэм я хуитыныгъэхэр хъумэным и дунейпсо махуэщ

♦Социальнэ лэжьыгъэ егъэкIуэкIыным и дунейпсо махуэщ

♦Тюленым и шырыр хъумэным и дунейпсо махуэщ

♦Беларусь Республикэм и лъэпкъ гуфIэгъуэщ – я Конституцэм и махуэщ. Ар 1994 гъэм Белоруссием и Совет нэхъыщхьэм къищтащ.

♦1892 гъэм Инджылызым щыщ хьэрычэтыщIэ Холдинг Джон «Ливерпуль» футбол командэр къызэригъэпэщащ.

Агуий – аращ зэреджэр хы ФIыцIэ Iуфэм Iут ТIуапсы къалэм и гъунэгъуу щыс шапсыгъ къуажэмрэ абы и бгъум блэж псымрэ. А цIэ дыдэр зэрехьэ метр 888-рэ и лъагагъыу а жылэм къыщхьэщыт мэзылъэ Iуащхьэми. «Агуий гъуэгукIэ» еджэрт Псыбэ, Агуий адыгэ жылэхэр зэпызыщIэу щыта лъагъуэми. А щIыпIэм щыпсэухэм къагъэсэбэп «Агуияшъхь» («Агуий и псыхъуащхьэ») псалъэри.