Литературэ

«МэлыIычхэмрэ бзаджэнаджэхэмрэ» романым щыщ пычыгъуэ

Нэхъапэм хьэщIэщу яIауэ, иджы «ищхъэрэ унэ» зыфIищыжам хэт пщэфIапIэм щIэст Зэирэт. Абы, Iуамыхыжауэ, хьэкушхуэ щIэтт, унагъуэм жьэгукIэ пщэфIа шхын ягу къихьэмэ, щипщэфIу. ПщэфIапIэбжэр зэрыIупхыу къэдабэ плъыжь ибзауэ диванышхуэм уIуплъэт. Диваным Iэнэ цIыкIу бгъурытт. 

Бзылъхугъэмрэ жэнэтымрэ

Псысэ
Бзылъхугъэ гуэрым и лIэгъуэр къэблагъэри, псэхэхыр къыхуэкIуащ. ЦIыхубзым ар зэрилъагъуу пыгуфIыкIри, «Сыхьэзырщ» жиIащ.
-Сыт узыхуэхьэзырыр? - щIоупщIэ псэхэхыр.
-Ди щхьэщыгу итым и пащхьэ сихьэжу, жэнэтыр унапIэ схуэхъуным, - жиIащ абы.
-Жэнэтым уагъэкIуэну дэнэ щыпщIэр? – псэхэхым игъэщIагъуэу щIоупщIэ.
-Сыт сыщIамыгъэкIуэнур? Сыкъызэралъхурэ гугъу сехьу сопсэу, Тхьэм и нэфIыр къэзлэжьауэ къысщохъу.
-Дауэ гугъу узэрехьар?

Гуапагъэм и къарур

А зэманым сыбалигъ ныкъуэхъут. Си адэмрэ сэрэ  циркым билет къэтщэхуну цIыху Iувым дыхэту дежьэрт. Сыхьэт бжыгъэкIэ дыщыта хъунщ ди чэзур къэмысу. Сытми, зы зэман, билет щапIэмрэ дэрэ дякум    зы унагъуэ фIэкIа къыдэмынэжауэ, дынэсыпащ. Абдеж дыщытыху  си нэр къатезмыгъэкIыу а унагъуэм сеплъащ.  Унагъуэ дахэт! ИкъукIэ сыдахьэхат абыхэм.

ЩэуапцIэ

ЛIыжь гуэрым зы къуэ иIэт, ЩэуапцIэ жари. ЗекIуэ ежьэнуи гъуэгу техьэнуи и ныбжь нэсатэкъым ЩэуапщIэ. ЩIалэщIэт, щIалэщIэми, лIы къызэрыхэкIынур фэуэ тетт. И адэм и гуапэ хъунтэкъэ ар: и нэIэ тригъэкIыртэкъым, цIыхум зэрахишэным пылъ зэпытт.
ЛIы гуп щакIуэ ежьауэ щызэхихым, ЩэуапцIэ и адэр елъэIуащ:
- Си щIалэри гъусэ фщIы, Iэпыдзлъэпыдз фхуэхъунщ, - жери.
ЩакIуэ здашащ щIалэр. Мэзым пщыIэ щыхасэри, зы бланэ къащэкIуауэ, шэджагъуэ хъуати, ЩэуапцIэ къыжраIащ:
- ЩэуапцIэ, псыхьэ тхуэкIуэ.

Агъышэ и щыгум

(повестым щыщ пычыгъуэ)

Анэ дэлъху

Сэ си адэр сщIэжыркъым. 

Мывэбру

«Мывэбрум зэ дынэсыжатэмэ, ди унэ дынэсыжа тщыхъунт», - жиIэрт сыт щыгъуи си щэкIуэгъу Тыгъуэн дадэ, Гынгухъущхьэ щакIуэ дыкъыздикIыжым.

Хъыбарым и къарур

                                          Адыгэ хьэщIэщым уихьамэ, дапщэщи зэхэпхынущ хъыбар гъэщIэгъуэн Iэджэ. Апхуэдэ хъыбар зымыщIэ яхэткъым адыгэхэм. Хъыбарыр зыIуатэм шэч къытрихьэркъым ар зэгуэр къэхъуа Iуэхугъуэ гуэрым зэрытеIукIам. ЗыIуатэм елъытауэ, хъыбарыр Iэджэу зэблэхъуауэ зэхэпхынкIэ хъунущ: зыгуэр щIагъуми, зыгуэр кIэрагъэхуми - псори щIокъу хъыбарым и купщIэр зэрахъумэным. ЛIыгъэ, цIыхугъэ, хабзэ зыдалъэгъуа цIыхум и хъыбарыр жылэм хэз мэхъури щIэх ящыгъупщэжыркъым, псоми яIуатэ.

Дунейр псэкIэ зыхэзыщIэ

Бицу Анатолэ хэлъхьэныгъэфI хуищIащ адыгэ литературэм и зыужьыныгъэм, псом хуэмыдэу адыгэ усыгъэм. ИкъукIэ гурыхьщ икIи купщIафIэщ Бицум и IэдакъэщIэкIхэр. Ахэр зэманым поджэж, ущииныгъэ, гъэсэныгъэ мыхьэнэшхуэ яIэщ. Абы  езым и нэгу щIэкIар, гуфIэгъуэу илъэгъуар, гуауэу игъэвар зи творчествэм наIуэу къыхэщ усакIуэхэм ящыщщ.

Щхьэхуитыныгъэ IэфIыщэ

        «…Зауэр щиухауэ къалъытэ 1864 гъэм иужькIи абы ипэ ита лъэхъэнэми хьэкIувхэм куэду къахыхьат щалъхуа щIыналъэр зыбгынэну хуэмейхэмрэ зэман зэхуэмыдэхэм къриубыдэу урысыдзэм къыхэкIуэсыкIыжахэмрэ», - щыгъуазэ дыщыхуещI Васильев Евгений «Экспедиция в землю Хакучей» зыфIища и тхыгъэу «Военный сборник» журналым 1872 гъэм къытехуам.

Страницы

Подписка на RSS - Литературэ