Тхыдэ

Псыдзэм триха лъэмыжыр

1950 гъэм, накъыгъэм и 9 махуэ лъапIэм техуэу, Хэку зауэшхуэм хэту къэзыгъэзэжа ди адэ Хьэзрит си къуэш нэхъыщIэмрэ сэрэ къытхуищэхуащ шэрхъитI зыщIэт лъакъуэрыгъажэ. Сэ а тыгъэм зыкIэ сыщыгуфlыкlати…
Ауэ къэжыхьыкIэ тщIэртэкъым, пщэдджыжьыпэм къыщыщIэдзауэ жэщ къыттехъуэху, хьэблэм дэс ди ныбжьэгъу щIалэ цIыкIухэр ди гъусэу, лъакъуэрыгъажэр къетлъэфэкIырт, зыдгъасэу. Сыт дымыщIэми, ди Iуэхур къыдэхъулIэртэкъым: лъакъуэрыгъажэр дэркIэ иныIуэу къыщIэкIат, лъакъуэтегъэувапIэм ди лъакъуэхэр нэсыртэкъым, дыкъехуэхырт. 

Гуп телъыджэм и гъуэгуанэ

... ЩэкIуэгъуэм и 8-м, сыхьэт 16:30-м дыхуеблэгъэну къыдэжьэрт Алжир къэралым хъыбарегъащIэхэмкIэ и министр Бен-Яхья. Гуапэу къытIущIащ ар. «Профессиональнэ гъуазджэр дэ иджы къэдгъэIэрыхуэу щIэддза къудейщ, - жиIащ абы. - Лъэпкъ IуэрыIуатэр къэдгъэщIэрэщIэжурэ, абы нэхъ тедгъащIэурэ лэжьакIуэщIэхэр жыджэру догъэхьэзыр. А IуэхумкIэ Совет Союзыр щапхъэфI тхуэхъуу къызолъытэ». А пщыхьэщхьэм къызэрыдбжыжамкIэ, «Кабардинка»-м Африкэ Ищхъэрэм концерт 21-рэ щигъэлъэгъуакIэт. 

Шум и гъащIэр зыщIит лIыгъэ

Адыгэ хэкум и гъунапкъэхэм (хымкIи Псыжь лъэныкъуэкIи) урысхэм къытращIыхьа быдапIэхэм темыуэу зы махуи дагъэкIыркъым шэрджэсхэм. Абы теухуа хъыбархэр убгъуауэ итхыжауэ щытащ Лапинский Теофил. «Илъэс хъурейм зы махуэ закъуи къыхэхуэ хъункъым адыгэхэмрэ урысхэмрэ шэр зэтрамыкIутауэ. БыдапIэхэм къыдэкIын хъумэ, урысхэм дзэшхуэ кърашажьэ, къежьамэ, зрихьэлIэр зэтрафыщIэ, зэтрагъасхьэ, зэкъуэхуауэ къапэщIэхуэр е яубыдри Псыжь зэпраху, е зэтраукIэ. 

Алэкъейхэ къэрэшей зэрыхъуар

ЖызыIэжар Хьэбэз къуажэм (Къэрэшей-Шэрджэс) къыщыхъуа Даур Умар и къуэ Мухьэрбийщ.

Пасэрей алыдж гъуазджэм ижь къыщIихуащ

Пасэрей адыгэхэм я тхыдэм нобэ нэхъыбэу дызэрыщыгъуазэр грек (алыдж) тхакIуэхэм, гъуэгурыкIуэхэм, къулыкъущIэхэм, сатуущIэхэм къызэранэкIа тхыгъэ кIапэлъапэхэмкIэщ; мыхьэнэшхуэ яIэщ щIы щIагъым къыщагъуэтыж хьэпшыпхэми. А псом къызэраIуэтэжымкIэ, пасэрей адыгэ лъэпкъхэм ящыщ зым - синдкIэ зэджэу щытам - къэралыгъуэ яухуэгъащ. Синдикэ - арат а пасэрей адыгэ къэралыгъуэм зэреджэр. Абы езым и щхьэ унафэ ищIыжу щытащ илъэс 200-м нэблагъэкIэ (ди эрэм и пэкIэ V - IV лIэщIыгъуэхэм); иужьым хуэм-хуэмурэ Боспор къэралыгъуэжьым хэшыпсыхьыжыгъащ.

Джолан: ЕтIуанэу хэкур зыфIэкIуэдахэр

Адыгэ IуэрыIуатэм хамэ хэгъэгур анэнэпIэсым хуегъадэ. Уэсмэн Тыркур хьэжрэтхэм къазэрыпежьа «IэплIэешэкIым» фIыуэ дыщыгъуазэщ.

ФIэхъус ехыкIэхэр

Адыгэхэм фIэхъусым мыхьэнэшхуэ ирату къэгъуэгурыкIуащ. Ахэр зэщхьэщыкIырт зрихьэлIа цIыхур зыпэрыт Iуэхум, нэхъыбэрэ «апщий» псалъэр япытт. Иужьрейм къикIыр «кърехъу» мыхьэнэрат, ар къэзыгъэсэбэпри цIыхухъухэм я закъуэт.
Псалъэм папщIэ, унэм, пщIантIэм зы Iуэху гуэр щищIэу зыхуэзам жраIэрт:
ФIэхъус апщий - Хорошим да будет е IуэхуфI ухъу апщий - С добрыми делами (урысхэм «Бог в помощь» жыхуаIэм ещхьщ)
Абы и жэуапрат:
Упсэу апщий, Тхьэм и щIасэ ухъу, еблагъэ - Будь здоровым. Пусть Богу будешь угоден, добро пожаловать.

ФIыщIэ жыг зыхуэфащэ

1952 гъэм и мэкъуауэгъуэ мазэт. Илъэс 12 фIэкIа мыхъуами, Алэкъей Мухьэмэд тегушхуэри, Уэрэдымрэ къафэмкIэ ансамблым кIуат яхыхьэну хуейуэ. А зэманым гупым хэтхэр балигъ защIэт, я ныбжьыр илъэс 25-м къыщыщIидзэу. Дауи къащтат щIалэ цIыкIур ансамблым?! Гупым и балетмейстер Смелянский Леонидт абы и къэфэкIэм еплъар. Игу ирихьагъэнт - къищтащ.

Мывэм нэхърэ нэхъ быдэщ

Iэбу Убайдуллахь жиIэжауэ ягъэхъыбарыж. Зыгуэрым щIибл зэпичащ, упщIибл къыуитын папщIэ, - къыжраIащ махуэ гуэрым. КъыщIыхьэну хуит ищIащ. 
- Уэ Алыхьталэм къыббгъэдилъхьа щIэныгъэм срилъыхъуакIуэу сыкъэкIуащ, - жиIащ хьэщIэм. – Уафэм и гугъу къысхуэщI. Абы нэхърэ нэхъ хьэлъэ щыIэ? ЩIылъэм нэхърэ нэхъ ин щыIэ? Мывэм нэхърэ нэхъ быдэр сыт? МафIэм нэхърэ сыт нэхъ пщтыр? Уаем нэхърэ сыт нэхъ щIыIэ? Хым нэхърэ сыт нэхъ бей? Зеиншэм нэхърэ хэт нэхъ къарууншэ? 
 ЛIы Iущым жэуап къритащ: 
- ЦIыху къабзэм пцIы теплъхьэныр уафэм нэхърэ нэхъ хьэлъэщ (гуэныхьу). 

Дэнэ щIыпIэ щыпсэури зэкъуэшщ, зэIыхьлыщ

КъызэрытхутамкIэ, БжьахъуэкъуейкIэ зэджэ жылэм (а жылэр дунейм текIыжащ, нэгъуэщI куэдми ещхьу) Шыгъушэ унэцIэ зезыхьэхэр  щыпсэуащ. Ар нобэрей Зеикъуэм (ХьэтIохъущыкъуей Ипщэм) ипщэкIэ дыгъэмыхъуэм исащ, Къэзаныкъуей (Къэзанокъуэ Жэбагъы и жылэ) пэмыжыжьэу.

Страницы

Подписка на RSS - Тхыдэ