АкъылыфIэт икIи къызэфIэмыщIэт

Дзэзешэхэт

Хэку зауэшхуэм и тхыдэм пщIэрэ щытхъурэ яIэу къыхэнащ дзэзешэ зыкъом. Ауэ абыхэм я деж увыпIэ щхьэхуэ щиIыгъащ Совет Союзым и маршал Жуков Георгий. Ар сыт щыгъуи нэхъ IэнатIэ хьэлъэхэм пэрытащ  икIи Сталин Иосиф чэнджэщэгъу нэхъыщхьэу иIащ. Ар, уеблэмэ зы щапхъэ закъуэкIэ кърибгъэлъэгъуэфынущ: 1941 гъэм и бжьыхьэм нэмыцэхэр къаруушхуэкIэ ди къэралым и щыхьэр Москва щебгъэрыкIуэм, куэдым ягугъат бийр къамыгъэувыIэфыну. Сталиныр Жуковым и деж телефонкIэ псэлъащ: «Ныбжьэгъу Жуков! ЗанщIэу жэуап къет мы упщIэм: дэ тхуэIыгъыну Москва? ЗэгъащIэ: сэ абыкIэ сыноупщI си псэр узу». «ТхуэIыгъынущ, ныбжьэгъу Сталин: Абы шэч гуэри хэлъкъым. Иджыпстуи щIидзауэ бийм и къарур мэкIуэщI!» ЖаIэж апхуэдэ жэуап зэхиха иужь Сталиным и гукъыдэжым хэпщIыкIыу зыкъиIэтыжауэ. Апхуэдэ щапхъэхэр гъунэжщ.

Унагъуэ къызэрыгуэкIым къыхэкIа Жуковым и вагъуэр къыщыщIэкIар КъуэкIыпIэ Жыжьэрщ. Маршал Блюхер Василий и унафэ мыхъумыщIэхэм я зэранкIэ ди дзэхэм къатегуплIат а щIыналъэм къизэрыгуа японхэр. Апхуэдэу щыхъум, ар зэрахъуэкIащ генерал ныбжьыщ1э ЖуковымкIэ. Мыгувэуи абы и унафэм щIэт ди зауэлIхэм самурайхэм апхуэдизу удын хьэлъэ ирадзати, а къэралым и Iэтащхьэхэр СССР-м и гъунапкъэхэм къеIусэну зэи тегушхуэжакъым. Хэбгъэзыхьмэ, езым къыкъуэт фашист Германиер Европэ псор зэщIигъэуIуэу ди къэралым къыщытеуам щыгъуи. Езы дзэзешэр армэм и генерал хъуауэ икIи ЛIыхъужьым и дыщэ вагъуэр къыхуагъэфэщауэ къэкIуэжащ. Дауи, и къулыкъукIэ занщIэу драгъэкIуеящ: IэщэкIэ ЗэщIэузэда Къарухэм я Штаб нэхъыщхьэм и Iэтащхьэ ящIащ. АрщхьэкIэ езыр зыхущIэкъуари зыщIэхъуэпсари апхуэдэ лэжьыгъэтэкъым, сыт хуэдиз пщIэ имыIами: ар зыхуейр дзэзешэу щытынырт. Пэжу, ар Жуковым и дежкIэ мащIэIуэу къыщIэкIащ: Хэку зауэшхуэм и зэманым ар зыхэмыта зы Iуэхушхуи щыIакъым. УнафэщI нэхъыщхьэм и къуэдзэу (и пэжыпIэкIэ къэралым и етIуауэ цIыхуу) щытыр къыщыщIидзырт Iуэхухэр щынэхъ хьэлъэ дыдэхэм. Тхыдэдж языныкъуэхэм Жуковыр ягъэкъуаншэрт зэрыгущIэгъуншэмкIэ, хьэдэ лъэмыж къызэращIынур къимылъытэу, ди зауэлIхэр мафIэм зэрыхигъэхьэмкIэ. Пэжщ, Георгий пхъашэу псалъэрт, хэбгъэзыхьмэ, егъэлеяуэ. Абы къыхэкIыу генералхэри къыщышынэрт. АрщхьэкIэ зауэлI къызэрыгуэкIым щысхьу щытащ. Абы и щыхьэту къыпхуэхьынущ зы: 1945 гъэм и гъатхэм Ещанэ рейхым и абгъуэ Берлин къыщащтэм ар зи унафэщIу щыта Япэ Беларус фронтым хэщIыныгъэу иIар зыкъомкIэ нэхъ мащIэщ игъусаитIым - маршалхэу Рокоссовский Константинрэ Конев Иванрэ - зи пашэ фронтхэм яфIэкIуэдам нэхърэ. ИужькIэ хьэкъ ящыхъуащ абы сыт щыгъуи Жуковым зауэлI къызэрыгуэкIхэм я гъащIэр япэ иригъэщу зэрыщытар. Къару нэхъ мащIэкIэ нэхъыбэ зэгъэхъулIэн - арат дзэзешэр зытета хабзэ нэхъыщхьэр. Хэку зауэшхуэр иухащ Жуков Георгий дзэзешэхэм я дамыгъэ нэхъыщхьэр - «ТекIуэныгъэ» ордену тIу иратауэ (апхуэдэпщIэ зылъысар езым нэмыщI Сталинымрэ Совет Союзым и Маршал Василевский Александррэщ). Абы къыдэкIуэу Совет Союзым щэнейрэ и ЛIыхъужь хъуат, (еплIанэ вагъуэр 1956 гъэм Венгрием къыщыхъуахэр «зэрызэтриуIэфIам» папщIэ къыхуагъэфэщауэ щытащ).

Дауи, ауэ сытми Сталиным ар игъэувакъым 1945 гъэм мэкъуауэгъуэм и 24-м Москва щекIуэкIа Дзэ парадым и унафэщIу. Ар щIыхьышхуэт икIи езым хуэфащэу къилэжьат.

АрщхьэкIэ, езы Сталиным и псалъэхэм ятепщIыхьмэ, Жуковым хуэдэхэм уащыхуейр зауэхэм, гъэунэхуныгъэ инхэм я дежт. Апхуэдэхэр мамыр гъащIэм хэзэгъащэркъым. Къыхуихуащ Жуковым щагъэулъия. ПцIы къытралъхьэри, ар ягъэлъэхъшащ икIи дзэ округ къызэрыгуэкIым и унафэщIу Одессэ ягъэкIуащ. Пэжщ, мыбдежми и щIыхьыр щехуэхакъым, пIалъэ кIэщIым а округыр нэхъыфIхэм яхигъэхьащ, уеблэмэ Одессэ зыгъэтхьэджэу щыта щэпхъаджащIэ гупхэми ялъэIэсащ.

Сталиныр лIа иужь абы и пIэ ихуа Хрущев Никитэ Жуковыр къиIэтыжащ, Москва ишэжри, зыхъумэжыныгъэмкIэ министру игъэуващ. Езыми щIыхуэ къызытригъэнакъым: и къулыкъум трагъэкIыну Хрущёв тIэунейрэ къригъэлащ. ЕтIуанэм щыгъуэ, хэбгъэзыхьмэ, партым и ЦК-м и Президиумым щытрагъэкIагъэххэт. Ар пхуэзэфIэкIын папщIэ Жуковым хуащI пщIэм хуэдэ уиIэн хуейт. Маршалым езым хузэфIэкIынут СССР-м и къулыкъу нэхъыщхьэр иубыдыну. Ар къызыгурыIуа Хрущёв Никитэ, министрыр зэрыщымыIэр къигъэсэбэпри, и къулыкъум тригъэкIащ. Щхьэусыгъуэ гуэрхэр къигупсысащ: щхьэзыфIэфIагъ зэрихьауэ, дзэм политикэ лэжьыгъэр Iэпэдэгъэлэл щищIауэ. Ар удын хьэлъэт Жуковым и дежкIэ. Арыххэу Жуков Георгий и цIэр газет напэкIуэцIхэми Хэку зауэшхуэм и тхыдэми икIуэдыкIащ, абы и гугъу щащIыжыртэкъым радиоми, телевиденэми. Жуковым ирапэса пцIыр щагъэзэкIуэжар иужькIэщ. Къулыкъу гуэрхэри иратыжакъым, ауэ ар абыхэм хуэныкъуэжтэкъым: сымаджэ хъуат. Ауэ совет цIыхухэм а дзэзешэ щэджащэр зэи ягу ихуакъым, хэбгъэзыхьмэ, нэхъ гуащIэ дыдэу щагъэулъиями. Ауэрэ тхыдэм щиIыгъын хуей увыпIэр щигъуэтыжащ. Уеблэмэ Горбачев Михаил и зэманым щрагъэлеи къэхъуащ Хэку зауэшхуэм къыщытхьа ТекIуэныгъэ иныр куэдкIэ Жуков Георгий и закъуэ и фIыгъэу жаIэу. Ар апхуэдэу зэрыщымытыр а текIуэныгъэр совет цIыху псоми зэрейр абы къыщигъэлъэгъуэжащ и гукъэкIыжхэр щызэхуихьэсыжа «ГукъэкIыжхэмрэ гупсысэхэмрэ» тхылъым. Мыбдеж дэтхэнэми щхьэж езым хуэфэщэн увыпIэр щиIыгъыжщ. Апхуэдэущ зэрыщытын хуейри: дэтхэнэм зэфIигъэкIари хуащI пщIэри зы зэман пыухыкIам, а лъэхъэнэм унафэ зыщIам зэригъэувым тет хъунукъым.