ТхакIуэ, журналист Къудей Владимир илъэс 70 ирокъу
Къудей Владимир Жантемыр и къуэр Тэрч районым щыщ Курп Ищхъэрэ къуажэм 1954 гъэм майм и 7-м къыщалъхуащ. Школым фIыуэ щеджащ ар, псом хуэмыдэу дахьэхырт гуманитар дерсхэм. Курыт еджапIэр къыщиуха 1970 гъэм ар щIэтIысхьащ КъБКъУ-м и тхыдэ-филологие факультетым и урыс-адыгэ къудамэм. Абы зэрыщеджа илъэситхум къриубыдэу Владимир студент нэхъыфIхэм хабжэу щытащ – фIы дыдэу еджэрт икIи жылагъуэ Iуэхухэми жыджэру хэтт. Псалъэм папщIэ, комсомол зэгухьэныгъэм и лэжьыгъэм хэлIыфIыхьащ, ВЛКСМ-м и щIыналъэ комитетым пщэрылъ къыщищIа Iуэхушхуэхэр мызэ-мытIэу зэфIихащ, университетым и «Комсомольский прожектор» штабым илъэс зыбжанэкIэ и унафэщIу щытащ. ЕджапIэ нэхъыщхьэр къызэриухыу, Къудейр занщIэу ирагъэблэгъащ ВЛКСМ-м и Тэрч райкомым.
Жэуаплыныгъэ зыпылъ комсомол лэжьыгъэкIэ IэнатIэ пэрыува Владимир щIэныгъэ зыбгъэдэлъ, зи иужь ихьэ Iуэхур зыхуей хуэзэу зэфIэзыхыф IэщIагъэлI нэсу зыкъигъэлъэгъуащ. Хэлъ шыIэм, набдзэгубдзаплъагъэм, цIыхугъэм я фIыгъэкIэ къулыкъукIэ дэкIуэтейуэрэ, зэман кIэщIкIэ комсомолым и райкомым и етIанэ секретарь хъуащ. «Знание» зи фIэщыгъэ IуэхущIапIэм и Тэрч район зэгухьэныгъэм жэуап зыхь и секретару щытащ.
Сыт хуэдэ и къалэнми пылъхьэншэу пэлъэщ щIалэр зыхуэпабгъэр творческэ лэжьыгъэрт, балигъ зэрымыхъу лъандэрэ журналистикэм дихьэхырти, районми республикэми къыщыдэкI газетхэм ядэлажьэрт. Абы 1980 гъэм «Ленин гъуэгу» газетым (иджыпсту «Адыгэ псалъэм») лэжьэн щыщIидзэри, илъэсихкIэ а редакцэм щыIащ. ИужькIэ ирагъэблэгъащ КъБАССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым и аппаратым икIи илъэсищкIэ абы и къызэгъэпэщакIуэ къудамэм и лэжьакIуэу щытащ. Ар сэбэпышхуэ къыхуэхъуащ совет лэжьэкIэмрэ республикэм и къулыкъущIэхэм я Iуэху зехьэкIэмрэ къыгурыIуэнымкIэ, Мэлбахъуэ Тимборэ («Говорил тихо – слышали все» тхылъыр зыгъэхьэзырахэм язщ), КIуэкIуэ Валерэ (Къэбэрдей-Балъкъэрым и япэ Президентым теухуауэ щыIэр «Человек долга и чести» тхылъ закъуэрщ, абы папщIэ Владимир 2022 гъэм КъБР-м и Къэрал саугъэтыр литературэмрэ гъуазджэмкIэ къыхуагъэфэщащ) сымэ ятеухуа, ди щIыналъэм и цIыху пажэхэр щигъэлъапIэ «Гордость республики», «Своя строка в историю» тхылъхэр итхынымкIэ. Псори зэхэту Владимир и къалэмыпэм къыщIэкIащ тхылъ 13, абыхэм ящыщщ «Курсом политических преобразований» (1999), «Адыгские традиции и современность» (2019), «Осетины в Кабардино-Балкарии» (2021), «Адыгские пословицы и меткие выражения» (2021), «Адыгэ псэукIэ. Образ жизни адыга» (2022), «Хъыбар зиIэ псалъэжьхэр. Адыгские пословицы с историями» (2022), нэгъуэщIхэри. Апхуэдэуи цIыху зыбжанэм я лэжьыгъэхэр щызэхуэхьэса тхылъитIым и IэдакъэщIэкI ихуащ, очеркрэ тхыгъэ гъэщIэгъуэну пщIы бжыгъэхэр иIэщ.
1989 гъэм абы журналистикэм егъэзэж, иджы «Кабардино-Балкарская правда» газетым политикэмкIэ и къудамэм и унафэщIу. Къудей Владимир-журналистыр цIыхубэм нэсу къыщицIыхуар а лъэхъэнэрщ, илъэсищым и кIуэцIкIэ абы и къалэмыпэм къыщIэкIащ ди республикэм и политикэ щытыкIэм, щыпсэу лъэпкъхэмрэ абыхэм яку дэлъ зэхущытыкIэхэмрэ, жылагъуэм къыщыхъу зэхъуэкIыныгъэхэм, цIыхухэр зыгъэпIейтей нэгъуэщI куэдми теухуа и тхыгъэ купщIафIэхэр. Критик цIэрыIуэ КхъуэIуфэ Хьэчим «Литературная Кабардино-Балкария» газетым къытригъэдзауэ щыта тхыгъэм къыщыхигъэщат Владимир и IэдакъэщIэкIхэр мамырыгъэмрэ зэгурыIуэныгъэмрэ къыхуезыджэ къудей мыхъуу, абыхэм я шэсыпIэу зэрыщытар.
1990 гъэм Налшык къалэ Советым и депутату хахауэ щытащ Владимир. КIуэкIуэ Валерэ ди республикэм и япэ Президент хъуа иужь, ар иригъэблэгъащ КъБР-м и Президентымрэ Правительствэмрэ я пресс-IэнатIэм и унафэщIу, апхуэдэуи Президентым и пресс-секретару. Абы Къудейр пэрытащ КIуэкIуэр Iэтащхьэу щытыху, зэман зэхуэмыдэхэм къулыкъум и цIэр щахъуэжа щыIами. Аращи, Къудей Владимир и цIэр къыгуэхыпIэ имыIэу епхащ пресс-IэнатIэ къулыкъур ди республикэм зэрызыщызэфIэувам.
2005 гъэм Владимир ягъэуващ «Кабардино-Балкарская правда» газетым и редактор нэхъыщхьэу. Абы щыгъуэ наIуэ хъуащ Къудейр зэрыжурналистыфIым къыдэкIуэу къызэгъэпэщакIуэ Iэзэуи зэрыщытыр. ХъыбарегъащIэ и лъэныкъуэкIи цIыхубэр зыгъэгулэз IуэхухэмкIи гъэнщIат газетыр а зэманым.
Апхуэдэуи ар пэрытащ мыхьэнэ нэхъ мащIэ зимыIэ къулыкъу лъагэхэм. Печатымрэ хъыбаргъащIэ IэмалхэмкIэ министрым и къуэдзэу, КъБР-м и етIуанэ Президентым и чэнджэщэгъуу, 1905 гъэм щыIа Революцэм и цIэр зезыхьэ республикэ полиграфкомбинатым и унафэщIу, КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и дэIэпыкъуэгъуу. Сыт хуэдэ лэжьыгъэ пэрымытами, Владимир зыкъигъэлъэгъуащ зыхуигъэувыжа мурадхэр ерыщу зэзыгъэхъулIэ цIыху пэжу, зи IэщIагъэм хуэIэижь унафэщI IэкIуэлъакIуэу.
1999 гъэм Къудейм и диссертацэр пхигъэкIри, тхыдэ щIэныгъэмкIэ кандидат хъуащ. ИужькIэ абы и монографием, властым и IэнатIэхэм я лэжьыгъэр къызэрипщытэ IэдакъэщIэкIхэр зыщIигъужам, къыпэкIуащ КъБР-м щIэныгъэмрэ техникэмкIэ и Къэрал саугъэтыр (2002). Владимир и ехъулIэныгъэхэр къызэралъыта нэгъуэщI щIыхьыцIэхэмрэ дамыгъэхэмри къыхуагъэфэщащ. Псалъэм папщIэ, ар ди республикэм щIыхь зиIэ и журналистщ, УФ-м ФедерацэмкIэ и Советым, КъБР-м и Парламентым, Правительствэм, жылагъуэ IуэхущIапIэхэм я щIыхь тхылъхэр къыхуагъэфэщащ. Ар хэтщ Урысейм и ТхакIуэхэми и Журналистхэми я зэгухьэныгъэхэм.
Пенсэм тIысыжа щхьэкIэ Владимир Iуэхуншэу зы махуи щысакъым, жылагъуэ лэжьыгъэм щыжыджэрщ. Илъэс куэдкIэ ар хэтащ КъБР-м и ХэхакIуэ комиссэм, абы къыдэкIуэу КъБР-м и Жылагъуэ палатэм Щэнхабзэмрэ хъыбарегъащIэ IэнатIэхэмкIэ и комиссэм и унафэщIу щытащ. И журналист лэжьыгъэращи, зэи къыхуэгъэнакъым, зыгъэпIейтей Iуэхуу зи къалэмыр къызыхуимыщтэ къигъанэркъым, соцсетьхэм напэкIуэцIхэр, блог щхьэхуэ щиIэщи, и Iуэху еплъыкIэр, ехьэкI-къехьэкI хэмылъу, щIэныгъэр и лъабжьэу, къыщегъэлъагъуэ.
