4-нэ Iыхьэ
- СыкIуэнщ, умыгузавэ апхуэдизу. Шей тIэкIу пхуэсщIын?
- Тхьэ здэнтэм. Нобэрей махуэм зы дзакъэгъуэ си джий ехакъым…
ЦIыхубзым шей Iув къыхузэхызощIэ, IэщIызогъэувэри, Пэрыс зыщIэлъ пэшымкIэ соунэтI. СыукIытэрт икIи сышынэрт и нэкIум сиплъэну. Бжэм хуэму сыбгъэдыхьэри, сытеуIащ.
- КъыщIыхьэ, Данизэ.
Щхьэцэ щыжимыIакIэ, гукъыдэжышхуэ иIэ къыщIэкIынкъым. Бжэр Iузохри, сыгузэвапэурэ, сыщIохьэ. ЗанщIэу къысхуигъэлъэгъуа шэнтым сытотIысхьэри, си Iэ кIэзызхэр згъэпщкIун си гугъэу, си куэщIым изоубыдэ.
- УокIэкуакуэри, уэшхым иуфэнщIа хьэпшыр нэхъей! Умыгузавэ апхуэдизу. Уэ уи ягъэ хэлъкъым ныщхьэбэ къэхъуам, Данизэ. Ар къэсащи аращ... – ерагъыу къыпогуфIыкIри, хэлъщ. И щхьэр къыхуэIэтыркъым.
- Сыт къэсар?
- КъыбгурымыIуэ хуэдэ, лIо «сыт» жыхуэпIэр?! Зи гугъу пхуэсщIауэ щыта «адэ къагъэкIуэну щIалэ Iэчлъэчыжьыращ» сызытепсэлъыхьыр.
- КхъыIэ, Пэрыс…
- Щыгъэт жыпIэну аракъэ?! Ей, сощIэ, хьи, сэ псори. ПщIэрэ сызылъыхъуэр, Данизэ? Уэ къэпщIат нобэ сызылъыхъуэр, пхужымыIа щхьэкIэ. Мы си гум илъымкIэ, къысIэщIэщIамкIэ сыдэгуашэу, сыкъызыгурыIуэнщ сызылъыхъуэр. Псэлъэгъущ, армыхъумэ зыфIэгуэныхь сыхъункъым, зигу къысщIэгъункъым, си унафэ зыщIынкъым схуэмыгъуэтыр. Ахэр гъунэжщ. Схуэмыгъуэтыр псэлъэгъущ. ЖысIэм едаIуэу, ар зэхихыу, къызыгурыIуэнщ. Уэращ!
- Сэри?
- Уэ! Тхьэм жагъуэу сыкъилъагъу къыщIэкIынтэкъым. Аращ сызэримышэлIэж щIыкIэ, укъыщIысхуигъэкIуар.
- Пэрыс…
- Уэр щхьэкIэ си гугъэр зэхэмызэрыхьыж щIыкIэ сыгъэпсалъэт, кхъыIэ, иджы. СщIэрт сэ Абы укъызэригъэкIуэнур! Си ажалыр иджыри къэмысауэ, ауэ къэблэгъауэ укъызэрысхуиутIыпщынур си псэм жиIэт. ПщIэрэ, Данизэ, ДыкъэзыгъэщIар и Iэмырхэм хуэдэу гущIэгъуншэкъым. Абы лъагъуныгъэ и бэщ, си фIэщ хъуркъым Езыр зэрыщыту фIылъагъуныгъэ жыхуаIэжыр армырауэ. Дэ Абы къытхуишэчыр, Абы дэ къытхуишэчыр… Уо-о-о, псалъэкIэ къыпхуэIуэтэнкъым ар, Данизэ, дэ, цIыхухэм лейуэ зетхьэр! Дауэ къыпщыхъурэ, Данизэ, къытхуигъэгъуну пIэрэ а псори?
- Уи фIэщ зэрыхъум хуэдэу Ар гущIэгъулымэ, игъэгъунущ, ауэ япэщIыкIэ узэрыкъуэншар къыбгурыIуэжарэ, Iичрам къэпхьыжамэ.
- Пэжщ, пэжщ… - и макъыр дэгу, щэху мэхъу, а зытепсэлъыхь щIыпIэм къипсэлъыкI хуэдэ.
И щхьэр хуэм дыдэу щхьэгъубжэмкIэ егъазэри, зэшыр зыщIэмыхуэж и нэ фIыцIэхэмкIэ доплъ тэлайкIэ. Сэри и гупсысэхэр зэпызмыудын щхьэкIэ, сыщымщ.
- И, Данизэ, сэ къысхуигъэгъуну пIэрэ сщIа псори? – зэуэ и щхьэр къредзэкIыжри, си жэуапым и гъащIэр елъыта нэхъей, къызоплъ.
- Зы гуэныхь гуэр зыкъуэмылъ цIыху мы дуней дахэшхуэм тету си фIэщ хъуркъым, Пэрыс. Ахэр Тхьэм имыгъэгъуу щытатэмэ, жэнэтыр къигъэщIынтэкъым.
- Ари пэжщ, - погуфIыкI, унащхьэм дэплъейуэрэ, ауэ «кIуэцIрыплъу». - СыцIыху фIыцIэщ сэ! ПсэкIэ сыфIыцIэщ, сыкIэгъуасэщ. Сигури си псэри вындщ, армыхъумэ, сэ сщIэнтэкъым къысIэщIэщIар…
- Сытыр? – жэуап зэхэсхынум сыщышынапэурэ, сыщIоупщIэ.
- Ди Тхьэм иухауэ къыспэщIэлъэда уи гугъэу ара си Жангуащэ зэрыса машинэр? – къызоплъ Пэрыс.
- ЖыIэт адэкIэ, - щIыIэ-щIыIэу зыгуэр сигу къэкIарэ, къыпэкIуэну жэуапым сыщышынэжауэ, нэбгъузкIэ щIалэм сыхуоплъэкI.
- Уи гум едзэкъакIэ жысIэну сызыхуейр?!
- Сыхуейкъым сызэгупсысар пэжу къыщIэкIыну. Ар пхуэщIэнутэкъым уэ.
- СхуэщIащ! Сыхуейуэ сыжьыхэлъэдащ Жангуащэ зэрыса машинэм. Сыхуеипсу!
- Ар дауэ, Пэрыс? Сыт щхьэкIэ? – щIалэм си гур щIэгъу-щыкIыу, сыщысщ.
- Мис аращ укъыщIезджари. Нэхъ тэмэму жысIэмэ, си псэм бэлыхьу телъым, гуэныхь скъуэлъым щыгъуазэ усщIыну, си акъыл ныкъуэзэкIуэкIам ущымыдыхьэшхыу, си гум илъыр сщхьэщыпхыну укъыщIысхуигъэкIуар. Ей, А хьэлэлыжьри Ар! Абы и хьэлэлагъыр и мин, аргуэру и мин ищ1ык1ауэ, и зы 1ыхьэ си1атэмэ, щихъым сыпащIу сыпсэунут, ауэ… вындыжьым и гурыщIэхэмрэ и гъащIэмрэ си махуэщ! – и нэм къекIуа нэпсхэм си гур яхуз, ауэ щIалэм акъылкIэ сыхуэщIыIэщ.
- Сэ уи гум дэлъыр сыткIэ, дауэ пщхьэщысхын? СыткIэ сыбдэIэпыкъуфыну? Сытыр си Iэмал?
- Сэ Жангуащэ сызэрыцIыкIурэ…фIыуэ сцIыхурт, - жысIар зэхимыха хуэдэ, ирешажьэ. - Езым си гурылъхэм жэуап къаритын дэнэ къэна, си лъэныкъуэкIэ зэи къеплъэкIыртэкъым. Сэ сыцIыху гущ1эгъуншэщ, аращ сызытекIуэдэжари! СытекIуэдэжащ, Данизэ, уи щхьэр умыщI. ЗэфIэкIащ ар. ЗэрыжаIэу, Абы ибзри, идыжакIэщ. НтIэ, жысIэну сызыхуеяр къыбгурыIуа си гугъэщи, Жангуащэ фIыуэ слъагъурт. ФIыщэу! Сэ абы папщIэ сымыщIэн мы дуней гъунэншэм теттэкъым! Уо, си Жангуащэ дахэ!
Пэрыс, нэгъуэщI дуней къыщыхутам хуэдэу, и нэгум зихъуэжат, нурыр къыщхьэщихыу псэм и щIасэм тепсэлъыхьырт, Жангуащэ иджыри псэум хуэдэу. Театрым щыджэгу актёр Iэзэм ещхьу, и Iэ гъурыр къиIэтауэ, зыгуэрым и нэгум дилъэ нэхъей, «хьэуам йодэхащIэ». Ди Тхьэ, сыту лъагъуныгъэ гуащIэ хуиIа хуэдэ.
- Сэ а цIыхубз щIыкIафIэ цIыкIум сыкъыхуигъэщIауэ, езыри сэ къысхуигъэщIауэ къысщыхъурт сытым дежи. Зэ мыхъуми, зэ дызэрызэхуэзэжынури сщIэрт. Хьа… СщIэрт, ауэ дызэхуэзэжынукъым. ДунеягъэкIэ. Хьэдрыхэ, жыжьэу къыспекIуэкIыу сымылъагъунри хэтщ, ар жысIэ щхьэкIэ. А цIыкIур зыкIэ дахэти, Данизэ. Дыгъэпсыр зыщIэшыпсыхьа и нэ фIыцIэ дахэмкIэ къызэплъамэ, Iэмыр гуэркIэ къумым къыщыхута джейм тенджыз толъкъун щхъуантIэр къыкIэщIэлъэдам хуэдэу, псэ къысхыхьэжырт. Ауэ ар зи гущIэм фIылъагъуныгъэ гуащIэ, IэфI къыщыуша пщащэр и щауэм зэреплъ щIыкIэтэкъым. Ар зы къуажэ дэс цIыхухэр, щызэIущIэкIэ, зэрызэплъ плъэкIэт. Сэ Жангуащэ сыкъицIыхуртэкъым… СыкъицIыхууи къыщIэкIынт, зы еджапIэ ущызэдыщIэсакIэ, ауэ къару схурикъуртэкъым сыбгъэдыхьэну, си гум хуилъыр хуэсIуэтэну, зыкъезгъэщIэну. Ауэ абы и нэхэр къыщыстехуэ зэзэмызэхэм си лъэр жан хъуарэ, си гур къилъэтыным хуэдэу сыгуфIэрт. Нэхъ балигъ сыхъуху, нэхъри гуащIэ хъурт си гухэлъхэр. Сыту пIэрэт-тIэ, сэ лIышхуэ абрагъуэр (абы щыгъуэм сыабрагъуэт, мыпхуэдэу сыгъуртэкъым) апхуэдизу щыпкъэ, укIытэх, бзагуэ сызыщIыр?! Иджыри къыздэсым абы и жэуап згъуэткъым. Сэ езыр икъукIэ сыцIыху пхъашэт, ауэ Жангуащэ зэрыслъагъуу, си Iи си лъи щIэхурт, си пIэм сижыхьырт. КIуэ, уду пIэрэт-тIэ ар, Данизэ? – сыздэщысым деж сыкъыщинэу, нэгъуэщI дуней кIуарэ, гупсысэхэм хэпсэукI щIалэм зыкъещIэжри, си нэм къыщIоплъэ.
Жэщ-махуэкIэ къэмыушу жея, зи напIэхэр зэтелъурэ ешам хуэдэу, нэплъкIэ къысхуоплъэкI Пэрыс.
- Лъагъуныгъэм нэхъ гъэщIэгъуэнрэ, нэхъ щэху куэд зыхэлърэ дунейм къытехъуа къыщIэкIынкъым. Ар дахэщ икIи шынагъуэщ, IэфIщ икIи дыджщ, гъащIэщ икIи… - пIэм хэлъым къыпэщылъыр сщыгъупщэри, сыщIихьэпащи, си бзэгум содзэкъэж.
- …Ажалщ! – щэхуу, зыпишу пещэ си псалъэ нэзмыгъэсар. Аргуэрыжьщи, и гупсысэхэм хохьэжри, пещэ. – Ауэ сыту IэфI хъунут а ажалыр си дежкIэ, си гъащIэ псом и нэхур си IэкIэ сымыгъэункIыфIыжатэмэ, бетэмал! Унагъуэ ихьами, къэзгъэкIуэсэжынт, щIым и гъунэм кIуами, къэзгъуэтыжынт, ныкъуэдыкъуэми, зесхьэнт, ауэ Абы уи IэкIэ IэщIэплъхьар дауэ къызэреIыпхыжынур?! СыщIегъуэжащ, сыщIэлащ, сыделащ жыпIэкIэ къодэIуэнуми, узэхихынуми, узэхищIыкIынуми зыгуэрт. СыукIащ сэ Жангуащэ! ФIыуэ сыкъилъагъуртэкъыми, гу къыслъитэртэкъыми, и псэ дахэмрэ и лъагъуныгъэ пщтырымрэ нэгъуэщIым хуигъэхьэзырауэ къысфIэщIырти, - и нэм щыблэ къыщIидзым хуэдэу, и нэщхъыр зэхэукIарэ, и Iупэхэр зэтекъузэжауэ къызоплъэкI Пэрыс.
